Ο αγώνας για την κλιματική δικαιοσύνη άρρηκτα συνδεδεμένος με τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη
Του Χοσέ Μαρία Σισόν*
Η 21η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών (COP21) της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές (UNFCCC), η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Παρίσι από τις 30 Νοεμβρίου ώς τις 11 Δεκεμβρίου 2015, έχει χαρακτηριστεί ως «τελευταία ευκαιρία» για μια νέα συμφωνία – η οποία θεωρητικά θα λειτουργήσει ως γέφυρα μετά το Πρωτόκολλο του Κιότο και θα καθορίσει τη μακροπρόθεσμη δράση για το παγκόσμιο κλίμα από το 2020 και εντεύθεν.
Μπορεί όλοι οι δρόμοι να οδηγούν στο Παρίσι τις προσεχείς ημέρες, αλλά η έκβαση των συνομιλιών για το κλίμα είναι ουσιαστικά προκαθορισμένη από τον μονοπωλιακό καπιταλισμό. Το αποτέλεσμα θα είναι η επιδείνωση του κλίματος, των κοινωνικών ανισοτήτων και των αλλεπάλληλων κρίσεων που προκαλεί ο ιμπεριαλισμός. Και μάλιστα σε μια περίοδο που η Ευρώπη και οι γειτονικές περιοχές ταλανίζονται από συνεχώς επιδεινούμενα οικονομικά προβλήματα, πολιτική αναταραχή, μαζικές μετακινήσεις προσφύγων και έξαρση τρομοκρατικής και ακροδεξιάς βίας.
Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι αποφασισμένοι να πραγματοποιήσουν κινητοποιήσεις στις χώρες τους, ακόμα και στο Παρίσι, για να απευθύνουν τη συλλογική τους έκκληση για κλιματική και κοινωνική δικαιοσύνη, και να επαναλάβουν το μήνυμα αντίστασης κατά της ιμπεριαλιστικής ληστείας και των επαχθών βαρών του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Η Διεθνής Ένωση Αγώνα των Λαών (ILPS) εκφράζει την αλληλεγγύη της στους λαούς, καλεί τις οργανώσεις-μέλη της να συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις και επαναλαμβάνει την πάγια θέση της κατά του ιμπεριαλιστικού συστήματος, του πραγματικού υπεύθυνου της κλιματικής κρίσης.
Οι κύριοι υπεύθυνοι για το φαινόμενο του θερμοκηπίου
Αφότου η UNFCCC υπογράφηκε το 1992 και εφαρμόστηκε το 1995, οι βασικές βιομηχανικές χώρες δεσμεύθηκαν να περιορίσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και άλλων ρύπων προκειμένου να ελεγχθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είκοσι όμως χρόνια μετά, παραμονές της COP21, η γη ασφυκτιά και «ψήνεται» σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα ρύπων, ενώ η οικολογική κρίση έχει αγγίξει πρωτοφανή επίπεδα…
Μέχρι πρόσφατα οι ΗΠΑ παρήγαν τις μεγαλύτερες ποσότητες αερίων που συνδέονται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου (GHG). Όμως η ραγδαία εκβιομηχάνιση της Κίνας την ανέδειξε στην πρώτη θέση των εκπομπών ρύπων, με 29% το 2013, ακολουθούμενη από τις ΗΠΑ με 15% και τα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ακολουθούν, ως σύνολο, με 11%.
Δεδομένου όμως ότι τα GHG παραμένουν στην ατμόσφαιρα για αιώνες, οι εκπομπές που έχουν συντελεστεί σε βάθος χρόνου έχουν μεγάλη σημασία. Διαχρονικά οι ΗΠΑ παραμένουν πρώτες, αντιπροσωπεύοντας το υψηλότερο συνολικό ποσοστό εκπομπών GHG στην περίοδο 1850-2011 (27%), ακολουθούμενες από την Ευρωπαϊκή Ένωση (25%).
Οι ρύποι GHG υπολογιζόμενοι κατά κεφαλή δείχνουν επίσης ότι οι μεγαλύτεροι κατά κεφαλή ρυπαντές είναι και σήμερα οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες, με πρώτες τον Καναδά, τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ιαπωνία και την Ε.Ε. Ακολουθούν κάποιες μεγάλες και ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κίνα, η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Ινδία και το Μεξικό (που χαρακτηρίζονται ως «αναδυόμενες οικονομίες»).
Η αύξηση των θερμοκρασιών σε παγκόσμιο επίπεδο, σαν άμεση συνέπεια των υψηλών επιπέδων GHG, οδηγεί σε δραστικές αλλαγές στο κλιματικό μας σύστημα και προκαλεί καταστροφές σε οικοσυστήματα και ανθρώπους. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ανθρωπότητα διαθέτει λιγότερο από μια δεκαετία για να λάβει δραστικά μέτρα προτού η κλιματική αλλαγή καταστεί μη αναστρέψιμη…
Ευρύτερη οικολογική και κοινωνικο-οικονομική κρίση
Η κλιματική κρίση βρίσκεται στην καρδιά της ευρύτερης παγκόσμιας οικολογικής κρίσης και αμφότερες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις επαναλαμβανόμενες και επιδεινούμενες κοινωνικο-οικονομικές κρίσεις, τις γεωπολιτικές κρίσεις και τους πολέμους, φαινόμενα που κι αυτά με τη σειρά τους είναι βαθιά ριζωμένα στο καπιταλιστικό σύστημα. Η κλιματική κρίση εξαλείφει ήδη 1,6% από το παγκόσμιο ΑΕΠ και, αν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν, δεν αποκλείεται να φθάσει το 3,2% του ΑΕΠ μέχρι το 2030. Απώλειες που είναι ιδιαίτερα καταστροφικές για τις φτωχές χώρες (εκτιμάται ότι θα χάσουν μέχρι και 11% του ΑΕΠ τους μέχρι το 2030).
