Πραγματοποιήθηκε στις 29 και 30 Ιουνίου η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών της Ε.Ε., επικεντρώνοντας στις ανοιχτές γεωπολιτικές προκλήσεις τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν οι χώρες της Ε.Ε. Σύμφωνα με την ατζέντα που έθεσε με επιστολή του στους αρχηγούς των κρατών-μελών ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, τα θέματα που απασχόλησαν τις συζητήσεις ήταν το μεταναστευτικό, η ενίσχυση της στήριξης προς την Ουκρανία, η οικονομία, καθώς και οι σχέσεις των κρατών-μελών της Ε.Ε. με την Κίνα. Μπορεί οι εξελίξεις μετά την ανταρσία της Wagner στη Ρωσία, λίγες μέρες πριν τη σύνοδο, και η αναμονή για εξελίξεις στο μέτωπο της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης να φάνηκε, αν και εκτός ατζέντας, πως καθορίζουν την ιεράρχηση των θεμάτων, όμως ήταν το μεταναστευτικό και το παζάρι μεταξύ των χωρών γύρω από τη νέα συμφωνία της Ε.Ε. αυτό που δημιούργησε τις μεγαλύτερες εντάσεις – μετά και την απόφαση Πολωνίας και Ουγγαρίας να μπλοκάρουν κάθε σχετική αναφορά στο κοινό κείμενο συμπερασμάτων της συνόδου.
Την ίδια στιγμή η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά προκλήσεις γύρω από τις οποίες αναζητείται κοινή στρατηγική αντιμετώπιση. Η εκφρασμένη πρόθεση για ανάκτηση του εδάφους στην οικονομία, την τεχνολογική καινοτομία και τη βιομηχανική παραγωγή ως μονόδρομος ανθεκτικότητας κόντρα στις πιέσεις της Κίνας, και γενικότερα του μπλοκ των αναδυόμενων χωρών BRICS, μπορεί να συντονίζεται με την ολοένα και αυξανόμενη αντικινέζικη εκστρατεία της Ουάσιγκτον – όμως βρίσκει εμπόδια στη διείσδυση των κινέζικων συμφερόντων στην ευρωπαϊκή ήπειρο και τις οικονομικές σχέσεις του Πεκίνου με μια σειρά χώρες της Ε.Ε. Για τα θέματα αυτά, τη γραμμή καθορίζουν οι αποφάσεις των εθνικών κυβερνήσεων (βλ. κυρίως της Γερμανίας και της Γαλλίας), με τα κείμενα των συνόδων να μένουν μόνο σε γενικές διατυπώσεις. Πέρα από τις στρατηγικές προκλήσεις, υπάρχουν βέβαια και οι εσωτερικοί πονοκέφαλοι της πολιτικής κρίσης για τους μεγάλους της Ε.Ε., με την –για πρώτη φορά– ανάδειξη του ακροδεξιού AfD σε νικητή των περιφερειακών εκλογών στην πόλη Σόνεμπεργκ της Θουριγκίας, ή με την εξέγερση που ξέσπασε στο Παρίσι μετά τη δολοφονία νεαρού από αστυνομικό, και ανάγκασε τον πρόεδρο Μακρόν να επιστρέψει εσπευσμένα από τις Βρυξέλλες στη γαλλική πρωτεύουσα, απουσιάζοντας από τη δεύτερη μέρα της συνόδου.
Το μεταναστευτικό και το παζάρι μεταξύ των χωρών γύρω από τη νέα συμφωνία της Ε.Ε. ήταν αυτό που δημιούργησε τις μεγαλύτερες εντάσεις, μετά και την απόφαση Πολωνίας και Ουγγαρίας να μπλοκάρουν κάθε σχετική αναφορά στο κοινό κείμενο συμπερασμάτων της συνόδου
Σε ΝΑΤΟϊκές ράγες
Της έναρξης των εργασιών της συνόδου προηγήθηκε γεύμα των ηγετών της Ε.Ε. με τον γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, επιβεβαιώνοντας την αφοσίωση της Ε.Ε. στους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς και την όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή στην πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία. Η παρουσία αυτή του γ.γ. της συμμαχίας είχε ως στόχο τόσο να διασφαλίσει την απόφαση των κρατών να συνεχίζουν να παρέχουν στήριξη (πολιτική, οικονομική, στρατιωτική) στο Κίεβο, όσο και να προετοιμάσει το έδαφος ενόψει της συνόδου του ΝΑΤΟ στις 11 και 12 Ιουλίου, στο Βίλνιους της Λιθουανίας, κατά την οποία αναμένεται να παρθούν σημαντικές αποφάσεις – μεταξύ των οποίων και η απαίτηση Ζελένσκι το ΝΑΤΟ να δώσει απάντηση στην αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ που κατέθεσε η Ουκρανία το 2022.
