Κορυφώνονται οι ανταγωνισμοί για τον έλεγχο της Μαύρης Ηπείρου
Του Γιώργου Τσίπρα
Όταν έμπαινε σε λειτουργία ο αγωγός Τσαντ-Καμερούν που χρηματοδοτήθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα, ξεκινούσαν και οι ένοπλες συγκρούσεις στο Νταρφούρ, στο επίσης πετρελαιοφόρο γειτονικό Σουδάν, αμερικανοί πεζοναύτες αποβιβάζονταν στη Λιβερία που από τότε παραμένει ένα είδος αποικίας των ΗΠΑ και, στο «γαλλικό» Τζιμπουτί στα ανατολικά, η υπερδύναμη αποκτούσε την πρώτη αφρικανική της βάση. Όλα αυτά συνέβησαν το 2003. Τότε που ξεκίνησε και η στροφή 180 μοιρών της Λιβύης απέναντι στη Δύση. Είχε προηγηθεί το σημαντικότερο όλων, η επέμβαση στο Ιράκ και οι γεωπολιτικές μετατοπίσεις που επέφερε.
Οι πρόσφατες σφοδρές συγκρούσεις στη Σομαλία δεν θα είναι οι τελευταίες, αφού οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να επιτρέψουν στους ισλαμιστές να επικρατήσουν. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό κομματάκι σε ένα παζλ, στο οποίο η υπερδύναμη επιδιώκει το στρατηγικό έλεγχο όλης της μεσοαφρικανικής ζώνης από τα ανατολικά (περιοχή με σημαντικά ενεργειακά κοιτάσματα αλλά και κόμβος ενεργειακών δρόμων και γειτνίασης με την Αραβική Χερσόνησο και τον Ινδικό Ωκεανό) και το Σουδάν έως τον πλούσιο σε ενεργειακά κοιτάσματα Κόλπο της Γουινέας. Ο τελευταίος περιπολείται πλέον μόνιμα από το Αμερικανικό Ναυτικό.
Ο στόχος των ΗΠΑ
Η Αφρική παραμένει η μόνη ήπειρος όπου ο αμερικανικός στρατός δεν είναι ο ισχυρότερος από τους υπόλοιπους ξένους στην ήπειρο. Η συνεργασία με τη Βρετανία, η μερική αναδίπλωση της γαλλικής τοπικής «υπερδύναμης» και η επιδίωξη Σαρκοζί να μοιραστεί περισσότερα, δεν αλλάζει την απόφαση της Ουάσιγκτον να γίνει και εδώ το πρώτο βιολί. Το αμερικανικό Πεντάγωνο εμπλέκεται έμμεσα σε «αναπτυξιακά» και «ανθρωπιστικά» προγράμματα στην Αφρική περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Έτσι, η συγκρότηση της AFRICOM το 2007-8 ως ξεχωριστός βραχίονας του αμερικανικού στρατού ήταν λογικό επόμενο.
Οι αμερικανικές πωλήσεις όπλων πολλαπλασιάζονται, έστω και μέσω Ουκρανίας, για χώρες όπως η σπαρασσόμενη Σομαλία, η Αιθιοπία που ενίοτε εντέλλεται να εισβάλλει «επικουρικά» στη Σομαλία, η Ισημερινή Γουινέα (ή «Κουβέιτ της Αφρικής») κ.ά. Τέλος, υπάρχει και η «τρομοκρατία». Στο πλαίσιο της Υπερσαχάρειας Αντιτρομοκρατικής Πρωτοβουλίας (TSCI) οι ΗΠΑ εξοπλίζουν και συνεργάζονται στενά με τις αρχές σε Αλγερία, Μαρόκο, Τσαντ, Νίγηρα, Μαλί, Μαυριτανία, Νιγηρία, Σενεγάλη. Βέβαια, το γεγονός ότι οι μαύροι αντάρτες του Νταρφούρ είναι ισλαμιστές, δεν εμποδίζει την υποστήριξή τους επίσης από την Ουάσιγκτον. Συνολικά για τις δυτικές δυνάμεις δεν είναι πολλές οι «ανεξάρτητες μεταβλητές» της Μαύρης Ηπείρου. Η Νότια Αφρική συντονίζεται όλο και περισσότερο με τις Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, ενώ Αγκόλα, Ζιμπάμπουε, Σουδάν, Ερυθραία και Κονγκό κλείνουν το μάτι στην Κίνα. Για τη Βόρεια Αφρική δεν υπάρχει ζήτημα, αφού η Λιβύη επιμένει μεν να κοντράρει τη Γαλλία αλλά αφού έριξε λευκή πετσέτα έχοντας πια προσεγγίσει τις ΗΠΑ (ποιος να το έλεγε) και συνολικά τη διεθνή αγορά.
