Διαβάστε το Μέρος Α’
Έχουν πληθύνει στον επιστημονικό κόσμο οι φωνές και οι αναλύσεις που κάνουν λόγο για μετάβαση στην «Ανθρωπόκαινο εποχή» Η Ανθρωπόκαινος εποχή είναι μια προτεινόμενη γεωλογική εποχή που χρονολογείται από την έναρξη σημαντικών ανθρώπινων επιπτώσεων στη γεωλογία και τα οικοσυστήματα της Γης – συμπεριλαμβανομένης, ενδεικτικά, της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Όσοι υποστηρίζουν την άποψη αυτή τοποθετούν τις απαρχές της στα μέσα του 20ού αιώνα, και πιο ειδικά τη συνδέουν με τις πρώτες ρίψεις και δοκιμές ατομικών βομβών. Φυσικά, της προσδίδουν ορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά που τη διακρίνουν από τις προηγούμενες γεωλογικές περιόδους. Το κύριο χαρακτηριστικό που επισημαίνουν στην Ανθρωπόκαινο εποχή είναι η δραστική επίδραση (ίσως και μη αναστρέψιμη ως ένα σημείο) της ανθρώπινης δραστηριότητας επί της φύσης γενικά, και επί των οικοσυστημάτων πιο συγκεκριμένα.
Ο καταστροφισμός και η ισχύς που έχουν ιδιαίτερα τα ατομικά όπλα και η πυρηνική ενέργεια (και οι μέχρι σήμερα επιπτώσεις τους) δημιουργούν μεγάλες ανησυχίες για το μέλλον της ζωής επί του πλανήτη και τις ζημιές που μπορούν να προκληθούν σε όλα τα συστήματα ισορροπίας που για χιλιάδες χρόνια υπήρχαν και λειτουργούσαν. Εντούτοις, ιδιαίτερη συζήτηση διεξαγόταν κυρίως για την κλιματική αλλαγή – και πολλές από τις αναδιαρθρώσεις που αποσκοπούσαν στην αναζήτηση κέρδους για το κεφάλαιο πήραν «πράσινο χρώμα», εμφανιζόμενες ως μετάβαση σε έναν κόσμο πιο οικολογικό. Πολλά διεθνή φόρα, συνέδρια αλλά και επιστημονικές εκδηλώσεις και δημοσιεύσεις αφορούσαν την «πράσινη μετάβαση» προς τον ψηφιακό καπιταλισμό, και σιγά-σιγά ξεχάστηκε η πυρηνική απειλή και οι εξοπλισμοί, όπως και το ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια. Για να φθάσουμε σήμερα στην επιχείρηση απενοχοποίησης της πυρηνικής ενέργειας και στον χαρακτηρισμό της ως «πράσινης» αφού δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα!
Προειδοποιήσεις
Ήδη 12 χώρες της Ε.Ε. (Γαλλία, Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Φινλανδία, Ολλανδία, Σουηδία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Βουλγαρία, Κροατία) θεωρούν την πυρηνική ενέργεια κατάλληλη για την «πράσινη μετάβαση» και ενισχύουν τα πυρηνικά προγράμματα. Η Ελλάδα, δια στόματος Κ. Μητσοτάκη, συμφώνησε να συμπεριληφθεί η πυρηνική στις «πράσινες ενέργειες»…
Ο καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής Θανάσης Γεράνιος σε συνέντευξή του τόνιζε: «Τα τελευταία χρόνια, μεθοδικά και συστηματικά, το πυρηνικό λόμπι έχει ξεκινήσει μια προπαγάνδα υποστήριξης των πυρηνικών αντιδραστήρων, προσπαθώντας να πείσει την κοινωνία για την αναγκαιότητά τους. Παρόλο που ήπιες μορφές ενέργειας υπάρχουν άφθονες στη φύση, προσπαθεί να πείσει την κοινωνία ότι η πυρηνική ενέργεια, προβαλλόμενη με καινούρια μορφή, είναι πράσινη ενέργεια, ασφαλής και καθαρή. Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή, γιατί ούτε ασφαλής, ούτε φθηνή, ούτε καθαρή είναι. Ούτε ειρηνική είναι, αφού χρησιμεύει σε στρατιωτικές εφαρμογές» (Lifo, 12.3.2022).
