Οι πρόσφατες εξελίξεις οδηγούν σε σημαντική κλιμάκωση του πολέμου. Πρώτα απ’ όλα στο άμεσο επίπεδο της σύγκρουσης στο έδαφος της Ουκρανίας. Δείχνει να λειτουργεί ένας φαύλος κύκλος. Η Ρωσία έχει αναπτυχθεί σ’ ένα μέτωπο μεγαλύτερο των 1.000 χιλιομέτρων ενώ δείχνει σημαντικές αδυναμίες να το ελέγξει απέναντι στις ουκρανικές επιθέσεις. Τα κέντρα που φαίνεται ότι κατευθύνουν τη Δύση, ποντάρουν στη συνέχιση του πολέμου και στη συνεχιζόμενη φθορά της ρωσικής ισχύος, εξοπλίζοντας όλο και περισσότερο την Ουκρανία. Η Ρωσία πιεζόμενη στο στρατιωτικό επίπεδο κηρύσσει μερική επιστράτευση και προσαρτά τις κατεχόμενες ζώνες ανακοινώνοντας ότι η προσβολή τους θα αποτελεί στο εξής άμεση επίθεση απέναντι στην επικράτειά της. Η Ουκρανία παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να ανακαταλαμβάνει κάποια εδάφη, και επιπλέον η Ρωσία δέχεται σημαντικά πλήγματα (η έκρηξη στη γέφυρα του Κέρτς φαίνεται ότι υπήρξε μάλλον το πολιτικοστρατιωτικά επαχθέστερο). Για να φτάσουμε αυτή την εβδομάδα σε μια ρωσική απάντηση που δεν παύει να εξελίσσεται με πυραυλικές επιθέσεις ευρείας έκτασης σε ενεργειακούς κόμβους και σε άλλες κρίσιμες υποδομές σε όλη την ουκρανική επικράτεια, που ακολουθήθηκε από αποφάσεις από πλευράς Δύσης για νέους γύρους εξοπλισμού της Ουκρανίας. Με συστήματα τόσο αντιαεροπορικής / αντιπυραυλικής άμυνας όσο και με μεγαλύτερου βεληνεκούς επιθετικά όπλα.
Πλευρές της στάσης των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών δυνάμεων
Από την Δευτέρα (10/10) έχει δοθεί γενικευμένο σήμα ποσοτικής και ποιοτικής αναβάθμισης του εξοπλισμού της Ουκρανίας. Πρώτες οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν «πρόσθετη στρατιωτική βοήθεια» με συστήματα που δίνουν τη δυνατότητα χρήσης πυραύλων σημαντικά μεγαλύτερου βεληνεκούς. Ακολούθησε ο Μακρόν που οι δημόσιες πλειοδοτικού χαρακτήρα υποσχέσεις του δείχνουν την επίδραση ισχυρών πιέσεων, η Βρετανία με ανάλογες προσφορές, η Γερμανία καθώς και μια τηλεδιάσκεψη των G7 με τον Ζελένσκι. Ο κύκλος έκλεισε στις 13/10 με την σύνοδο της «Ομάδας επαφής για την άμυνα της Ουκρανίας» όπου υπό την μπαγκέτα του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ γίνεται ο καταμερισμός καθηκόντων ανά χώρα του ευρύτερου ευρωατλαντικού στρατοπέδου και στη συνέχεια με την σύνοδο των υπουργών Άμυνας των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ.
Το σκηνικό όμως είναι ιδιαίτερα περίπλοκο. Εδώ θα αναφερθούμε συνοπτικά μόνο σε κάποιες (από τις πάρα πολλές πρόσφατες) σημαντικές εξελίξεις που δίνουν μια ιδέα για τις πολλαπλές αναφυόμενες αντιθέσεις και τις δυναμικές που αναπτύσσονται.
