Ο Γρηγόρης Τσούνης είναι βιολόγος, ορνιθολόγος και συγγραφέας. Ο γιος του, Λάμπρος Τσούνης είναι περιβαλλοντολόγος και ωκεανογράφος. Κι οι δυο μαζί μοιράζονται όχι μόνο την κοινή αγάπη για τη φύση, αλλά και για την Ακρόπολη και την Πλάκα.
Το βιβλίο τους «Στα μονοπάτια της Ακρόπολης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος, όπως δείχνει και ο υπότιτλός του, μας παρουσιάζει μια άλλη διάσταση αυτού του φημισμένου σε όλο τον κόσμο μνημείου του Πολιτισμού: τη «Γνωριμία με τα σπάνια φυτά και ζώα του Ιερού Βράχου».
Και πραγματικά διαβάζοντας τα κείμενα και βλέποντας τις φωτογραφίες που συνοδεύουν την έκδοση, μένεις έκπληκτος για το πώς μέσα στο κέντρο της πόλης, με υπερ-τουρισμό, με συνεχείς και ατυχείς παρεμβάσεις από τη μεριά του αρμόδιου υπουργείου, η φύση της Ακρόπολης δεν σταματά να μας εκπλήσσει.
Από τα πιο ξεχωριστά ευρήματα των δυο επιστημόνων-συγγραφέων είναι η ανακάλυψη ενός λουλουδιού που είχε θεωρηθεί εξαφανισμένο. Πρόκειται για τη Μικρομέρια της Ακρόπολης που δεν μπορεί να βρει κανείς σε άλλο μέρος του πλανήτη!
Αξίζει να τους ακολουθήσουμε στους περιπάτους μέσω του βιβλίου, όπου με τρόπο απλό και γλαφυρό μάς βοηθούν να ανακαλύψουμε αναπάντεχες εικόνες της φύσης μέσα στην πόλη.
Από το 2009 προτείναμε, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακροπόλεως, τη δημιουργία βοτανικών κήπων με τα φυτά του μύθου, τα οικολογικά μονοπάτια-διαδρομές
Από πότε ξεκινά το ταξίδι της γνωριμίας σας με τα φυτά και τα ζώα της Ακρόπολης;
Για πολλά χρόνια, έχουμε αφιερωθεί στην έρευνα της περιοχής της Ακρόπολης και των γύρω λόφων της. Ήταν το 1989 που εγκατασταθήκαμε σε αυτή την περιοχή, επισκεπτόμενοι συνεχώς τους αρχαιολογικούς χώρους για να πραγματοποιήσουμε τις παρατηρήσεις μας. Κατά τη διάρκεια των επισκέψεών μας, η περιέργειά μας ως φυσιοδίφες επεκτάθηκε, πέρα από την απλή παρατήρηση πουλιών, σε φυτά, ερπετά, θηλαστικά και το μαγευτικό βασίλειο των εντόμων. Σε συνεργασία με τον Λάμπρο, εμβαθύναμε ακαδημαϊκά σε αυτή την προσπάθεια ξεκινώντας από το 2002, που συμπίπτει με τη δημοσίευση του βιβλίου μου «Γύρω από την Ακρόπολη». Μέσα στις σελίδες του κρύβονται πολλές από τις βαθιές μας εντυπώσεις και μαγευτικές εικόνες. Η γοητεία και η πλούσια βιοποικιλότητα του αρχαιολογικού χώρου και των παρακείμενων λόφων μάς αιχμαλωτίζουν συνεχώς.
Τι είναι αυτό που κάνει ξεχωριστή τη φύση της;
Όλοι γνωρίζουν ότι η Ακρόπολη είναι ένα παγκόσμιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς, λίγοι όμως γνωρίζουν ότι αποτελεί επίσης μνημείο φυσικής κληρονομιάς. Στην περιοχή των αρχαιολογικών χώρων της Ακρόπολης, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας, αλλά και την υπάρχουσα επιστημονική βιβλιογραφία, υπάρχουν πάνω από 300 είδη φυτών. Από αυτά, τα 8 είναι ενδημικά της Ελλάδας (δηλαδή ζουν μόνο στη χώρα μας και πουθενά αλλού στον κόσμο), πολλά σπάνια αλλά και πολλά φαρμακευτικά. Εκτός όμως από τα φυτά, στον χώρο υπάρχουν 21 είδη πεταλούδων, 1 είδος αμφιβίου, 11 είδη ερπετών, πάνω από 140 είδη πουλιών και 4 είδη θηλαστικών. Όλα στο κέντρο της μεγαλύτερης και πολυπληθέστερης πόλης της Ελλάδας.
Ποια από τα φυτά και τα ζώα της θεωρείτε ως τα πιο σημαντικά και γιατί;
Τα ενδημικά φυτά της, όπως: το ορνιθόγαλο (Ornithogalum atticum), το άγριο κύμινο Nigella arvensis aristatα, το αγκιναράκι Centaurea raphanina mixta, η κενταύρια της Αττικής (Centaurea attica), η καμπανούλα η δραβόφυλλη (Campanula drabifolia), το κρεμνόχορτο Inula verbascifolia methanea, η αγχούσα (Anchusella variegata) και η χονδρίλη (Chondrilla ramosissima). Μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη πουλιών της Ακρόπολης είναι: η κουκουβάγια, το βραχοκιρκίνεζο, η δεκαοχτούρα, ο κότσυφας, ο μυγοχάφτης, ο τσαλαπετεινός, η γαλαζοπαπαδίτσα, ο καλόγερος, ο κοκκινολαίμης, το σταβλοχελίδονο κ.ά. Οι αρχαιολογικοί χώροι είναι από τη φύση τους νησίδες άγριας ζωής, γιατί προσφέρονται για την αναπαραγωγή, τη διατροφή, την ξεκούραση και αποτελούν ασφαλές καταφύγιο για αναπαραγωγή και διατροφή μεγάλου αριθμού πουλιών.