«Η ακριβή και απαρχαιωμένη πυρηνική ενέργεια δεν θα πρέπει ποτέ να προωθείται –με το ψεύτικο πρόσχημα μιας λύσης για το κλίμα– ως δικαιολογία για τη διαιώνιση της βιομηχανίας πυρηνικών όπλων»
Ενδιαφέρον έχει και η παρατήρηση της Linda Pentz Gunter, εκπροσώπου της οργάνωσης Beyond Nuclear International (BNI): «Καθώς εμείς στο αντιπυρηνικό κίνημα καταστρέφουμε τον εγκέφαλό μας για να καταλάβουμε γιατί τα απόλυτα εμπειρικά και επιτακτικά επιχειρήματά μας κατά της χρήσης πυρηνικής ενέργειας για το κλίμα πέφτουν συνεχώς στο κενό… ελπίζω ότι θα γίνει συνείδηση επίσης ότι η ακριβή και απαρχαιωμένη πυρηνική ενέργεια δεν θα πρέπει ποτέ να προωθείται –με το ψεύτικο πρόσχημα μιας λύσης για το κλίμα– ως δικαιολογία για τη διαιώνιση της βιομηχανίας πυρηνικών όπλων». («Το άρρητο επιχείρημα για περισσότερη πυρηνική ενέργεια», 1/11/2021).
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η «πυρηνική διπλωματία», δηλαδή οι απειλές χρησιμοποίησης πυρηνικών όπλων, επανέφεραν με σφοδρότητα το θέμα και προκάλεσαν τη γενική ανησυχία – δικαιολογημένα. Δηλώσεις όπως «ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος θα είναι πυρηνικός», «αν τεθεί ζήτημα υπόστασης της χώρας μας θα προβούμε σε χρήση των πυρηνικών όπλων», καθώς και πλήθος δηλώσεων του τύπου «σε 3 λεπτά (ή σε 200 δευτερόλεπτα) μπορούν να εξαφανιστούν τόσες πρωτεύουσες από τον χάρτη», δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού.
Πόλεμος – Νέα οπλικά συστήματα – Τακτικά πυρηνικά
Η πραγματικότητα είναι σκληρή. Πολλοί νομίζουν ότι μπορούν να είναι ήσυχοι, κάνοντας τη σκέψη ότι κανένας λογικός άνθρωπος (ή ηγέτης) δεν θα χρησιμοποιήσει τα πυρηνικά – αν μη τι άλλο, διότι θα καταστραφεί κι αυτός. Πρόκειται για αφέλεια τεραστίων διαστάσεων. Πρώτον, επειδή έχουν ήδη πέσει δύο ατομικές βόμβες (Χιροσίμα και Ναγκασάκι, Αύγουστος 1945). Δεύτερον, επειδή δεν κατασκευάζονται, αποθηκεύονται, βελτιώνονται, εκσυγχρονίζονται για να μείνουν στα αζήτητα, κι όλο ερωτοτροπούν –όσοι τα έχουν– με την ιδέα να κατατροπώσουν τους ανταγωνιστές τους, αν μπορέσουν. Τρίτον, επειδή σε κάθε πόλεμο μέχρι σήμερα δοκιμάστηκαν νέα οπλικά συστήματα, και οι πόλεμοι είναι περίοδος επιτάχυνσης και πειραματισμών σε πιο καταστροφικές μορφές πολέμου. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στον πόλεμο της Ουκρανίας με τους νέου τύπου πυραύλους που χρησιμοποιούνται και τη χρήση νέων όπλων. Τέταρτον, επειδή υπάρχουν τόσα πυρηνικά όπλα και συστήματα που δεν αποκλείεται μια τεράστια καταστροφή είτε από πρόθεση, είτε από λάθος υπολογισμό-συναγερμό, είτε από ατύχημα.
