Αναδημοσιεύουμε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Ρίτσαρντ Σίμουρ, Ιρλανδο-βρετανού συγγραφέα και μέλους του Socialist Worker Party.
Τη συνέντευξη την έδωσε στον Έντουαρντ Λούις και δημοσιεύτηκε στο New Left Project (20/3/2011), με τον τίτλο: «A Humanitarian Intervention?».
Η δικαιολογία για την επέμβαση στη Λιβύη είναι, βεβαίως, ο ανθρωπισμός, κάτι αναμενόμενο, δεδομένου του τρόπου που τα δυτικά κράτη (όχι όλα) αυτοπαρουσιάζονται… Ποια είναι τα κίνητρα αυτών που επεμβαίνουν στη Λιβύη; Τι θέλουν να πετύχουν;
Τα κίνητρα είναι ποικίλα. Το ένα είναι να αποκατασταθεί η υπόληψη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους με το να εμφανιστούν στο πλευρό ενός πληθυσμού που κινδυνεύει […] Αλλά το βασικό κίνητρο συνάγεται από τα συμφραζόμενα: Η περιοχή ζει μια επαναστατική αναταραχή, και η επανάσταση στη Λιβύη δεν είναι λιγότερο αυθεντική από ό,τι αυτή στην Τυνησία και την Αίγυπτο (όπως και από τις εξεγέρσεις στο Μπαχρέιν και στην Υεμένη). Η ώθηση αυτής της επανάστασης δεν είναι απλώς αντιδικτατορική, είναι επίσης αντιιμπεριαλιστική, ενάντια στο ΔΝΤ και στις συμμαχίες με το Ισραήλ. Έτσι, θα έλεγα ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έψαχναν απελπισμένα να βρουν τρόπους να σταματήσουν αυτή την επαναστατική διαδικασία κάπου και, αν δεν μπορούν να το κάνουν, να τη διαμορφώσουν σε μια κατεύθυνση πιο ευνοϊκή για τη συνέχιση της αμερικανικής ηγεμονίας στην περιοχή.
Οι πρώην καθεστωτικοί, που βρίσκονται στην ηγεσία της λιβυκής εξέγερσης, ήταν πιο ανοιχτοί σε μια συμμαχία με τις ΗΠΑ από ό,τι άλλα επαναστατικά κινήματα εν μέρει λόγω της ιδιόμορφης ιστορίας και της φύσης του καθεστώτος του Καντάφι, η νομιμοποίηση του οποίου συνέχιζε να βασίζεται κατά κάποιον τρόπο στην παλιά του στάση ως περιφερειακού αντιπάλου του ιμπεριαλισμού. Αυτό έχει δώσει στις ΗΠΑ και την Ε.Ε. μια μοναδική ευκαιρία να βάλουν τη σφραγίδα τους στη διαδικασία, ακόμη κι αν δεν μπορέσουν να την ελέγξουν.
Δηλαδή, οι ΗΠΑ τζογάρουν: Δεν υπάρχει εγγύηση ότι μπορούν να ελέγξουν την εξέγερση, και οι πολιτικές δυνάμεις, ιδίως στην ανατολική Λιβύη, δεν διάκεινται ευνοϊκά στον ιμπεριαλισμό. Κάποιοι υποθέτουν ότι, επειδή το μεταβατικό συμβούλιο κάλεσε να επιβληθεί ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, αυτό το αίτημα το μοιράζεται όλο το επαναστατικό κίνημα. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος. Το μεταβατικό συμβούλιο έχει ελάχιστη πραγματική εξουσία πάνω στα κινήματα που προσπαθεί να εκπροσωπήσει. Λίγο-πολύ έχει παραδεχθεί ότι, ενώ θεωρητικά τα επαναστατικά συμβούλια υποτίθεται ότι θα έστελναν αντιπροσώπους, αυτό στην πραγματικότητα δεν έγινε. Η επανάσταση δεν είναι ένα συγκεντρωτικό μονοσήμαντο κίνημα, και το μεταβατικό συμβούλιο δεν είναι Βιετμίνχ. Είναι κίνημα ιδεολογικά ανόμοιο, οργανωτικά μη συναρθρωμένο και χωρικά διάσπαρτο.