Η σύνοδος επιβεβαίωσε την προωθούμενη, από τη Γαλλία του Μακρόν, αναβάθμιση του ρόλου της Ε.Ε. στην ασφάλεια και την άμυνα της ευρύτερης περιοχής, πάντα σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, όπως ζητούν οι χώρες της Βαλτικής – που αποτελούν απευθείας εκφραστή της αμερικανικής πολιτική στην περιοχή. Η προσοχή στρέφεται, πέρα από τη Μόσχα, και προς τη Λευκορωσία, η οποία είναι σύμμαχος του Πούτιν, ιδίως μετά τη μεταφορά του επιχειρησιακού κέντρου του μισθοφορικού στρατού της Wagner σε αυτή, και αποτελεί σημαντική πρόκληση ασφάλειας κυρίως για τις χώρες της Αν. Ευρώπης. Ταυτόχρονα, ακολουθώντας το παράδειγμα των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας, οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν στην ανάγκη ενός μακροπρόθεσμου πλάνου ενίσχυσης της Ουκρανίας, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του αξιόμαχου των δυνάμεων που μάχονται με τη Ρωσία. Μάλιστα όπως έχει ήδη ανακοινωθεί στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, αναμένεται να υπάρξει συζήτηση για την προοπτική έναρξης των διαδικασιών ένταξης της Ουκρανίας στην Ε.Ε.
Αδιέξοδο στο μεταναστευτικό
Την ομοφωνία της πρώτης μέρας έσπασε το μεταναστευτικό, με την Πολωνία και την Ουγγαρία να μπλοκάρουν τη δυνατότητα ενός κοινού ανακοινωθέντος, διεκδικώντας τα κράτη να έχουν τον τελευταίο λόγω στην υποδοχή μεταναστευτικών πληθυσμών στο έδαφος τους, κόντρα στις προβλέψεις της υπό διαμόρφωση νέας πολιτικής της Ε.Ε. για τη μετανάστευση – η οποία προβλέπει μεταξύ άλλων τη μετεγκατάσταση 30 χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων ετησίως αναλογικά στις χώρες της Ε.Ε. Η απαίτηση ομοφωνίας από τον πρόεδρο της Ουγγαρίας, για ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως αυτό της μετανάστευσης, έβαλε φρένο στις διαπραγματεύσεις για το μεταναστευτικό. Ταυτόχρονα φουντώνουν τα παζάρια μεταξύ των χωρών στις διατυπώσεις των τελικών κειμένων με επίκεντρο τη ροή των χρηματοδοτήσεων, και το δικαίωμα εξαίρεσης των κατά τα άλλα ενιαίων πολιτικών της Ε.Ε. Όλοι αντιλαμβάνονται πως το μεταναστευτικό αποτελεί καυτή πατάτα. Ο Βορράς βολεύεται όσο φορτώνει την υποχρέωση ελέγχου των ροών στις χώρες του Νότου. Οι χώρες του ευρωπαϊκού κέντρου (κυρίως η Γερμανία) φοβούνται βασικά την εσωτερική διάσταση του θέματος και την άνοδο της ακροδεξιάς αντιπολίτευσης, που πατά στην εντεινόμενη αντιμεταναστευτική δυσαρέσκεια – και γι’ αυτό το λόγο επιδιώκουν να παίξουν ρόλο ισορροπιστή, οικοδομώντας μια πολιτική «Ευρώπης-φρούριο», στην οποία η απαίτηση για αλληλεγγύη και ισότιμη κατανομή των βαρών θα μπορεί να εξαγοράζεται με «20 χιλιάδες ευρώ το κεφάλι» (όπως προβλέπει η νέα συμφωνία της Ε.Ε. για χώρες που δεν επιθυμούν να αποδεχτούν τη μετεγκατάσταση μεταναστών και προσφύγων στην επικράτειά τους).