Οι «αναδυόμενες τεχνολογίες» (ποικίλες παρεμβάσεις στον κυβερνοχώρο, χρησιμοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης και των κβαντικών υπολογιστών κ.λπ.), που υποτίθεται ότι μπορούν να προστατεύουν την ασφάλεια των πυρηνικών όπλων, δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι θα αποτραπεί εν τέλει μια τρομακτικά άσχημη εξέλιξη. Όπως τονίζει η ICAN (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons) σε σχετική έκδοσή της: «Οποιαδήποτε χρήση πυρηνικών όπλων, είτε από πρόθεση, είτε από ατύχημα είτε με λάθος υπολογισμό, θα προκαλέσει καταστροφικές ανθρωπιστικές συνέπειες… Η υιοθέτηση μέτρων μέσω των αναδυόμενων τεχνολογιών με στόχο να μειώσουν ή να μετριάσουν τον πρόσθετο κίνδυνο που ενέχουν τα πυρηνικά όπλα δεν αποτελεί επαρκή απάντηση στο πυρηνικό status quo. Η εξάλειψη των πυρηνικών όπλων είναι ο μόνος τρόπος για να εξαλειφθούν εντελώς αυτοί οι κίνδυνοι».
Αντίθετα, οι «αναδυόμενες τεχνολογίες» έχουν οδηγήσει στην αναζήτηση «έξυπνων και ευέλικτων» πυρηνικών όπλων, των ονομαζόμενων «τακτικών πυρηνικών». Δηλαδή όπλων με μικρότερη πυρηνική κεφαλή, η οποία θα προκαλούσε τοπική καταστροφή χωρίς να απειλεί π.χ. ολόκληρη την Ευρώπη. Πρόκειται για όπλα που διατίθενται σε διάφορα μεγέθη και η εμβέλειά τους εξαρτάται από το αν εκρήγνυνται στο έδαφος ή στον αέρα. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα (TNW) θεωρούνται όπλα μικρότερης καταστροφικής ισχύος (0,3 – 5 κιλοτόνων) σε σχέση τα στρατηγικά πυρηνικά (π.χ. στη Χιροσίμα και Ναγκασάκι ήταν ισχύος 15 κιλοτόνων). Τα τακτικά πυρηνικά εκτοξεύονται ως κεφαλές σε πυραύλους ακριβείας με βεληνεκές μικρότερο από 500 χλμ., αλλά μπορούν να εκτοξευθούν και με πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς.
Τα περισσότερα πυρηνικά όπλα σήμερα είναι μεταβλητής απόδοσης, εκτονώνοντας μια καθορισμένη ποσότητα εκρηκτικής ενέργειας, που μπορεί να κυμαίνεται από κλάσματα του κιλοτόνου έως πολλαπλάσια του μεγατόνου. (Για παράδειγμα, η νεότερη έκδοση της πυρηνικής βόμβας B61 των ΗΠΑ μπορεί να απελευθερώσει εκρηκτική ενέργεια 0,3/1/5/10, ακόμη και 50 κιλοτόνων).