Πώς ανακαλύψατε τη «Μικρομέρια της Ακρόπολης» που θεωρούσαν πως έχει εξαφανιστεί;
Το φυτό για πρώτη φορά το βρήκαν και το συνέλεξαν στην Ακρόπολη, στις 30 Αυγούστου του 1906, δύο Γάλλοι βοτανικοί και ερευνητές, ο Rene C.J.E Maire και ο Marcel G.C. Petitmengin. Το 1908 το περιγράφει για πρώτη φορά ο Αυστρο-Ούγγρος γιατρός και βοτανικός Eugen von Halacsy, που ζούσε εκείνη την εποχή στην Ελλάδα. Ο Halacsy παρουσιάζει το φυτό με την ονομασία «Micromeria acropolitana» στο έργο του «Supplementum conspectus florae Graecae». Η μικρομέρια της Ακρόπολης για πάνω από 100 χρόνια ήταν εξαφανισμένη, και κανείς Έλληνας και ξένος ερευνητής βοτανικός δεν την είδε ξανά μετά το 1908. Χαρακτηριστικά οι Έλληνες βοτανικοί έγραφαν για το φυτό: «Η μυστηριώδης Micromeria acropolitana, μικρό και ταπεινό πολυετές είδος, φύτρωνε αποκλειστικά στον βράχο της Ακρόπολης, αλλά εδώ και έναν αιώνα κανείς δεν το έχει δει ούτε στον βράχο της Ακρόπολης, ούτε κάπου αλλού» (Θεοφάνης Κωνσταντινίδης, Καθηγητής Βοτανικής, εφημερίδα Καθημερινή, 31/08/2003). Η Micromeria acropolitana, με προεδρικό διάταγμα, προστατευόταν στην Ελλάδα από τις 30 Ιανουαρίου 1981 (τεύχος 1ον, αρ. φύλλου 23, Διάταγμα 67. «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας»). Το 2006 εντοπίσαμε έναν μικρό πληθυσμό από μικρομέριες. Στις αρχές του Μαΐου του 2009, μετά από συμβουλή του γνωστού βοτανικού Γιώργου Σφήκα, επικοινωνήσαμε με τη βοτανικό και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης Δρ. Κιτ Ταν. Στις 8 Ιουλίου του 2009 η Κιτ Ταν επισκέφτηκε τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης μαζί με εμάς και τους συνεργάτες της. Της δείξαμε τα σημεία που φύονταν οι μικρομέριες και με μεγάλη χαρά και συγκίνηση επιβεβαίωσε την επανακάλυψη της Micromeria acropolitana. Από εκεί και πέρα ακολούθησαν άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά.
Μετά από 15 χρόνια, τον Ιούνιο του 2023, η Κιτ Ταν δημοσίευσε άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό Phytologia Balcanica όπου ανέφερε ότι η Micromeria acropolitana δεν αποτελεί ξεχωριστό είδος, αλλά ανήκει στο είδος Micromeria nervosa. Έτσι, ουσιαστικά, μπήκε ο επίλογος της συγκεκριμένης ιστορίας.
Τι θα μπορούσε να γίνει για την αποτελεσματική προστασία της φύσης του Ιερού Βράχου; Κινδυνεύει από τον υπερτουρισμό;
Από το 2009 προτείναμε, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακροπόλεως, τη δημιουργία βοτανικών κήπων με τα φυτά του μύθου, τα οικολογικά μονοπάτια-διαδρομές, ενώ τοποθετήσαμε έναν μεγάλο αριθμό από τεχνητές φωλιές και ταΐστρες για τα πουλιά. Πρέπει επίσης να μπουν περισσότερες ενημερωτικές πινακίδες για τη χλωρίδα και την πανίδα των αρχαιολογικών χώρων. Ο υπερτουρισμός δημιουργεί προβλήματα στον χώρο της Ακρόπολης και όχι μόνο. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του πληθυσμού των σταβλοχελίδονων (Hirundo rustica) στην Πλάκα. Από το 2012, ο πληθυσμός τους παρουσίαζε μια σημαντική ανοδική τάση, η οποία κορυφώθηκε το 2015 με 31 ζευγάρια. Στη συνέχεια, ο αριθμός των καταγεγραμμένων ζευγαριών μειωνόταν κάθε χρόνο, με μόνο 3 ζεύγη να καταγράφονται το 2022. Ο κύριος λόγος της πτώσης ήταν πιθανότατα το «τσουνάμι» των αναστηλώσεων κτιρίων για τουριστικά καταλύματα, που σημειώθηκαν από το 2016 και μετά στην περιοχή, με αποτέλεσμα να μειωθεί δραματικά ο πληθυσμός τους (Tsounis L. & Tsounis G. 2022).