1). Η προεδρία Μπάιντεν ανακοίνωσε την επικαιροποιημένη «Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας» έκθεση που συνοψίζει τις βασικές εκτιμήσεις της αμερικανικής πολιτικής. Σύμφωνα μ’ αυτήν, Κίνα και Ρωσία είναι ο κύριος εχθρός για τις ΗΠΑ. Ως οι ηγετικές δυνάμεις μιας ομάδας κρατών «που συνδυάζουν αυταρχική διακυβέρνηση με αναθεωρητική εξωτερική πολιτική». Με την έμφαση να δίνεται στην Κίνα αλλά και με αναφορά στην ανάγκη «τιμωρίας της Ρωσίας για την ιμπεριαλιστική (!) της πολιτική». Ταυτόχρονα προβάλλεται η ανάγκη αντιμετώπισης κρίσιμων παγκόσμιων ζητημάτων (πανδημιών, κλιματικής κρίσης, ενεργειακής και επισιτιστικής επάρκειας) και η επιδίωξη «συνεργασιών» με τις ίδιες αυτές δυνάμεις. Με μια ρητορική που αναμειγνύει προγενέστερα ετερόκλιτα στοιχεία από την πολιτική γραμμή του Τραμπ και του Ομπάμα. Μια πρώτη συνολική εικόνα: συνυπάρχουν σε επικαιροποιημένη εκδοχή μέσα στο ίδιο κείμενο, οι αντιφάσεις που έχουν τροφοδοτήσει τις ενδορρήξεις εντός των ελίτ των ΗΠΑ. Παγκοσμιοποίηση αλλά και ορισμός ενός παγκόσμιου διαχωρισμού ανάμεσα στα «αυταρχικά κράτη με απαιτήσεις αναθεώρησης» του παγκόσμιου status quo και στον «κόσμο της δημοκρατίας» και της παρούσας (ηγεμονευόμενης από τις ΗΠΑ) παγκόσμιας τάξης.
2). Ο Γερμανός καγκελάριος ετοιμάζεται για ταξίδι στην Κίνα με επιδίωξη την αύξηση των γερμανικών εξαγωγών, την ίδια στιγμή που γίνεται έκδηλη η αυξανόμενη ευρωατλαντική πίεση που ασκείται για φραγμό των σχέσεων με την Κίνα. Ιδιαίτερα όπως αυτή εσωτερικεύεται μέσα στην κυβέρνησή του από τον «πράσινο» εταίρο του αλλά και όπως αποτυπώνεται σε πρόσφατη καταστατική ομιλία της Φον Ντερ Λάιεν απόλυτα στοιχισμένη με την αμερικανική γραμμή. Η κλιμάκωση του πολέμου δεν αφορά ούτε μόνο τη στρατιωτική πλευρά, ούτε μόνο το μέτωπο Ρωσίας – Ουκρανίας.
3). Και πάλι ο γερμανός καγκελάριος Σόλτς. Προτείνει σχέδιο υπό γερμανική μπαγκέτα για κοινή ευρωπαϊκή δομή αντιπυραυλικής αεράμυνας. Το αποδέχονται μια σειρά χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, το απορρίπτουν πολύ δηλωτικά για τις ζωνοποιήσεις εντός του ευρωπαϊκού χώρου, Γαλλία αλλά και Πολωνία.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις για τους λαούς συσσωρεύονται όσο «γράφει το κοντέρ» του πολέμου. Κάθε μέρα γίνεται πιο επιτακτική η προβολή της απαίτησης για το άμεσο σταμάτημά του και για το ξεπέρασμα των στρατοπεδεύσεων που προωθούνται
Η Ρωσία υπό πίεση
Η δυναμική των εξελίξεων οδηγεί όλο και περισσότερο τη Ρωσία σε τροχιά άμεσης σύγκρουσης με το ΝΑΤΟ. Ως προς αυτό, η ρωσική πλευρά υποχρεώνεται και λόγω των έκδηλων στρατιωτικών αδυναμιών της,, σε χειρισμούς που οδηγούν σε κλιμάκωση πάνω σ’ αυτή τη βάση, ενώ η Δύση και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ δείχνουν μεγαλύτερες ευχέρειες να διεξάγουν τον πόλεμο μέσω των ουκρανών αντιπροσώπων.