Συνεπώς όλα δείχνουν ότι τα πυρηνικά εξαπλώνονται και αποτελούν μια τεράστια απειλή. Τα παράγουν όχι για να τα αχρηστεύσουν, αλλά για να τα χρησιμοποιήσουν. Η πυρηνική απειλή είναι πάνω από τα κεφάλια μας και ο κίνδυνος ενός «πυρηνικού χειμώνα» είναι τεράστιος. Οι ατομικές βόμβες που έπεσαν, τα νέα οπλικά συστήματα που παράγονται, αποθηκεύονται ή σεργιανούν ανά τον κόσμο σε πλοία, υποβρύχια και αεροπλάνα, ή μετακινούνται στη στεριά σε κινητούς εκτοξευτήρες, ο πολλαπλασιασμός των πυρηνικών σταθμών και αντιδραστήρων σε όλο τον κόσμο, συνιστούν τη μέγιστη απειλή για την ανθρωπότητα, τη ζωή, το κλίμα, το περιβάλλον, τη βιοποικιλία, την ίδια την ύπαρξη και την τροχιά του πλανήτη. Αποτελούν εξαιρετικά πιο μεγάλη απειλή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, και είναι τεράστιος κίνδυνος για ό,τι απομείνει μετά από πυρηνικό ατύχημα ή καταστροφή. Για χιλιάδες χρόνια!
Να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη ενός κινήματος ενάντια στα πυρηνικά όπλα και την πυρηνική απειλή
Αποτελεί ένα καθήκον πρώτης αιχμής ο αγώνας για την ειρήνη και τη διάσωση της ανθρωπότητας από τα ίδια τα δημιουργήματά της (εκμεταλλευτικό σύστημα, διατάραξη όλων των ισορροπιών και μεταβολισμών με τη φύση, φτώχεια, αποικιοποίηση της συνείδησης, αλλοτρίωση). Στον αγώνα αυτόν η πάλη ενάντια στα πυρηνικά πρέπει να πάρει την πιο σημαντική θέση, επειδή ίσως από αυτήν εξαρτηθεί η ίδια η επιβίωση της ανθρωπότητας. Η ανθρωπότητα κινδυνεύει πολλαπλά από την εξάπλωσή τους, τη χρήση τους, τον κίνδυνο που φέρει μια ανακάλυψη την οποία ακόμα ο άνθρωπος αδυνατεί να τιθασεύσει και να ελέγξει, ενώ τη χρησιμοποιεί για τους φονικούς πολέμους και τις ηγεμονικές κοσμοκρατορικές επιδιώξεις των κυρίαρχων δυνάμεων και τάξεων.
Το ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν πυρηνικά όπλα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν οφείλεται στο ότι υπήρχε «ισορροπία τρόμου» (γιατί για αρκετά χρόνια μόνο οι ΗΠΑ διέθεταν τέτοια όπλα), αλλά επειδή η θύελλα που θα σηκώνονταν σε ολόκληρη τη Γη μετά το έγκλημα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι θα έπνιγε όσους το επιχειρούσαν. Αυτή η συνειδητοποίηση, αυτό το κίνημα που υπήρχε τότε, ήταν η μεγαλύτερη αποτρεπτική δύναμη. Σήμερα είναι αναγκαίο να οικοδομηθεί ένα νέο κίνημα αντιπυρηνικό, οικολογικό, αντιπολεμικό. Καμία «πυρηνική ομπρέλα» δεν θα μας σώσει από τους επίδοξους κοσμοκράτορες. Καμία «πυρηνική αποτροπή» δεν θα υπάρξει όσο παράγονται και μεγεθύνονται τα πυρηνικά οπλοστάσια και οι πυρηνικοί αντιδραστήρες σε όλο τον κόσμο.
