Η αυλαία της 27ης Διεθνούς Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP27) έπεσε*, επαναλαμβάνοντας τη φραστική διατήρηση προηγούμενων στόχων και μη δεσμευτικές υποσχέσεις των πλούσιων για χρηματοδότηση των φτωχότερων χωρών-θυμάτων της εξελισσόμενης περιβαλλοντικής καταστροφής. Η Ναόμι Κλάιν σε ένα λακωνικό tweet συνόψισε το αποτέλεσμα: «Εκατοντάδες Αιγύπτιοι συνελήφθησαν. Χιλιάδες αντιπρόσωποι έπεσαν θύματα παρακολούθησης και μόλυνσης των συσκευών τους με λογισμικά υποκλοπής. Υιοθετήθηκε μια αδύναμη συμφωνία η οποία προστατεύει αυτούς που μολύνουν. Το αστυνομικό αιγυπτιακό κράτος χρηματοδοτήθηκε με δισεκατομμύρια δολάρια». Και πρότεινε οι κοινωνικές οργανώσεις να μποϊκοτάρουν την επόμενη Διάσκεψη και αντ’ αυτής «να συγκαλέσουν μια πραγματική σύνοδο κορυφής των λαών».
«Ο καπιταλισμός αντιμετωπίζει μια δομική κρίση. Δεν είναι πλέον ικανός να οργανώσει την παραγωγή και τη διανομή των αγαθών που χρειάζονται οι άνθρωποι. Αυτό το σύστημα είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά μη βιώσιμο και πρέπει να το αφήσουμε πίσω μας»
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Ζοάο Πέντρο Στέντιλε, ιστορικός ηγέτης του βραζιλιάνικου Κινήματος των Ακτημόνων (MST). Χωρίς να τρέφει φρούδες ελπίδες για τη χρησιμότητα τέτοιων συνόδων κορυφής, ήδη από τα τέλη Οκτωβρίου πρότεινε σε πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες και περιβαλλοντικά και λαϊκά κινήματα «να οργανώσουμε μια διεθνή διάσκεψη στην οποία θα συγκεντρώσουμε όλους τους συλλογικούς φορείς που υπερασπίζονται τη ζωή». Έτσι κατέληγε η ομιλία που πραγματοποίησε, εκπροσωπώντας το MST και την παγκόσμια οργάνωση αγροτών La Via Campesina, στη «Διεθνή Συνάντηση Προσευχής για την Ειρήνη». Η συνάντηση αυτή έλαβε χώρα στο Βατικανό ενώ ανακοινωνόταν η επικράτηση του Λούλα στις βραζιλιάνικες προεδρικές εκλογές (στην οποία το MST έπαιξε σημαντικό ρόλο)**.
Ο Στέντιλε ξεκινά με μια σαφή αφετηριακή εκτίμηση: «Σήμερα, η ανθρωπότητα βρίσκεται σε κίνδυνο εξαιτίας της παράλογης κοινωνικής ανισότητας, των επιθέσεων στο περιβάλλον και ενός μη βιώσιμου καταναλωτικού προτύπου στις πλούσιες χώρες, το οποίο μας επιβάλλει ο καπιταλισμός». Αποδίδουμε εδώ περιληπτικά τα δύο πρώτα μέρη της πολύ ενδιαφέρουσας παρέμβασής του, και ολόκληρο το τρίτο και τελευταίο μέρος της. Το πλήρες κείμενο έχει αναρτηθεί στα αγγλικά, ισπανικά και πορτογαλικά στην ιστοσελίδα της ιστορικής διεθνούς οργάνωσης «Τριηπειρωτική» (thetricontinental.org).
Μέρος Α΄: «Ποια είναι τα διλήμματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα;»
Εδώ ο Στέντιλε αναπτύσσει 16 σημεία, στα οποία μεταξύ άλλων επισημαίνει: «Έχουν αυξηθεί τα περιβαλλοντικά εγκλήματα, όπως η αποψίλωση των δασών, η καύση των τροπικών δασών και οι επιθέσεις σε όλους τους βιοτόπους, ιδίως στον Παγκόσμιο Νότο. Μόνο το 2021, ο κόσμος έχασε 1 εκατομμύριο εκτάρια τροπικών δασών. Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, το οποίο εκτείνεται σε εννέα χώρες, έχει ήδη χάσει το 30% της φυτοκάλυψής του ως αποτέλεσμα της καταπατητικής αποψίλωσης. Όλοι οι βιότοποι στον Παγκόσμιο Νότο καταστρέφονται για να παραχθούν γεωργικές πρώτες ύλες για τον Παγκόσμιο Βορρά. Ποτέ άλλοτε δεν έχουν χρησιμοποιηθεί τόσες πολλές αγροτοξίνες (γεωργικά δηλητήρια) στη γεωργία του Νότου. Επιπλέον, όλο και περισσότεροι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι φυτεύονται, καλύπτοντας το 2019 σχεδόν 200 εκατομμύρια εκτάρια σε 29 χώρες. Οι σπόροι αυτοί προκαλούν γενετική μόλυνση και καταστρέφουν τη βιοποικιλότητα του πλανήτη. Η μαζική χρήση χημικών λιπασμάτων έχει επίσης προκαλέσει την οξίνιση των υδάτων των ωκεανών, θέτοντας σε κίνδυνο όλη τη θαλάσσια ζωή. Τέλος, η ανθρωπότητα υποφέρει από μια κρίση δημόσιας υγείας που είναι επίσης άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φύση. Οι επιδημίες και οι πανδημίες έχουν αυξηθεί…».