Εδώ θα περιοριστούμε και πάλι σε δύο σημαίνουσες όψεις των όσων εξελίσσονται.
1). Η Ρωσία δείχνει ότι σε αυτή τη φάση ποντάρει με διπλό τρόπο στον συνδυασμό παρατεταμένης οικονομικής πίεσης και του «στρατηγού χειμώνα». Αφενός στην επίταση των ενεργειακών πιέσεων επί της Ευρώπης, αφετέρου στην παράλυση της Ουκρανίας μέσω του τσακίσματος των υποδομών της, ιδιαίτερα των ενεργειακών. Τα νέα επεισόδια ενός παιγνίου των αγωγών – αυτά που πρότεινε ο Πούτιν στη Σύνοδο Συνεργασίας της Ασίας στην Αστάνα του Καζακστάν, για χρήση του αγωγού Nord Stream II αλλά και για έναν σχεδιασμό να γίνει η Τουρκία ενεργειακός κόμβος για την τροφοδοσία της Ευρώπης – δείχνουν πλευρές της κλιμάκωσης και της εξάπλωσης του ενεργειακού πολέμου Δύσης-Ρωσίας.
2). Οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις μέσα στη ρωσική ελίτ έρχονται όλο και πιο συχνά στο προσκήνιο. Από τη μια, η σκληρή γραμμή (στο ρόλο αυτό τη θεσμική δημόσια εκφώνηση την έχει αναλάβει ο Μεντβέντεφ αλλά παρεμβαίνει πιο αυτονομημένα ο Καντίροφ και πιο υπόγεια άλλοι). Με τις τυχοδιωκτικότατες απειλές για μετωπική σύγκρουση με τη Δύση και για κλιμάκωση με χρήση πυρηνικών. Από την άλλη πυκνώνουν οι κινήσεις για έναρξη διαπραγματεύσεων (δηλώσεις Λαβρόφ προηγούμενων ημερών και του εκπροσώπου της ρωσικής προεδρίας Πεσκόφ στις 13/10). Σε αυτό το σκηνικό ενυπάρχει η λεπτή και ασταθής ισορροπία ανάμεσα στην σχεδιασμένη τακτική εναλλαγή «σκληρότητας και πνεύματος συνδιαλλαγής» και οι δομικές ογκούμενες αντιθέσεις μέσα στους ρωσικούς κύκλους εξουσίας που οδηγούν σε αυτονομήσεις που δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν.
Κίνα και Ινδία θέτουν όρους και όρια
Με πυκνές τοποθετήσεις το τελευταίο διάστημα (μετά την πρόσφατη σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης) και οι δύο θέτουν όλο και σαφέστερα ένα συνδυασμό δύο όρων. Από τη μια έναντι της Ρωσίας υπάρχει στρατηγική συμμαχική στήριξη απέναντι στο στρίμωγμά της από τη Δύση. Από την άλλη υπάρχει η αντίθεση στην παράταση αυτού του πολέμου και προβάλλεται η ανάγκη να γίνει σεβαστή η κυριαρχία των κρατών και το απαραβίαστο των συνόρων. Η επιλογή της αποχής από μέρους και των δύο δυνάμεων κατά την ψηφοφορία για την καταδίκη της Ρωσίας για την προσάρτηση ουκρανικών εδαφών (143 υπέρ, 35 αποχές και 5 κατά – Ρωσία, Λευκορωσία, Β. Κορέα, Νικαράγουα, Συρία) μαζί με τα σκεπτικά που παρουσίασαν, δίνουν την οπτική της καθεμιάς σχετικά με τον ρόλο που επιδιώκει να παίξει μέσα στο σημερινό χαοτικό παγκόσμιο σκηνικό. Η Κίνα σε ρόλο παγκόσμιας δύναμης με καταστατικό, ρυθμιστικό ρόλο, η Ινδία σε μια θέση στρατηγικής σταθερής ισορροπίας με συμμετοχή και σημαίνοντα ρόλο και στα δύο μπλοκ. Πρέπει να σημειωθεί εδώ επιπλέον η πολυεπίπεδη πίεση που ασκεί η παράταση του πολέμου, πάνω στην προώθηση των στρατηγικών προσανατολισμών της κινεζικής ηγεσίας (δρόμοι του μεταξιού και άλλα σχέδια παγκόσμιας διείσδυσης) αλλά και αντίστοιχα πάνω στην ινδική πολιτική και οικονομική ελίτ.