Το ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν πυρηνικά όπλα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν οφείλεται στο ότι υπήρχε «ισορροπία τρόμου», αλλά επειδή η θύελλα που θα σηκώνονταν σε ολόκληρη τη Γη μετά το έγκλημα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι θα έπνιγε όσους το επιχειρούσαν
Μπορεί σήμερα να μην υπάρχει ένα ρωμαλέο αντιπολεμικό κίνημα. Υπάρχουν όμως πολλές ενώσεις και κινήσεις, υπάρχουν μικρές αλλά ενεργές οργανώσεις επιστημόνων που υψώνουν φωνή διαμαρτυρίας και καταγγελίας, αποκάλυψης και επισήμανσης των κινδύνων που ελλοχεύουν. Στο σημείωμα χρησιμοποιήθηκαν αναφορές και στοιχεία που έχουν επεξεργαστεί τέτοιες κινήσεις, και που εύκολα μπορεί κανείς να τις βρει στο διαδίκτυο. Πολλές κινήσεις έχουν το χαρακτήρα της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, άλλες έχουν πιο ακτιβίστικο χαρακτήρα, ενώ υπάρχουν και επιστημονικές ενώσεις που συμβάλλουν με τις εργασίες τους. Ενδιαφέρον έχει η Διεθνής Καμπάνια για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons, ICAN), που προώθησε στον ΟΗΕ τη Συνθήκη για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων (TPNW). Η TPNW τέθηκε σε ισχύ και έγινε διεθνές δίκαιο στις 22 Ιανουαρίου 2021, 90 ημέρες αφότου έφτασε τις απαιτούμενες 50 επικυρώσεις/προσχωρήσεις. Τα ακόλουθα 89 κράτη έχουν επικυρώσει ή προσχώρησαν μέχρι σήμερα στην TPNW, προκαλώντας έτσι την έναρξη ισχύος της Συνθήκης:
Αλγερία, Αγκόλα, Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Αυστρία, Μπαγκλαντές, Μπελίζ, Μπενίν, Βολιβία, Μποτσουάνα, Βραζιλία, Μπρουνέι, Καμπότζη, Πράσινο Ακρωτήριο, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Χιλή, Κολομβία, Κομόρες, Κονγκό, Νήσοι Κουκ, Κόστα Ρίκα, Ακτή Ελεφαντοστού, Κούβα, Δομινίκα, Δομινικανή Δημοκρατία, Λ.Δ. Κονγκό, Εκουαδόρ, Ελ Σαλβαδόρ, Φίτζι, Γκάμπια, Γκάνα, Γρενάδα, Γουατεμάλα, Γουινέα-Μπισάου, Γουιάνα, Βατικανό, Ονδούρα, Ινδονησία, Ιρλανδία, Τζαμάικα, Καζακστάν, Κιριμπάτι, Λάος, Λεσόθο, Λιβύη, Λιχτενστάιν, Μαδαγασκάρη, Μαλάουι, Μαλαισία, Μαλδίβες, Μάλτα, Μεξικό, Μογγολία, Μοζαμβίκη, Μιανμάρ, Ναμίμπια, Ναούρου, Νεπάλ, Νέα Ζηλανδία, Νικαράγουα, Νίγηρας, Νιγηρία, Νιούε, Παλάου, Παλαιστίνη, Παναμάς, Παραγουάη, Περού, Φιλιππίνες, Άγιος Χριστόφορος και Νέβις, Αγία Λουκία, Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες.
Η Ελλάδα ψήφισε κατά… Και δεν έχει επικυρώσει καμία από τις διεθνείς συμφωνίες για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων. Συνολικά 42 χώρες τάχθηκαν ενάντια. Οι εξής:
Αρμενία, Αλβανία, Αυστραλία, Λευκορωσία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Καναδάς, Κίνα, Κροατία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ινδία, Ιταλία, Ισραήλ, Ιαπωνία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Νησιά Μάρσαλ, Μαυροβούνιο, Ολλανδία, Βόρεια Κορέα, Βόρεια Μακεδονία, Νορβηγία, Πακιστάν, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ρωσία, Σλοβακία, Σλοβενία, Νότια Κορέα, Ισπανία, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες. [Στοιχεία από το Nuclear Weapons Ban Monitor, που συνεργάζεται με τη Norwegian People‘s Aid (NPA), η οποία συμμετέχει στη Διεθνή Καμπάνια για την κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (ICAN)]
Είναι λοιπόν αναγκαίο άμεσα να δημιουργηθούν κέντρα αντιπληροφόρησης και ενημέρωσης, ημερίδες, εκδηλώσεις, δράσεις και κινητοποιήσεις ενάντια στο πυρηνικό ολοκαύτωμα, την πυρηνική αποκάλυψη, που βρίσκεται πλέον εντός του πεδίου των πιθανοτήτων…
Τι ακριβώς συμβαίνει σε μια πυρηνική έκρηξη;
Ανάπτυξη ωστικού, θερμικού και ραδιενεργού κύματος. Κι έπειτα, ένας πυρηνικός χειμώνας:
– Το ωστικό κύμα, που έχει ταχύτητα 200 χλμ./ώρα και πίεση 2,5 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο, δημιουργείται από τη συμπύκνωση του αέρα της ατμόσφαιρας και προκαλεί την καταστροφή όλων των κατασκευών.
