Συνέντευξη στον Χρήστο Πραμαντιώτη
Το μεγάλο ζήτημα δεν είναι απλώς να νικήσει η Αριστερά, αφού «το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι η σωτηρία της χώρας και μια λαϊκή μεταπολίτευση». Τα λόγια αυτά της Ελένης Σωτηρίου δεν χωρούν δεύτερη ερμηνεία, καθώς και άλλοτε, αλλά και στη συνέντευξη που παραχώρησε στον Δρόμο, η υποψήφια ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ έχει υποστηρίξει ότι η ηγεμονία της Αριστεράς δεν μετριέται μόνο σε ποσοστά. Η ίδια πάντως σημειώνει ότι μια καθαρή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα ανοίξει μια νέα σελίδα για τη χώρα, δίνει χαρακτηριστικά παραδείγματα για το τι σημαίνει το σύνθημα «μια άλλη Ελλάδα σε μια άλλη Ευρώπη», ενώ μιλά και για τις σκληρές συγκρούσεις που θα χρειαστούν «αν θέλουμε να υπερασπίσουμε την υπόσταση και την ανεξαρτησία μας» απέναντι στην Ε.Ε.
Μετά τις εκλογές του 2012, είναι αλήθεια ότι δεν δημιουργήθηκε ένα ρεύμα στην ελληνική κοινωνία για μια διαφορετική πορεία. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η φθορά των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων είναι τέτοια που ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν λογικό να έχει διευρύνει κατά πολύ την επιρροή του. Δεν είδαμε κάτι τέτοιο, ωστόσο φαίνεται να διαμορφώνεται ένα ρεύμα υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ ενόψει των επερχόμενων εκλογών. Είναι αυτό ικανό να οδηγήσει σε μια μεγάλη νίκη;
Ο ισχυρισμός αυτός έχει λογική. Όχι γιατί τα πράγματα είναι εύκολα. Όποιος ισχυρίζεται ότι με μια-δυο καλές ιδέες, συνθήματα και κινήσεις θα άλλαζε άρδην η κατάσταση, ή είναι αφελής ή κοροϊδεύει. Για να περάσουμε από τη φθορά των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων στην ουσιαστική στήριξη μιας αριστερής δύναμης, απαιτούνται πολλά. Σίγουρα μια αντίληψη «χάνουν αυτοί κερδίζουμε εμείς» δεν αντιστοιχεί στις συνθήκες που ζούμε. Γιατί δεν υπολογίζει την απαξίωση του κόσμου συνολικά προς το πολιτικό σύστημα αλλά και υποτιμά μια σειρά εφεδρείες και παίκτες που δεν αφήνουν… το φρούτο να ωριμάσει. Το ρεύμα υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές είναι πολύ θετικό. Αν η λαϊκή ετυμηγορία, έστω διά της ψήφου, αποφασίσει «φύγετε», τότε θα ανοίξει μια νέα σελίδα για τη χώρα. Αυτό θα είναι πραγματικά μια μεγάλη νίκη. Όμως το ζήτημα δεν είναι απλώς να νικήσει η Αριστερά. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι η σωτηρία της χώρας και μια λαϊκή μεταπολίτευση. Σε αυτό θα κρινόμαστε. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά να δεθούμε με το λαό στη βάση ενός πρoγράμματος διεξόδου, με ριζοσπαστικές ιδέες και προτάγματα για τα μεγάλα ζητήματα της χώρας και με ανάλογες πρωτοβουλίες.
Οι αντίπαλοι του ΣΥΡΙΖΑ συχνά αμφισβητούν ότι μπορεί να καταφέρει κάτι απέναντι στη σκληρή γερμανική πολιτική και θεωρούν ότι αν αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες, γρήγορα θα συμβιβαστεί. Πιστεύετε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα έρθει σε ρήξη με την κυρίαρχη ευρωπαϊκή πολιτική; Τι μπορεί να καταφέρει και με ποιους όρους;
Έχει σημασία τι λένε οι αντίπαλοί μας. Το γεγονός ότι χρησιμοποιούν πραγματικά τα πάντα για να μάς χαμηλώσουν, είναι καλό σημάδι για τον αγώνα μας. Αν αρχίσουν τις «επιθέσεις φιλίας», τότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε. Το πολιτικό σύστημα έχει εθιστεί στο συμβιβασμό. Είναι ο τρόπος του να υπάρχει και να παρασιτεί απέναντι στο λαό. Εγκαλεί τάχα τον ΣΥΡΙΖΑ για μελλοντική… οπισθοχώρηση όχι μόνο για να αθωώσει τις δικές του επιλογές, αλλά κυρίως για να αποδείξει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος γι’ αυτή τη χώρα πέρα από την υποταγή στους ισχυρούς της Ευρώπης και με το λαό κομπάρσο. Από την άλλη, έχει ίσως μεγαλύτερη σημασία το τι λένε οι σύμμαχοί μας. Δηλαδή, ο κόσμος που ζορίζεται και αγωνιά. Καλά κάνει και είναι καχύποπτος. Είναι κι αυτό μια έκφραση συλλογικής, ιστορικής εμπειρίας. Είναι προτροπή αλλά και προειδοποίηση: «Μη γίνετε σαν κι αυτούς. Μην προδώσετε τις ελπίδες μας. Μη συμβιβαστείτε». Αυτό το χρειαζόμαστε στον ΣΥΡΙΖΑ.
