Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως δεν γνώριζε ότι θα συμβεί. Οι δασικές πυρκαγιές στη χώρα μας δεν αποτελούν ένα έκτακτο φυσικό φαινόμενο. Είναι ο κανόνας κάθε καλοκαίρι. Ειδικά όταν οι προβλέψεις των μετεωρολόγων μιλούν για παρατεταμένο καύσωνα και ισχυρούς ανέμους είναι αφελής(ή πονηρός) όποιος δηλώνει πως η καταστροφή ήρθε από το πουθενά. Ειδικά με τη σχεδιασμένη απαξίωση των δασικών υπηρεσιών, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και των δυνάμεων που συμβάλουν στην πρόληψη και τη δασοπυρόσβεση.
Από το πρωί της Δευτέρας 17/7, κατακαίγονται τεράστιες δασικές εκτάσεις, αλλά και σπίτια στη Σαρωνίδα, το Λουτράκι, τα Δερβενοχώρια ενώ υπήρξαν πυρκαγιές και στη Ρόδο, τη Λακωνία και αλλού. Μόνο στην Ανατολική Αττική (Λαγονήσι, Ν. Κουβαράς, Σαρωνίδα), οι πληγείσες εκτάσεις φτάνουν τα 35.000 στρέμματα, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus.
Επιχειρησιακό σχέδιο του κράτους για μια ακόμη φορά, η εντολή «εκκενώστε». Μόνος στόχος να μην υπάρξουν θύματα (και άρα πολιτικό κόστος) και ας καούν περιουσίες, σπίτια, ζώα και δάση. Είναι πολλές οι καταγγελίες κατοίκων των περιοχών αυτών για απουσία εναέριων μέσων πυρόσβεσης, για ελλιπείς δυνάμεις επίγειων μέσων / μονάδων δασοπυρόσβεσης τις κρίσιμες πρώτες ώρες της πυρκαγιάς αλλά και η ενισχυμένη παρουσία της αστυνομίας που σε περιπτώσεις εμπόδιζε κατοίκους και εθελοντές να συμβάλουν με ό,τι μέσα διέθεταν στην κατάσβεση της φωτιάς. Το μήνυμα του 112, δεν φτάνει για να καλύψει τις ευθύνες του κράτους και των θεσμών του (περιφέρεια κ.ά.) για την πρόληψη αλλά και την ετοιμότητα αντιμετώπισης πιθανών πυρκαγιών.
Μπαλάκι ευθυνών
Από τις πρώτες ώρες των πυρκαγιών ξεκίνησε το γνωστό μοτίβο αντιμετώπισης κρίσεων από την κυβέρνηση και τα ΜΜΕ. Μαραθώνιοι ενημέρωσης και τραγικές εικόνες που εναλλάσσονται με δηλώσεις ετοιμότητας και ψυχραιμίας από τις αρμόδιες αρχές. Όταν πλέον έγινε φανερό ότι η φωτιά ξέφυγε τον έλεγχο, είχαμε τη γνωστή προσπάθεια διάχυσης της ευθύνης. Ο επικίνδυνος αλλοδαπός εμπρηστής, το οργανωμένο σχέδιο και μετά το μπαλάκι ευθυνών μεταξύ κυβέρνησης και αυτοδιοίκησης σχετικά με την απουσία μέτρων πρόληψης, τον καθαρισμό των δασικών εκτάσεων από καύσιμη ύλη, τα γεμάτα ξερόχορτα εγκαταλελειμμένα οικόπεδα κ.ο.κ.
Οι πολιτικοί προϊστάμενοι (Μητσοτάκης, Κικίλιας κ.ά.), εμφανίστηκαν την τρίτη μέρα της καταστροφής, αξύριστοι, με κάζουαλ ένδυση και το θλιμμένο ύφος που προτείνουν τα εγχειρίδια των επικοινωνιολόγων. Το μόνο που είχαν να πουν είναι πως το κράτος είναι εδώ για να δώσει αποζημιώσεις σε όσους έχουν πληγεί από τις καταστροφές, για τις οποίες προφανώς φταίει αποκλειστικά η «κλιματική αλλαγή» προς την οποία άλλωστε δεν μπορούν να απαγγελθεί κάποια κατηγορία για ποινικές ή πολιτικές ευθύνες.
