Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*
Η Μεγάλη Σύνοδος των Ορθοδόξων Εκκλησιών πραγματοποιήθηκε τις μέρες της Πεντηκοστής. Προφανώς ηθελημένα, αφού η Πεντηκοστή παραπέμπει στην έλευση του Αγίου Πνεύματος. Όμως η γιορτή δηλώνει και κάτι άλλο: Ότι το «μέσα» και το «έξω» της Εκκλησίας οφείλουν να βρίσκονται σε όσμωση. Το πώς λειτουργεί η Εκκλησία στο εσωτερικό της οφείλει να βρίσκεται σε συνάρτηση με το πώς νοεί τη σχέση της με τον κόσμο. Στην καθιερωμένη εικόνα της Πεντηκοστής οι μαθητές του Χριστού κάθονται όλοι μαζί, αλλά όχι σε κλειστό κύκλο. Σχηματίζουν ημικύκλιο, πάντα ανοιχτό. Πράγμα που σημαίνει ότι η Πεντηκοστή δεν είναι απλώς ένα φόντο για τη Σύνοδο. Είναι και ο κριτής της.
Διπλό θα έλεγα ότι υπήρξε το στίγμα της Συνόδου. Πρώτον, η τεράστια δυσκολία για την ίδια της τη σύγκληση. Η Ορθόδοξη Εκκλησία καυχάται ότι είναι παραδοσιακά η εκκλησία των συνόδων, αλλά στην πράξη ευκολότερα διακρίνονται ανταγωνισμοί για ηγεμονία. Οι παγιωμένες στρεβλώσεις είναι οδυνηρές. Σημειώνω μερικές: την ενδυνάμωση του φονταμενταλισμού (ο οποίος πάσχισε ιδιαίτερα για τη ματαίωση της Συνόδου), τις αβυσσαλέες ρίζες του εθνικισμού, τη μισαλλοδοξία που κομπάζει ως θρησκευτική καθαρότητα, την εξουσιαστική αντίληψη ότι ο φονταμενταλισμός και η μισαλλοδοξία μπορούν να αντιμετωπιστούν γραφειοκρατικά, χωρίς να είναι ενεργοί οι ίδιοι οι πιστοί.
Δεύτερον, τα κείμενα που ψήφισε η Σύνοδος διατυπώνουν γενικές αρχές, στις οποίες οι μη φονταμενταλιστές πάνω-κάτω θα συμφωνήσουν. Σημαντικές αρχές, αλλά χωρίς εμπράγματη αντιμετώπιση πληγών που κακοφορμίζουν. Τα κείμενα βεβαίως θα αξιολογηθούν ενδελεχώς. Αλλά το βασικό θετικό είναι κάτι άλλο. Ότι καθαυτή η πορεία προς τη Σύνοδο προκάλεσε έντονη συζήτηση και κινητοποίησε σημαντικές θεολογικές δυνάμεις, οι οποίες κατέδειξαν εκκρεμότητες που δεν μπόρεσαν να μπουν στην ατζέντα της Συνόδου, και αξίωσαν το άνοιγμα στο σήμερα όχι ως τακτική δημοσίων σχέσεων, αλλά ως πραγματική συνάντηση του ευαγγελίου με τον υπαρκτό άνθρωπο, άνθρωπο μιας εποχής πολύ μετά από τις χριστιανικές αυτοκρατορίες. Η φωνή αυτή ζήτησε τόλμη, παρρησία και αυτοκριτική διάθεση παντού· και στους χώρους των μη-φονταμενταλιστών.
Κάποια βήματα που έγιναν στη Σύνοδο, όπως η ισχνή παρουσία λαϊκών και η ακόμη ισχνότερη γυναικών, η καταγγελία του φονταμενταλισμού ως νοσηρής θρησκευτικότητας, η πρόταση για μόνιμους συνοδικούς θεσμούς κλπ, πρέπει να χαιρετιστούν ως αφετηρία για ουσιαστικότερες κινήσεις. Αν οι στρεβλώσεις ιδωθούν κατάματα, όπου κι αν βρίσκονται, τότε οι οδύνες μπορεί να μετατραπούν σε ωδίνες, δηλαδή ο σκέτος πόνος να γίνει πόνος γέννας. Αρκεί, αυτό που θα ακολουθήσει να μην είναι οιαδήποτε αυτοδικαιωτική στασιμότητα. Να μη γίνει κύκλος το ημικύκλιο…
(*) Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είναι δρ Θεολογίας και διευθυντής του περιοδικού Σύναξη.