Ακούγονται δυνατότερα κάποια καλέσματα για διαπραγματεύσεις
Προχθές 13/10 ο γάλλος πρόεδρος Μακρόν δήλωσε ότι ο Πούτιν «πρέπει να επιστρέψει στο τραπέζι και να συζητήσει για την ειρήνη στην Ουκρανία και ότι πιστεύει πως το Κίεβο θα πρέπει να διαπραγματευτεί μαζί του κάποια στιγμή». Παράλληλα είναι ενδεικτική της ειδικής θέσης που επιδιώκει να παίξει η Γαλλία, η δήλωσή του ότι «η Γαλλία δεν θα απαντήσει με πυρηνικά όπλα σε περίπτωση που η Ρωσία τα χρησιμοποιήσει εναντίον της Ουκρανίας».
Από την άλλη λέει πολλά η πρόταση του Ερντογάν (στην προαναφερθείσα συνάντηση με τον Πούτιν στην Αστάνα) να παίξει ρόλο ενδιάμεσου ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία σε μια διαδικασία διαπραγματεύσεων, σε συνδυασμό με τις συνοδευτικές δηλώσεις του για την ανάγκη να υπάρξει μια άλλη διευθέτηση του διεθνούς συστήματος με τη συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και άλλων σημαντικών δυνάμεων που δεν μπορούν πλέον να αγνοούνται.
Επιπλέον κάποιες αντιδράσεις / κινήσεις των ΗΠΑ (ανάμεσά τους εκτιμήσεις Μπάιντεν ότι ο Πούτιν δεν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά κλπ) παραπέμπουν στο ότι λειτουργούν κανάλια υπόγειων συνεννοήσεων με την Ρωσία.
Δύο αναγκαία συμπεράσματα
Αν και δεν πρέπει να υποτιμηθεί ότι η Δύση φαίνεται να διαθέτει στο στρατιωτικό τουλάχιστον επίπεδο μεγαλύτερες δυνατότητες ελέγχου του επιπέδου κλιμάκωσης, η φορά των εξελίξεων σαφώς ξεπερνάει τους επιμέρους σχεδιασμούς όλων των πλευρών. Ο πόλεμος είναι πολυδιάστατος, έχει σημαντικές τάσεις εξάπλωσης και οδηγεί σε ανεξέλεγκτες χαοτικές προοπτικές συνολικής φθοράς όλων που προβληματίζουν και κύκλους των παγκόσμιων ελίτ.
Από τη σκοπιά των συμφερόντων των μεγάλων (και πολιτικά αφανών) λαϊκών πλειοψηφιών, δεν μπορεί να υπάρξει «νίκη» με οποιοδήποτε είδος «επικράτησης». Οι δυσμενείς επιπτώσεις για τους λαούς συσσωρεύονται όσο «γράφει το κοντέρ» του πολέμου. Κάθε μέρα γίνεται πιο επιτακτική η προβολή της απαίτησης για το άμεσο σταμάτημά του και για το ξεπέρασμα των στρατοπεδεύσεων που προωθούνται.