Έτσι, ενώ οι επαναστάτες αναμφίβολα θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν κάθε δυνατότητα για να πάρουν μια ανάσα και να στρέψουν την επέμβαση προς όφελός τους, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι, οι απόψεις των οποίων δεν συμφωνούν μ’ αυτή την εκστρατεία και θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον της πολύ γρήγορα σε ενδεχόμενο δυσμενών εξελίξεων. Ίσως η καλύτερη έκβαση που μπορούν να πετύχουν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., βάσει της δικής τους προοπτικής, είναι μια ντε φάκτο διχοτόμηση ανάμεσα σε μια «φιλοδυτική» ανατολική Λιβύη και μια ανίσχυρη δικτατορία στα δυτικά. Το ψήφισμα του ΟΗΕ ζητά μια έκβαση της σύγκρουσης με διαπραγματεύσεις, που βασίζεται στην ενδυνάμωση των θέσεων της εξέγερσης, ώστε να δημιουργηθεί αδιέξοδο. Δεδομένου ότι ο Καντάφι είναι απίθανο να παραχωρήσει την εξουσία, σ’ αυτές τις συνθήκες, η διχοτόμηση φαίνεται μια πολύ πιθανή έκβαση. Αυτό θα ήταν πολύ κακό για τη Λιβύη, δεδομένων των περιφερειακών και «φυλετικών» διαιρέσεων, που έχουν εν μέρει τη ρίζα τους στην αποικιακή ιστορία της Κυρηναϊκής – όπου οι όροι ζωής σκόπιμα έχουν επιδεινωθεί από τον Καντάφι με την πολιτική της υπανάπτυξης των ανατολικών περιοχών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στον εκφυλισμό της επανάστασης και σε εμφύλιο πόλεμο. Το «διαίρει και βασίλευε» είναι μια οικεία στρατηγική στα χρονικά του ιμπεριαλισμού.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι, παρ’ όλο που τα φιλοπόλεμα κράτη έχουν αχρείους σκοπούς, αν η επέμβαση οδηγήσει στην πτώση του Καντάφι ή σώσει ζωές, τότε δικαιολογείται – αυτά τα αποτελέσματα είναι πιο σημαντικά από τα όποια κίνητρα. Τι γνώμη έχετε για αυτά τα επιχειρήματα;
Νομίζω ότι πρέπει να παίρνει κανείς αυτά τα επιχειρήματα στα σοβαρά, αλλά οι υπερασπιστές τους συχνά δεν το κάνουν. Το να τα παίρνει κανείς στα σοβαρά σημαίνει ότι προσπαθεί να κρίνει εάν η φύση των δυνάμεων που υποτίθεται ότι θα φέρουν αυτή την απελευθέρωση θα επηρεάσει ή όχι τη συμπεριφορά τους και, συνεπώς, το αποτέλεσμα. Μας ζητούν να στοιχηματίσουμε στην ιδέα ότι είτε τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστικών κρατών θα συμπέσουν με τα συμφέροντα της επανάστασης –κάτι εξαιρετικά απίθανο, δεδομένης της αντεπαναστατικής τους στάσης στην περιοχή- είτε, χωρίς να έχουν την πρόθεση, θα δημιουργήσουν μια πραγματικά ελεύθερη Λιβύη. Και τι θα γίνει, εάν δεν το κάνουν; Τι θα γίνει αν, όπως πιστεύω, η συμμαχία των κρατών που βομβαρδίζουν τώρα εργάζεται για να εμποδίσει μια νίκη των επαναστατών, δημιουργώντας ένα αδιέξοδο; Τι θα γίνει αν ο πόλεμος στον αέρα κλιμακωθεί και προκαλέσει σφαγή αμάχων; Μπορεί να υπάρχουν όλα τα είδη των περιορισμών, των «κανόνων εμπλοκής», αλλά όλα αυτά υποτάσσονται στη στρατιωτική λογική και τείνουν να «χαλαρώνουν» όταν τα πράγματα δεν εξελίσσονται σύμφωνα με το σχέδιο. Θυμηθείτε εκείνες τις εβδομάδες του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, που επίσης άρχισε με ένα ανθρωπιστικό πρόσχημα, όταν οι ΗΠΑ άρχισαν να επεκτείνουν τους βομβαρδισμούς σε πόλεμο κατά των πολιτικών υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της διαβόητης σφαγής στον τηλεοπτικό σταθμό. Και αυτός ήταν ένας σύντομος, χαμηλής έντασης πόλεμος.