– Το θερμικό κύμα κατακαίει ό,τι εύφλεκτο συναντήσει. Φυσικά, και το ανθρώπινο σώμα.
– Το ραδιενεργό κύμα έρχεται να αποτελειώσει ό,τι έμεινε από τα πρώτα δύο κύματα, προσθέτοντας θανατηφόρες δόσεις στο 90% των κατοίκων. Αυτά τα αποτελέσματα διαπιστώνονται σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης. Τα θύματα σε πυκνοκατοικημένες πόλεις κυμαίνονται από ένα έως τέσσερα εκατομμύρια.
– Στη συνέχεια κάνει την εμφάνισή του ο πυρηνικός χειμώνας, αποτέλεσμα πολλών πυρηνικών εκρήξεων συνολικής ισχύος 1.000 έως 5.000 μεγατόνων. Αν μιλάμε για το βόρειο ημισφαίριο, στα μεσαία πλάτη της Γης η επισκίαση του Ήλιου από τη σκόνη και τον καπνό που θα δημιουργήσουν οι αλλεπάλληλες εκρήξεις θα φθάσει στο 99%. Το σκοτάδι θα διαρκέσει μήνες και θα έχει επιπτώσεις στον φυτικό κόσμο. Λόγω της μείωσης της ηλιακής ακτινοβολίας η γήινη επιφάνεια θα ψυχθεί μέχρι και τους -23 βαθμούς Κέλσιου.
Αν προσθέσουμε όλα τα αποτελέσματα μαζί, δηλαδή το κρύο, τα χημικά και τοξικά στοιχεία από τις πυρκαγιές και το ραδιενεργό νέφος, έχουμε μια νέα κατάσταση νέκρωσης της φύσης που θα επικρατήσει μετά την εξαφάνιση του ανθρώπινου γένους.
Είναι αλήθεια ότι τα πυρηνικά απόβλητα παραμένουν επικίνδυνα για 100.000 χρόνια;
Αν ο πυρηνικός πόλεμος είναι δυνητικός, το πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων που παράγονται από την «ειρηνική» (και «πράσινη»…) χρήση της πυρηνικής ενέργειας είναι παρόν εδώ και δεκαετίες. Και άλυτο. Τα πυρηνικά απόβλητα αποτελούνται από πληθώρα ραδιενεργών στοιχείων που, από τη στιγμή που θα παραχθούν στην καρδιά του αντιδραστήρα, ακτινοβολούν από δευτερόλεπτα μέχρι 240.000 χρόνια.
Χαρακτηριστικά, χρειάζεται να περάσουν 24.000 χρόνια για να μειωθεί κατά το ήμισυ η ακτινοβολία του πλουτώνιου-239 (ενός ισοτόπου που έχει παραχθεί από τον άνθρωπο…). Ο χρόνος που απαιτείται για να μειωθεί κάθε φορά κατά το ήμισυ η ακτινοβολία ενός ισοτόπου αποκαλείται ημιζωή. Υπάρχει και το ουράνιο-235, που έχει ημιζωή 700 εκατομμυρίων ετών.