Τι μένει; Ενώ οικοδομείται η πολιτική της «Ευρώπης-φρούριο» με θύματα τόσο τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, όσο και τις χώρες πρώτης εισόδου που μετατρέπονται σε χώρους εγκλωβισμού των απορριπτόμενων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει τη βαθιά του θλίψη για το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο, δηλώνει την αποφασιστικότητα του (στα λόγια) να ελέγξει τα δίκτυα των διακινητών, και ορκίζεται πως το μεταναστευτικό είναι ένα ζήτημα που η Ε.Ε. θα αντιμετωπίσει από κοινού. Παράλληλα, με πρόταση της Γερμανίας, μια νέα παράγραφος προστίθεται στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου με επίκεντρο την Τουρκία και την επιδίωξη της Ε.Ε. να ανοίξει στη σύνοδο του Οκτωβρίου ένας νέος κύκλος συζητήσεων με τον επανεκλεγέντα Ερντογάν, τόσο για τη στρατηγική συνεργασία των δύο μερών (εμπορικά, γεωπολιτικά), όσο και για την επανεπιβεβαίωση της συμφωνίας μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας για το μεταναστευτικό με τη συνέχιση της ροής χρηματοδοτήσεων από την Ε.Ε. προς την Άγκυρα.
Η ελληνική παρουσία
Η διεξαγωγή της συνόδου κορυφής λειτούργησε ως επιταχυντής για τη συγκρότηση της νέας κυβέρνησης του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη. Η πρώτη μάλιστα διευρυμένη σύσκεψη υπουργών της νέας κυβέρνησης στο Μαξίμου, είχε ως θέμα το μεταναστευτικό, και την προετοιμασία της παρέμβαση του Κ. Μητσοτάκη τόσο στη Σύνοδο Κορυφής όσο και στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Στο φόντο των πιέσεων από τους θεσμούς της Ε.Ε., μετά το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου και τη νέα ένταση που προέκυψε μεταξύ ελληνικής κυβέρνησης και FRONTEX σχετικά με τον επιμερισμό ευθυνών γι’ αυτό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επεδίωξε με την ομιλία του να τονίσει τις ευθύνες της Ε.Ε. για τη συνολική διαχείριση του μεταναστευτικού, θυμίζοντας τον ρόλο της Ελλάδας ως χώρα-σύνορο της Ε.Ε.
Πιο συγκεκριμένα, στην ομιλία του επέμεινε στην ανάγκη ελέγχου και καταστολής των δουλεμπορικών δικτύων ώστε να μην είναι εφικτό σαπιοκάραβα γεμάτα μετανάστες να ξεκινούν από τις ακτές της Λιβύης ή της Τουρκίας. Ταυτόχρονα επεσήμανε τον ρόλο που έχει παίξει η βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία, στον έλεγχο των ροών προς τη χώρα μας μέσω του Ανατολικού Μεσογειακού Διαδρόμου.
Με το σκεπτικό αυτό, η ελληνική πλευρά αποδέχεται τόσο το πλαίσιο που διαμορφώνεται σχετικά με τη νέα κοινή ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης όσο και τις αναφορές για νέο κύκλο συζητήσεων με την Τουρκία. Συνεχίζεται έτσι η λογική του δεδομένου συμμάχου που δεν διεκδικεί, δεν βάζει βέτο στην λήψη αποφάσεων, αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά προς τις επιδιώξεις και κατευθύνσεις του ευρωπαϊκού κέντρου – ακόμη και όταν η χώρα μας μπαίνει εκ των πραγμάτων στο επίκεντρο του κυκλώνα (βλέπε ναυάγιο στην Πύλο, ελληνοτουρκικά κ.ά.).