Ιδιαίτερη μνεία απαιτεί το επεκτεινόμενο φαινόμενο των κλιματικών προσφύγων, καθώς οι κλιματικές επιπτώσεις συνδυάζονται με τις οικονομικές πιέσεις, την πολιτική αναταραχή και τους επιθετικούς πολέμους. Ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν φύγει από τη γη τους εξαιτίας περιβαλλοντικών καταστροφών στο διάστημα 2008-2013 υπολογίζεται στα 27 εκατομμύρια κάθε χρόνο κατά μέσο όρο, επηρεάζοντας 161 χώρες. Μια σειρά μελέτες αναδεικνύουν την ξηρασία και άλλα κλιματικά προβλήματα ως παράγοντα συρράξεων και αναταραχών στην ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, την αφρικανική ζώνη του Σαχέλ και το Μεξικό.
Ψευδολύσεις για το κλίμα
Οι προσπάθειες χρηματοδότησης εκ μέρους της UNFCCC προγραμμάτων για το κλίμα αντανακλούν κυρίως τις επιδιώξεις των επιχειρήσεων με γνώμονα το κέρδος, αντί να είναι ένα μέτρο κλιματικής δικαιοσύνης. Περισσότερο από ποτέ, η εμπορευματοποίηση και η χρηματιστικοποίηση έχουν κυριεύσει αγαθά και υπηρεσίες, όχι μόνο την «πνευματική ιδιοκτησία» και τη γενετική όπως στη δεκαετία του ’90, αλλά ακόμα και το χώρο των δημόσιων οικολογικών εργαλείων όπως δείχνουν οι λεγόμενες «αγορές άνθρακα», οι «ανταλλαγές χρέους/φύσης» και οι αποκαλούμενες «πληρωμές για οικολογικές υπηρεσίες» (PES).
Οι καπιταλιστές σκαρφίζονται τη μία ψευδή κλιματική «λύση» μετά την άλλη προκειμένου να δημιουργήσουν νέες επικερδείς επενδύσεις, αποπροσανατολίζοντας παράλληλα τον κόσμο από την αντιμετώπιση των πραγματικών και βαθιά κοινωνικών αιτίων της κλιματικής αλλαγής. Τα ίδια και τα ίδια παλιά προγράμματα του αγροτοβιομηχανικού τομέα παρουσιάζονται με νέα συσκευασία και προωθούνται με την ετικέτα της «έξυπνης κλιματικής λύσης». Γεωμηχανολογικά προγράμματα, συνδυαζόμενα συχνά με βιοτεχνολογικές ή νανοτεχνολογικές καινοτομίες, στηρίζονται σε εξαιρετικά υψηλές τεχνολογίες και εξαιρετικά ακριβές εγκαταστάσεις που υποτίθεται ότι θα θεραπεύσουν την άρρωστη βιόσφαιρά μας. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να επεκτείνουν την κερδοφορία των μονοπωλιακών καπιταλιστών, δημιουργώντας συνεχώς νέους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
Ακάθαρτες και απαξιωμένες πηγές ενέργειας όπως τα μεγάλα φράγματα, η πυρηνική ενέργεια, τα βιοκαύσιμα και τα «επανασχεδιασμένα» ορυκτά καύσιμα προωθούνται επιθετικά με νέα συσκευασία, σαν καθαρές και ανανεώσιμες πηγές. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι ο ιμπεριαλισμός εξακολουθεί να επεκτείνει τον τομέα ορυκτών καυσίμων μέσω των πιο βίαιων και καταστροφικών τρόπων, όπως η όλο και πιο εκτεταμένη χρήση της «υδραυλικής ρωγμάτωσης» (fracking), οι εξορύξεις σε εδάφη της Αρκτικής και σε μεγάλο θαλάσσιο βάθος, και η εγκατάσταση νέων πετρελαιαγωγών στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.
Η πραγματική λύση στα χέρια των λαϊκών κινημάτων
Υποστηρίζουμε ότι ο διεθνής αγώνας για την κλιματική δικαιοσύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον παγκόσμιο αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη. Ότι κοινός εχθρός είναι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός και οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, που αποτελούν τη βασική αιτία της κλιματικής και κοινωνικής αδικίας. Οι πραγματικές λύσεις για την κλιματική κρίση και τις συνδεόμενες με αυτή κρίσεις στην οικονομία, την πολιτική και την κοινωνία βρίσκονται στα χέρια των λαών και των κινημάτων που αγωνίζονται και αντιστέκονται στον ιμπεριαλιστικό έλεγχο και την καταλήστευση της γης, αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις στο σάπιο σύστημα του παγκόσμιου καπιταλισμού.
* O καθηγητής Χοσέ Μαρία Σισόν, ιδρυτής του Κ.Κ. Φιλιππίνων, είναι σήμερα πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αγώνα των Λαών (ILPS) και ζει ως πολιτικός πρόσφυγας στην Ολλανδία. Η παρούσα μετάφραση περιέχει εκτενή αποσπάσματα του πρωτότυπου άρθρου, το οποίο δημοσιεύθηκε στις 23/11/2015 και μπορεί να βρεθεί στα αγγλικά στο δικτυακό τόπο της ILPS: www.ilps.info
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