Και όμως οι πολιτικές ευθύνες είναι εδώ. Βαραίνουν την κυβέρνηση, αλλά και ένα ολόκληρο σύστημα που μπροστά στις μπίζνες δεν διστάζει να απαξιώνει πολλαπλά τον τόπο. Είναι αυτό το σύστημα που αντί να βάλει σε πρώτη προτεραιότητα την πρόσληψη προσωπικού και την ενδυνάμωση του πυροσβεστικού σώματος, στέλνει ΜΑΤ και αύρες για να καταστείλουν τους πυροσβέστες που διαμαρτύρονται. Είναι αυτό το σύστημα που έχει διαλύσει τις δασικές υπηρεσίες, με τη χώρα να χάνει την τεχνογνωσία της δασικής προστασίας και δασοπυρόσβεσης, παρά τη διαρκή παρουσία του κινδύνου δασικών πυρκαγιών και να εκθειάζει κάθε φορά τη συνεισφορά των Ρουμάνων δασοκομάντο. Είναι αυτό το σύστημα που έχει αφήσει τη χώρα με έναν απαρχαιωμένο στόλο πυροσβεστικών οχημάτων αλλά και εναέριων μέσων.
Οι φύση και τα φυσικά φαινόμενα αντιμετωπίζονται ως εχθρός από ένα κράτος που έχει επιλέξει τον ρόλο του παρκαδόρου επιχειρηματικών συμφερόντων, αντιμετωπίζοντας τον τόπο και το περιβάλλον ως οικόπεδο προς πώληση, επενδύοντας ελάχιστα (όλο και λιγότερα) στην πολιτική προστασία, την πρόληψη, τις υποδομές και εθίζοντας τους πολίτες σε μια λογική θεατή, απομακρυσμένου από την ίδια του τη γη, υπό τον διαρκή φόβο των έκτακτων φαινομένων και καταστροφών.
Και στο βάθος μπίζνες
Μοιάζει να μην τους ενδιαφέρει το πολιτικό κόστος, μετά από τέτοιες καταστροφές. Θα δοθούν κάποιες αποζημιώσεις, άλλες φορές άμεσα, άλλες φορές μετά από αρκετό καιρό. Θα υπάρξει φίμωση κάθε κριτικής προς τα κυρίαρχα σχέδια κρατικής διαχείρισης. Θα δοθούν υποσχέσεις για ενίσχυση της πυροσβεστικής που θα μείνουν κενό γράμμα και θα πάμε παρακάτω, μέχρι την επόμενη καταστροφή.
Οι ίδιες οι φυσικές καταστροφές αντιμετωπίζονται ως ακόμη μια μεγάλη μπίζνα. Για αρχή οι διαδικασίες αποκατάστασης του φυσικού τοπίου (όσο και όπου αυτές γίνουν), με τα έργα που μοιράζονται σε εργολάβους με τη λογική της έκτακτης ανάγκης, τις ακριβές μελέτες αποκατάστασης, τις αναδασώσεις από ιδιώτες κ.ο.κ. Και από εκεί και πέρα οι αλλαγές χρήσης γης πάνω στα καμένα, με τον κοινό νου να καταλαβαίνει πως διάφορα μεγάλα συμφέροντα (από αυτά που θεωρούν τη χώρα ιδιοκτησία τους) βλέπουν ευκαιρία για κέρδη πάνω στα αποκαΐδια, με τα αρπακτικά τις «πράσινης ενέργειας» να γεμίζουν αιολικά στις βουνοκορφές και φωτοβολταϊκά πάνελ στα χωράφια και τους επενδυτές της βαριάς βιομηχανίας του τουρισμού να σχεδιάζουν τις νέες ξενοδοχειακές μονάδες.