Και συνεχίζει: «Πολλές περιοχές στον πλανήτη μας προστατεύονται από αγροτικές και αυτόχθονες κοινότητες. Το κεφάλαιο τους επιτίθεται και προσπαθεί να τις καταστρέψει προκειμένου να αποκτήσει τον έλεγχο των φυσικών αγαθών που προστατεύουν. Τα δισεκατομμύρια των φτωχότερων ανθρώπων στον κόσμο πλήττονται περισσότερο από την έλλειψη τροφής, νερού, στέγης, απασχόλησης, εισοδήματος και εκπαίδευσης. Η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης τους έχει αναγκάσει να μεταναστεύσουν και έχει προκαλέσει τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, ιδίως παιδιών και γυναικών». Καταλήγει ως εξής: «Αυτή η γενικευμένη κρίση θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή. Χωρίς τολμηρή δράση, ο πλανήτης, ο οποίος δέχεται επίθεση, θα μπορούσε ακόμη να αναγεννηθεί – αλλά χωρίς ανθρώπους»…
Μέρος Β΄: «Ποιος είναι υπεύθυνος για την έκθεση της ανθρωπότητας σε κίνδυνο;»
Στο δεύτερο μέρος της ομιλίας του ο Στέντιλε τονίζει: «Ο καπιταλισμός αντιμετωπίζει μια δομική κρίση. Δεν είναι πλέον ικανός να οργανώσει την παραγωγή και τη διανομή των αγαθών που χρειάζονται οι άνθρωποι. Η λογική του κέρδους και της συσσώρευσης κεφαλαίου μας εμποδίζει να έχουμε μια πιο δίκαιη και ισότιμη κοινωνία. Η κρίση αυτή εκδηλώνεται στην οικονομία, στην αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα, στην αποτυχία του κράτους ως εγγυητή των κοινωνικών δικαιωμάτων, στην αποτυχία της επίσημης δημοκρατίας να σεβαστεί τη βούληση των περισσότερων ανθρώπων, και στη διάδοση ψευδών αξιών που βασίζονται αποκλειστικά στον ατομικισμό, τον καταναλωτισμό και τον εγωισμό. Αυτό το σύστημα είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά μη βιώσιμο και πρέπει να το αφήσουμε πίσω μας».
Στη συνέχεια υπογραμμίζει τις ευθύνες των πολυεθνικών που «δεν σέβονται τα σύνορα, τα κράτη, τις κυβερνήσεις και τα δικαιώματα των λαών» (Bayer, BASF, Monsanto, Syngenta, DuPont, Coca-Cola, Pepsi, Nestlé κ.ά.), προσθέτοντας σ’ αυτές τον χρηματοπιστωτικό τομέα, αλλά και τις «ισχυρές πολυεθνικές εταιρίες τεχνολογίας, οι οποίες ελέγχουν την ιδεολογία και την κοινή γνώμη» (Amazon, Microsoft, Google, Facebook/Meta, Apple). Μιλά επίσης για «τις κυβερνήσεις που συγκαλύπτουν και προστατεύουν το εταιρικό έγκλημα», «τα κυρίαρχα ΜΜΕ που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εταιριών», ακόμη και «διεθνείς οργανισμούς που σχηματίζονται από κυβερνήσεις και αιχμαλωτίζονται από μεγάλες εταιρίες, περιοριζόμενες σε ρητορική και στη διοργάνωση αναποτελεσματικών διεθνών συναντήσεων, όπως η Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή».
Μέρος Γ΄: «Τι λύσεις ζητάμε;»
Το τελευταίο μέρος της ομιλίας του Στέντιλε αναπτύσσεται σε 15 σημεία, που αξίζει να παρατεθούν στο σύνολό τους:
«Υπάρχει ακόμη χρόνος για να σωθεί η ανθρωπότητα και, μαζί με αυτήν, το κοινό μας σπίτι, ο πλανήτης Γη. Γι’ αυτό πρέπει να έχουμε το θάρρος να εφαρμόσουμε συγκεκριμένα και επείγοντα μέτρα σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκ μέρους των κινημάτων των αγροτών και των λαϊκών κινημάτων στις αστικές περιφέρειες, προτείνουμε:
- Απαγόρευση της αποψίλωσης των δασών και της εμπορικής καύσης σε όλα τα ενδημικά δάση και τις σαβάνες σε όλο τον κόσμο.