Οι κανόνες της Ευρωζώνης δημιουργούν ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τη χώρα. Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει ότι «το ευρώ δεν είναι ταμπού» και ταυτόχρονα ότι επιδιώκει «να σώσει τη χώρα μέσα στο ευρώ». Υπάρχει κάποια αντίφαση σε αυτές τις διακηρύξεις;
Οι αντιφάσεις δεν υπάρχουν στις διακηρύξεις αλλά στην ίδια την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, η Μέρκελ δεν ανησυχεί και πολύ με την αντιευρωπαϊκή πλατφόρμα του ΚΚΕ ή της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αλλά με τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτός απειλεί τη γερμανική Ευρώπη. Από την άλλη, αυτοί που κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ για διπλότητα και αντιφατικό λόγο, είναι αυτοί που εκτελούν συμβόλαιο καταστροφής της χώρας με κάθε τρόπο: δημοσιονομικό, γεωστρατηγικό, πολιτειακό κ.ο.κ. Δηλαδή το ασφυκτικό πλαίσιο δεν ορίζεται μονοδιάστατα στο νομισματικό επίπεδο. Ούτε μπορούμε να προβλέψουμε ποιου είδους ρήξη θα είναι πρωταρχικά αναγκαία. Δεν αποφεύγω το ερώτημα. Όμως τονίζω ότι πρώτον το κεντρικό ζήτημα είναι το «ποιος» θα υλοποιήσει οποιοδήποτε σχέδιο και δεύτερον ότι πρέπει κάθε φορά να εντοπίζουμε τι είναι αυτό που κρίνεται. Αλλιώς κάνουμε σχέδια επί χάρτου και όχι πολιτική. Δείτε π.χ. μια άλλη «αντίφαση»: Κάποτε το ευρώ φτιάχτηκε για λόγους αφαίμαξης των περιφερειακών οικονομιών και σήμερα υπάρχουν ανοιχτά σενάρια Grexit από τους κυρίαρχους κύκλους της Ε.Ε. Δείτε και την ιστορία με τις Κάννες. Έπειτα, η Ευρωζώνη «κινδυνεύει» συνολικά και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κλυδωνίζεται. Άσχετα με το τι θα πράξει η ελληνική Αριστερά. Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχει κανένας προσανατολισμός. Ξεκινάμε «να σώσουμε τη χώρα» σημαίνει σύγκρουση με μια σειρά εμπόδια. Αυτό είναι το βασικό. Η λογική λέει ότι αν θέλουμε να υπερασπίσουμε την υπόσταση και την ανεξαρτησία μας θα χρειαστούν ρήξεις με τέτοιες ολοκληρώσεις σαν την Ε.Ε. Από την άλλη πρέπει να σκεφτούμε αν το οικονομικό και πολιτικό μέγεθος «Ελλάδα» μπορεί να σταθεί μόνο του και αν όχι, τι συμμαχίες χρειάζονται.
Συχνά επισημαίνετε ότι δεν ταυτίζεται η Ευρώπη με τη σημερινή Ε.Ε. Για εσάς, τι διαφορετικό σημαίνει η ευρωπαϊκή διάσταση της Ελλάδας και πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί αυτή, σε μια προοπτική διεξόδου από την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα;
Ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει λόγο για μια άλλη Ελλάδα σε μια άλλη Ευρώπη. Τι σημαίνει αυτό; Ο εθνικός δρόμος αντίστασης από τον οποίο εκκινούμε, οφείλει να τροποποιεί τον ευρωπαϊκό συσχετισμό αν θέλει να υπάρξει και να προωθηθεί. Αυτό σημαίνει αντίστοιχες και ταυτόχρονες ενεργητικές πολιτικές. Δεν αναμένουμε, δηλαδή, να αλλάξει η Ευρώπη για να δούμε καλύτερες μέρες. Ούτε όμως πιστεύουμε ότι αρκεί να ανατρέψουμε το σκηνικό στη χώρα μας, αδιαφορώντας για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Ποιες είναι αυτές οι ευρωπαϊκές διαστάσεις; Σίγουρα όχι αυτές του σκληρά διαμορφωμένου ιμπεριαλιστικού υπερκράτους που είναι η Ε.Ε. Δεν είναι αυτός ο χώρος μας. Γι’ αυτό μιλάμε για την Ευρώπη και όχι για την Ε.