Είναι ευρέως γνωστό ότι τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείτε ένα «ράβε ξήλωνε» στην παιδεία, και μια τάση αλλαγής προς το δήθεν καλύτερο με κάθε εκλογική αναμέτρηση και έναν καινούργιο υπεύθυνο του χαρτοφυλακίου της ελληνικής παιδείας. Τις περισσότερες φορές με την κάθε αλλαγή έρχονται χειρότερα νομοσχέδια και ριζικές αλλαγές στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ειδικά στο λύκειο. Τον τελευταίο καιρό γίνεται λόγος για κατάργηση των πανελληνίων. Είναι άραγε αυτό επιθυμητό, και αν ναι τι αποτελέσματα θα έχει; Γιατί δεν ρωτάτε έναν μαθητή;
Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι μια διαδικασία ένταξης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που καθιερώθηκε το 1964 με την ονομασία «Εισιτήριες Εξετάσεις». Η διαδικασία άλλαξε πολλά ονόματα μέχρι που το 2000 πήρε την τελική της μορφή ως «Πανελλήνιες Εξετάσεις». Από τότε μόνο μη θεμελιώδεις και όχι ριζικές αλλαγές γίνονται. Εδώ και σχεδόν 3 χρόνια γίνετε λόγος για κατάργηση αυτών των εξετάσεων και εγκαθίδρυση ενός διαφορετικού τρόπου εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Οι πιθανοί τρόποι που μου έρχονται τώρα πρόχειρα στο μυαλό είναι δύο: (α) Εθνικό Απολυτήριο: Το πλεονέκτημα του Εθνικού Απολυτηρίου είναι ότι η ελληνική παιδεία θα ενταχθεί στο ευρωπαϊκό πλαίσιο πιστοποίησης προσόντων, με αποτέλεσμα οι κάτοχοί του απολυτηρίου να μπορούν να διεκδικήσουν μία θέση και στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, εφόσον εύλογα πληρούν τα στάνταρντ (εξετάσεις) που τυχόν τα ευρωπαϊκά ΑΕΙ ορίζουν. Επίσης, για το Εθνικό Απολυτήριο θα είναι αναγκαία η διπλωματική εργασία, ενώ οι μαθητές θα κάνουν και ένα πρόγραμμα δημιουργικότητας (σε αυτό θα περιλαμβάνονται δράσεις εθελοντικού, κοινωνικής προσφοράς κ.ά.). Ουσιαστικά, το εν λόγω αναλυτικό πρόγραμμα έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά του International Baccalaureate. Το μειονέκτημα όμως είναι ότι τα ιδιωτικά ιδρύματα θα δίνουν με άνεση υψηλούς βαθμούς στους μαθητές τους για να δικαιολογήσουν τα υψηλά δίδακτρα τους, και θα επικρατήσει τελικά μια αδικία στην εκπαίδευση που ισχύσει τελικά το «πληρώνω=σπουδάζω». (β) Πρότυπο Γερμανίας: Όσον αφορά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση τα παιδιά φοιτούν για τέσσερα χρόνια στο Δημοτικό. Εδώ ισχύει η αρχή του τόπου κατοικίας, δηλαδή τα παιδιά συνήθως πηγαίνουν δημοτικό σχολείο κοντά στο σπίτι τους. Σε ορισμένα κρατίδια, οι γονείς μπορούν να επιλέξουν μόνοι τους το σχολείο που θέλουν να φοιτήσει το παιδί τους. Στην τελευταία τάξη του Δημοτικού λαμβάνονται καθοριστικές για το μέλλον του μαθητή αποφάσεις. Σε ποιον τύπο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα συνεχίσει; Για το σκοπό αυτό, ο δάσκαλος δίνει μια σύσταση, τη λεγόμενη “Übergangsempfehlung”, με συμβουλές προς τους γονείς. Η σύσταση βασίζεται στους βαθμούς και την εκτίμηση των επιμέρους δυνατοτήτων του μαθητή από τον δάσκαλο. Στα περισσότερα κρατίδια μπορούν οι γονείς να αποφασίσουν σε ποιο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πάει το παιδί τους μετά το Δημοτικό, σε κάποια κρατίδια όμως είναι οι δάσκαλοι που έχουν τον πρώτο (και τον τελευταίο) λόγο.