- Απαγόρευση της χρήσης αγροτοξινών και γενετικά τροποποιημένων σπόρων στη γεωργία, καθώς και αντιβιοτικών και αυξητικών παραγόντων στην κτηνοτροφία.
- Απόρριψη όλων των “λύσεων”-παγίδων για την κλιματική αλλαγή και τις τεχνικές γεωμηχανικής που προτείνονται από το κεφάλαιο, το οποίο κερδοσκοπεί πάνω στη φύση, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς άνθρακα.
- Απαγόρευση της εξόρυξης στα εδάφη των αυτοχθόνων πληθυσμών και των παραδοσιακών κοινοτήτων, καθώς και στις προστατευόμενες περιοχές, και απαίτηση να ελέγχονται δημόσια όλες οι εξορύξεις και να χρησιμοποιούνται για το κοινό καλό – όχι για το κέρδος.
- Αυστηρό έλεγχο της χρήσης πλαστικών, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών, και υποχρεωτική ανακύκλωσή τους.
- Αναγνώριση των αγαθών της φύσης (όπως τα δάση, το νερό και η βιοποικιλότητα) ως καθολικών κοινών αγαθών στην υπηρεσία όλων των ανθρώπων, απρόσβλητων από καπιταλιστική ιδιωτικοποίηση.
- Αναγνώριση των αγροτών ως κύριων φροντιστών της φύσης. Πρέπει να αγωνιστούμε ενάντια στους μεγαλογαιοκτήμονες και να πραγματοποιήσουμε λαϊκές αγροτικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να καταπολεμήσουμε την κοινωνική ανισότητα και τη φτώχεια στην ύπαιθρο και να παράγουμε περισσότερα τρόφιμα σε αρμονία με τη φύση.
- Εφαρμογή ενός εκτεταμένου προγράμματος αναδάσωσης, πληρωμένου με δημόσιους πόρους, που θα διασφαλίζει την οικολογική ανάκαμψη όλων των περιοχών κοντά σε πηγές και όχθες ποταμών, πλαγιές και άλλες οικολογικά ευαίσθητες περιοχές ή περιοχές που υφίστανται ερημοποίηση.
- Εφαρμογή μιας παγκόσμιας πολιτικής για τη φροντίδα των υδάτων που θα αποτρέπει τη ρύπανση των ωκεανών, των λιμνών και των ποταμών και θα εξαλείφει τη μόλυνση των επιφανειακών και υπόγειων πηγών πόσιμου νερού.
- Υπεράσπιση του Αμαζονίου και άλλων τροπικών δασών της Αφρικής, της Ασίας και των νησιών του Ειρηνικού ως οικολογικών εδαφών υπό τη φροντίδα των λαών των χωρών τους.
- Εφαρμογή της αγροοικολογίας ως κοινωνικοτεχνικής βάσης για την επισιτιστική κυριαρχία, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής υγιεινών τροφίμων προσβάσιμων σε όλους.
- Επιδότηση της χρηματοδότησης που απαιτείται για την εφαρμογή συστημάτων ηλιακής και αιολικής ενέργειας, τα οποία θα βρίσκονται υπό τη συλλογική διαχείριση των πληθυσμών παγκοσμίως.
- Εφαρμογή ενός παγκόσμιου επενδυτικού σχεδίου για την παροχή δημόσιων συγκοινωνιών βασισμένων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που θα επιτρέψει την αναδιοργάνωση και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις πόλεις, προωθώντας την αστική αποκέντρωση και καθιστώντας δυνατή την παραμονή των ανθρώπων στην ύπαιθρο.
- Οι βιομηχανικές χώρες του Βορρά να εγγυηθούν τους οικονομικούς πόρους για την υλοποίηση όλων των απαραίτητων δράσεων για την ανοικοδόμηση της σχέσης μεταξύ κοινωνίας και φύσης με βιώσιμο τρόπο, δεδομένου ότι οι χώρες αυτές είναι ιστορικά υπεύθυνες για την παγκόσμια ρύπανση και συνεχίζουν τα άδικα και μη βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.
- Όλες τις κυβερνήσεις να σταματήσουν τους πολέμους, να κλείσουν τις ξένες στρατιωτικές βάσεις και να σταματήσουν τη στρατιωτική επιθετικότητα, προκειμένου να σωθούν ζωές και ο πλανήτης, δεδομένου ότι η ειρήνη αποτελεί προϋπόθεση για μια υγιή ζωή».
* Όχι ακριβώς μία από τα ίδια; (φύλλο 613).
** Διχασμένη Βραζιλία (φύλλο 611).