Κερδίζει… έδαφος η Κίνα
Το 2006 η Κίνα εισήγαγε περίπου το 30% του πετρελαίου της από την Αφρική και οι ΗΠΑ το 22% των δικών τους αναγκών, ποσοστά μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα για τη Μέση Ανατολή και για τους δύο αυτούς μεγαλύτερους παγκοσμίως καταναλωτές πετρελαίου. Ωστόσο η Κίνα έχει ήδη γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των αφρικανικών χωρών. Ταυτόχρονα, είναι ο δυναμικότερα ανερχόμενος επενδυτής και πιστωτής. Το 2006 οι κινεζικές επενδύσεις σε τρεις μόνο χώρες (Νιγηρία, Αγκόλα και Μοζαμβίκη) ήταν 8 δισ. δολάρια έναντι 2,3 δισ. δολαρίων προς το σύνολο της Υποσαχάριας Αφρικής από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Μέσω του δανεισμού έχει έρθει πιο κοντά από ό,τι οι ΗΠΑ με την Αγκόλα, τον μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου της Αφρικής, και 6ο κατά σειρά προμηθευτή των ΗΠΑ. Στη Νιγηρία, δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό, σε κοινοπραξία με τη Ν. Αφρική έχει εξασφαλίσει δικαιώματα στο 45% των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων. Στο Σουδάν είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής που συνδιαχειρίζεται διυλιστήρια και απορροφά το 65%-80% της παραγωγής πετρελαίου (την οποία προστατεύουν επί τόπου 4.000 Κινέζοι στρατιώτες). Πολλά παρόμοια συμβαίνουν και σε άλλες χώρες και για άλλες πρώτες ύλες. Το χειρότερο απ’ όλα για τις ΗΠΑ και τη Δύση είναι ότι η Κίνα, κατά κάποιο τρόπο, «χαλάει την πιάτσα». Ακολουθεί μια πολιτική εμπορικής διείσδυσης και άμεσων ξένων επενδύσεων χωρίς πολλά στοιχεία που συνοδεύουν αυτά τα δύο στις άλλες ισχυρές οικονομίες και γεωπολιτικές. Η Κίνα δανείζει πολλά χρήματα χαμηλότοκα ή άτοκα. Διαγράφει χρέη περισσότερο από κάθε άλλον. Παρά τη ρητορική των ανοιχτών θυρών, η Δύση φορτώνει με δασμούς τα αφρικανικά προϊόντα που δεν είναι ακατέργαστη πρώτη ύλη. Αντίθετα, η Κίνα τα εισάγει με μηδενικούς δασμούς με αντάλλαγμα το «τσουνάμι του Πεκίνου», των δικών της φτηνών προϊόντων που κατέκλυσαν τη Μαύρη Ήπειρο. Σε αντιστάθμισμα συμφωνιών η Κίνα αναλαμβάνει με δικό της προσωπικό και δαπάνη την κατασκευή δρόμων, σχολείων κ.λπ. Δεν είναι μυστήριο που το Πεκίνο συγκέντρωσε το 2006 σε σινοαφρικανική διάσκεψη σαράντα ηγέτες αφρικανικών χωρών.
Αιματηροί ανταγωνισμοί
Η οικονομική βοήθεια και οι επενδύσεις των άλλων επιβάλλουν όρους, όπως αυτοί που επιβάλλει το ΔΝΤ. Το λεγόμενο Κονσέσους του Πεκίνου, σε αντιδιαστολή με το Κονσέσους της Ουάσιγκτον, δεν έχει τέτοιους όρους. Από το 2004 το ΔΝΤ πίεζε την Αγκόλα για μεταρρυθμίσεις στον τομέα του πετρελαίου, ως όρο για οικονομική βοήθεια. Όταν το Πεκίνο δάνεισε χαμηλότοκα με 2 δισ. δολάρια την Αγκόλα, δεν ήταν δύσκολο για την τελευταία να αρνηθεί τις απαιτήσεις του ΔΝΤ και επιπλέον προχώρησε σε συμφωνίες και με τη Ρωσία. Αντίστροφα, όταν το Κονγκό πριν από 2 χρόνια υπέγραψε μια συμφωνία 9 δισ. δολαρίων με την Κίνα, στην οποία παραχωρεί εκμεταλλεύσεις ορυκτού πλούτου σε αντάλλαγμα παροχής υποδομών «με το κλειδί στο χέρι», το ΔΝΤ διεμήνυσε ότι θα αναθεωρήσει το πρόγραμμα ελάφρυνσης χρεών… Η στρατιωτικοποίηση που προωθούν οι ΗΠΑ στην Αφρική θα συνεχιστεί με σταθερούς ρυθμούς. Τα περίπου πέντε εκατομμύρια νεκρών στο Κονγκό, μετά την αποτίναξη του τυραννικού καθεστώτος Μομπούτου, από τον υπερδεκαετή πόλεμο που επέβαλλαν με αμερικανοβρετανική στήριξη οι Ρουάντα και Ουγκάντα, αριθμός θυμάτων που είναι ο μεγαλύτερος για θύματα μιας μόνο χώρας από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι απλώς το μεγαλύτερο αλλά εξίσου άγνωστο έγκλημα με άλλα μικρότερα που εξελίσσονται στην Αφρική σε καθεστώς «σιγής ραδιοφώνου» από τα διεθνή ΜΜΕ. Το όψιμο ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για «ενσωμάτωση της μαύρης ηπείρου στις παγκόσμιες εξελίξεις» είναι κακά μαντάτα για τους Αφρικανούς.