Όσον αφορά την δευτεροβάθμια το γερμανικό σχολικό σύστημα είναι αρκετά περίπλοκο σε σχέση με τα ελληνικά δεδομένα. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν οι εξής τύποι σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης:
- Σχολεία κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (μέχρι την 9η ή 10η τάξη)
- Σχολεία γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (μέχρι την 10η τάξη)
- Σχολεία με περισσότερες κατευθύνσεις εκπαίδευσης (για απολυτήρια κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης)
- Γυμνάσια (μέχρι την 12η ή 13η τάξη)
- Ενιαία σχολεία (με ή χωρίς ανώτερο γυμνασιακό επίπεδο. Εδώ απονέμονται όλα τα απολυτήρια)
Βλέπουμε λοιπόν ότι πρόκειται για ένα τελείως διαφορετικό σύστημα από το ελληνικό. Μια τέτοια αλλαγή, λοιπόν, θα έφερνε τεράστια αστάθεια στον χώρο της εκπαίδευσης και όχι μόνο.
Αν, λοιπόν το καλοσκεφτεί κανείς θα φτάσει στο συμπέρασμα, ύστερα από αρκετή σκέψη και συζήτηση με τον εαυτό του, ότι το σύστημα των πανελληνίων είναι το καλύτερο, σε σχέση με τις υπόλοιπες προτάσεις, (εννοείται) για τα δεδομένα της ελληνικής εκπαίδευσης. Κανείς δεν είπε όμως ότι δεν χρειάζεται κάποιες αλλαγές. Τέτοιες αλλαγές δεν πρέπει να είναι όμως ριζικές, ούτε δομικές, απλά οργανωτικές και υφολογικές. Δηλαδή, για παράδειγμα, το πρόβλημα δεν είναι η διαδικασία της εξέτασης αλλά ο τρόπος και τα μέσα αυτής. Εδώ είναι αναγκαίο να γίνει μια αλλαγή. Πρέπει με άλλα λόγια να μειωθεί η ύλη των πανελλαδικά εξεταζόμενων μαθημάτων και όχι να καταργηθούν. Είναι αναγκαίο επίσης η ύλη των εξεταζόμενων μαθημάτων να αρχίζει να διδάσκετε από την Β Λυκείου με στόχο να υπάρχει άπλετος χρόνος για επαναλήψεις. Είναι αναγκαίο, ταυτόχρονα να εισαχθούν οι κατευθύνσεις (με την μορφή που είχαν στην Β Λυκείου) και στην Α Λυκείου. Επιπροσθέτως τα γενικής παιδείας (πέρα από την έκθεση, μαθηματικά και ιστορία) είναι απαραίτητο να μην εξετάζονται στις ενδοσχολικές το Λυκείου, ενώ το μάθημα των αρχαίων ελληνικών να εισαχθεί ξανά στις ενδοσχολικές του Γυμνασίου. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα Καθολικών Γνώσεων Γυμνάσιο και ένα Τεχνοκρατικό Λύκειο, αυτό ακριβώς που είναι ωφέλιμο να γίνει. Έτσι οι μαθητές και το ποτό τους θα πίνουν και τις ερωτικές σχέσεις τους θα έχουν!
Εν κατακλείδι οι αλλαγές πρέπει να είναι οργανωτικές και όχι δομικές, πρέπει να είναι υφολογικές και όχι ριζικές. Είναι πρέπον και σωστό για όλους, το Λύκειο να αλλάξει ύφος και να γίνει ένα μικρό πανεπιστήμιο, ο δρόμος με άλλα λόγια για την είσοδο στη Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Αλλαγές στα βιβλία, αλλά και αναθεώρηση των σχέσεων μαθητή καθηγητή είναι αναγκαίες. Επίσης η θέσπιση αναθεωρημένου μαθητικού κανόνα και της γενικής συνέλευσης που να προβάλλουν αξίες όπως η δημοκρατία, η συνεργασία και η συλλογικότητα και τα ταυτόχρονα θα θεσπίζουν υγιής σχέσεις καθηγητών-μαθητών, κρίνονται απαραίτητα για την σωστή λειτουργία του σχολείου. Αφήστε λοιπόν τα επουσιώδη και πιάστε τα ουσιώδη, είναι πια καιρός να αλλάξει αυτή η κατάσταση που επικρατεί τόσα χρόνια στην εκπαίδευση, και να καθιερωθεί, επιτέλους, η σωστή εκπαίδευση που αρμόζει στην ιστορία της παιδείας αυτού του τόπου.
Φώτης Κυζάκης