Στα τμήματα της Λιβύης που ελέγχει ο Καντάφι υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που θα υποφέρουν, αν εφαρμοστεί αυτή η τακτική και αντιτίθενται σθεναρά στην επέμβαση. Αυτό σχετίζεται και πάλι με τον εμφύλιο πόλεμο – εάν αυτοί οι άμαχοι κατηγορήσουν την επαναστατική ηγεσία ότι προκάλεσε τα δεινά τους, μπορεί να γίνουν προθύμως ενεργούμενα της αντεπανάστασης.
Αυτά είναι τα τεράστια ρίσκα για τη ζωή και την ευημερία των Λίβυων που μας ζητούν να πάρουμε υιοθετώντας τη στρατιωτική επέμβαση των ιμπεριαλιστικών κρατών. Και είναι πραγματικά ρίσκα, πράγμα που απαιτεί να υπολογίζονται πολύ αυστηρά οι κίνδυνοι που συνεπάγεται ένας πόλεμος. Δεν έχω δει, όμως, κανέναν από αυτούς που είναι υπέρ της επέμβασης να υπολογίζει στα σοβαρά όλα αυτά τα ενδεχόμενα.
Υπάρχει καλύτερη εναλλακτική προσέγγιση που θα μπορούσαν να είχαν υιοθετήσει ή να υιοθετήσουν κράτη εκτός της Λιβύης;
Τα κράτη της περιοχής παρεμβαίνουν ήδη με διάφορους τρόπους. Η Αίγυπτος προσφέρει όπλα και εκπαιδεύει στρατιώτες εδώ και κάποιες εβδομάδες. Το αιγυπτιακό καθεστώς είναι στρατιωτικό και καπιταλιστικό και θα επιδιώξει τα δικά του συμφέροντα. Όμως, δεν είναι ιμπεριαλιστικό κράτος, και οι προσπάθειές του ίσως έχουν να κάνουν με την κατάκτηση μιας καλύτερης θέσης της Αιγύπτου ως ηγετικής δύναμης σε ένα νέο περιφερειακό σχηματισμό δυνάμεων, που θα είναι πιο ανεξάρτητος από την Ουάσινγκτον. Δεν νομίζω, όμως, ότι μπορεί κανείς να εναποθέσει τις ελπίδες του σ’ αυτό το ενδεχόμενο, αφού η αιγυπτιακή στρατιωτική ηγεσία εξακολουθεί να βασίζεται στους [γνωστούς] υποστηρικτές της και πιστεύω ότι πρέπει να αποφύγουμε αυτές τις κρατικοκεντρικές απαντήσεις. Το ότι μόνο τα κράτη έχουν όλων των ειδών τα μέσα, αυτό δεν σημαίνει ότι εξασφαλίζουν τον πιο καθαρό, σύντομο δρόμο προς μια επαναστατική έκβαση.
Νομίζω ότι θα έπρεπε να εξετάσουμε τις επαναστατικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή. Εθελοντές από τα γύρω κράτη έχουν ήδη συνδράμει τη λιβυκή επανάσταση** και γίνονται συγκρίσεις με τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Αυτό είναι ένα πρότυπο αλληλεγγύης και «επεμβατισμού», που έχει μια υπερήφανη ιστορία στην Αριστερά.
Ένας τρόπος που θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε είναι η συγκρότηση κινημάτων αλληλεγγύης με τις επαναστάσεις, μαζεύοντας χρήματα και εξασφαλίζοντας πολιτική υποστήριξη. Θα μπορούσαμε να πιέσουμε τις κυβερνήσεις μας να δώσουν τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία του Καντάφι στους εξεγερμένους, για να αγοράσουν όπλα και ό,τι άλλο χρειάζονται. Αλλά δεν πρέπει να επιτρέψουμε στις κυβερνήσεις μας να καθορίσουν το χαρακτήρα και το ρυθμό της επανάστασης. Αυτό πρέπει να το αποφασίσει ο λαός της περιοχής. Γι’ αυτό πρέπει να εναντιωθούμε σε κάθε στήριξη στην ψευδεπίγραφη «βοήθεια» και στις υποσχέσεις της «Δύσης».
** Βλ. https://english.ahram.org.eg/News/7689.aspx