Ε. Ας σκεφτούμε μερικές εικόνες από τον ευρωπαϊκό χώρο που εμείς θέλουμε να επεκτείνουμε: Το «Είμαστε όλοι Έλληνες» και οι ισπανικές σημαίες στην Πλατεία Συντάγματος. Η ενθαρρυντική υποδοχή του Αλέξη Τσίπρα στην Ευρώπη. Οι Έλληνες φοιτητές στα πανεπιστήμια της Ευρώπης να γιουχάρουν τους τροϊκανούς. Η Κωνσταντίνα Κούνεβα από τη Βουλγαρία στο ευρωψηφοδέλτιό μας. Ο Μανώλης Γλέζος να απαιτεί τις γερμανικές αποζημιώσεις. Ο Νότος όχι ως PIGS αλλά ως αντίπαλος του Μερκελισμού. Η καταδίκη της επέμβασης στην Ουκρανία. Η αλλαγή της αντιμεταναστευτικής πολιτικής και η συμμαχία με την Αραβική Άνοιξη. Η αντιμετώπιση του μεγαλοκρατικού ευρωσκεπτικισμού τύπου Λεπέν ή των μικρών εθνικισμών που αναστατώνουν περιοχές και κράτη. Μια Ευρώπη χωρίς επιτροπείες και ειδικά καθεστώτα. Η Δημοκρατία και όχι οι καταναγκασμοί στις διεθνείς σχέσεις. Η ανάκτηση της πατρίδας ως τόπου δημοκρατίας και λαϊκής υπόστασης για τις κοινωνίες, χωρίς καταπιεσμένα έθνη. Όλα αυτά δεν προωθούνται με μια καλύτερη Ευρωβουλή ή με ευνοϊκότερους συσχετισμούς στα ευρωπαϊκά όργανα. Σημαίνουν εξεγέρσεις, ρήξεις, συγκρούσεις με την τωρινή ευρωενωσιακή υπόσταση και την ευρωκρατία. Σημαίνουν κοινούς στόχους ευρωπαϊκών κινημάτων, συνεργασίες κυβερνήσεων, αγώνα του Νότου ενάντια στην αδηφάγο πολιτική του Βορρά, συμμαχίες πολιτικών δυνάμεων που θα παλεύουν για μια άλλη Ευρώπη.
Ο Στ. Θεοδωράκης λέει ότι δεν μπορεί να κυβερνήσει «ούτε ένα δεξιό 25% ούτε ένα αριστερό 25%». Ο Ευ. Βενιζέλος δηλώνει ότι η πλειοψηφία των πολιτών δεν παίρνει θέση στο «δίλημμα Ν.Δ. ή ΣΥΡΙΖΑ». Δεν είναι απίθανο τα δύο πρώτα κόμματα να συγκεντρώνουν ποσοστό κάτω από 50%. Πέρα από τις πολιτικές σκοπιμότητες που κρύβονται πίσω από τέτοιες δηλώσεις και από όσα μεθοδεύονται για την ανασύσταση της Κεντροαριστεράς, δεν βλέπετε ένα υπαρκτό πρόβλημα; Τι ευρύτερες συμμαχίες πρέπει ή μπορεί να οικοδομήσει ο ΣΥΡΙΖΑ;
Κανένα «ποσοστό» δεν μπορεί να κυβερνήσει τη χώρα στις συνθήκες που ζούμε. Ειδικά όταν η κοινωνική εξαθλίωση αυξάνεται και η αποχή επιστρέφει. Κι επειδή για την Αριστερά ο λαός δεν είναι το «εκλογικό σώμα», έτσι και η ηγεμονία μας δεν θα μετρηθεί μόνο στα ποσοστά. Ας το σκεφτούμε ανάποδα: Αν το 50% της κοινωνίας δεν στραφεί προς εμάς με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, δεν θα είναι εύκολο να κυβερνήσουμε. Δεν μιλάω μόνο για εκλογική υποστήριξη. Ο Σαμαράς και το σύστημα χρειάστηκε τον Βενιζέλο που τώρα παραπαίει και τη Χρυσή Αυγή που τώρα καταστέλλει. Ο Παπανδρέου που μάς έβαλε στο Μνημόνιο συναντά τον «πρώην σύντροφο» Κουβέλη που εγκατέλειψε τη μνημονιακή συγκυβέρνηση. Ο Αβραμόπουλος ξανάρχισε τα σενάρια για την ανάγκη «εθνικής συνεννόησης». Στα πιο δικά μας, ο Τατσόπουλος μάς χαιρέτισε, ενώ πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ μάς προσεγγίζουν και αναζητούν ρόλο. Όλα αυτά δείχνουν ότι τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και απέχουν πολύ από την εικόνα μιας μονομαχίας μεταξύ Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ. Η κεντροαριστερή ανασύσταση δεν αφορά κάποιους άλλους. Θα μάς ασκηθούν πιέσεις. Θα προσπαθήσουν να μάς θέσουν σε τροχιά ενσωμάτωσης και προσαρμογής. Ή να μας περιθωριοποιήσουν. Γι’ αυτό απαιτείται πολιτική συμμαχιών που θα αδρανοποιεί αυτές τις συστημικές στοχεύσεις. Αποδεσμεύσεις και στράτευση όλων των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που κινούνται αντιμνημονιακά, όχι αυτοαναφορικότητα, εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της κοινωνίας και όχι περιορισμός στα κομματικά στεγανά.