Η επιβάρυνση της Αττικής
Ιούνιος 2007 – Πάρνηθα: Με επίκεντρο τα Δερβενοχώρια, η φωτιά κατέκαψε πάνω από 25.000 στρέμματα στην περιοχή του εθνικού δρυμού της Πάρνηθας
Αύγουστος 2007 – Πεντέλη: Καίγονται εκτάσεις 10.000 στρεμμάτων στο όρος Πεντέλης, φτάνοντας κοντά και σε κατοικημένες περιοχές.
Αύγουστος 2009 – Γραμματικός: Για τέσσσερις μέρες η φλόγες καταστρέφουν 210.000 στρέμματα, κυρίως πευκοδάσους, στην περιοχή του Γραμματικού, του Μαραθώνα κ.α.
Αύγουστος 2017 – Β.Α. Αττική: Για όλη τη διάρκεια του Ιουλίου και του Αυγούστου πυρκαγιές καίνε μεγάλες εκτάσεις αλλά και σπίτια στις περιοχές του Καλάμου, των Καλυβίων, στο Βαρνάβα και τους Άγιους Αποστόλους
Ιούλιος 2018 – Κινέτα: Η πυρκαγιά που ξέσπασε σε δασική έκταση στα Γεράνεια όρη, κατέκαψε μέσα σε λίγες ώρες έκταση 60.000 στρεμμάτων καθώς και οικισμούς (Κινέτα, Γαλήνη κ.ά.)
Ιούλιος 2018 – Μάτι: 103 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, δεκάδες στρέμματα δάσους καμένα, 1.500 κατεστραμμένα κτίρια στη φονικότερη μέχρι σήμερα πυρκαγιά στη χώρα μας.
Αύγουστος 2021 – Αττική: Σε μια χρονιά που κάηκαν συνολικά 1.3 εκατ. στρέμματα σε όλη τη χώρα (Εύβοια, Μάνη, Ηλεία κ.α.), με το κράτος να έχει ως μόνη λύση την εντολή «εκκενώστε», καταστροφικές ήταν οι πυρκαγιές και στην Αττική αφήνοντας πίσω τους δεκάδες χιλιάδες καμένα στρέμματα δάσους (Βαρυμπόμπη, Τατόι, Αφίδνες, Μαλακάσα κλπ.), αλλά και δεκάδες σπίτια σε μια σειρά περιοχές.
Ενδεικτικό είναι το παραπάνω χρονικό των μεγάλων πυρκαγιών που έχουν επιβαρύνει την περιοχή της Αττικής τα τελευταία 20 χρόνια. Η ραγδαία αστικοποίηση της Αττικής, της περιοχής στην οποία διαβιεί ο μισός πληθυσμός της χώρας μας, σε συνδυασμό με την καταστροφή και των τελευταίων περιοχών πρασίνου της περιοχής, απειλούν να μετατρέψουν το λεκανοπέδιο σε τόπο αβίωτο.
Ήδη από χρόνια επιστήμονες και ειδική κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Χαρακτηριστικές είναι οι δραματικές επισημάνσεις του καθηγητή Φυσικών Καταστροφών, Ευθ. Λέκκα, που σε πρόσφατες παρεμβάσεις του τονίζει ότι «πρέπει να καταλάβουμε όλοι πως όταν καίγεται ένα τμήμα δάσους στην Αττική, αυτό έχει σοβαρή περιβαλλοντική επίπτωση. Φοβάμαι πως το περιβαλλοντικό σύστημα της Αττικής θα καταρρεύσει σε λίγο». Προειδοποιώντας πως «εάν συνεχιστεί αυτή η καταστροφή θα υπάρξει περιβαλλοντική κατάρρευση του όλου συστήματος (…) εάν δεν μπορέσουμε να σώσουμε τους τελευταίους πόρους τελικά θα φτάσουμε στην ερημοποίηση».
