Σε πρώτο πλάνο το τελευταίο διάστημα φιλοτεχνείται με επιμέλεια, κλίμα ελληνοτουρκικής προσέγγισης και «ήρεμων νερών». Ως «πρώτη ύλη», για τις διαδοχικές «επιδείξεις» φιλίας όπου πρωταγωνιστούν Δένδιας και Τσαβούσογλου (και μέσα στις επόμενες μέρες και οι υπουργοί Άμυνας των δύο χωρών, Παναγιωτόπουλος και Ακάρ) χρησιμοποιείται η τεράστια ανθρωπιστική και οικονομική καταστροφή που προκάλεσαν οι μεγάλοι πρόσφατοι σεισμοί στην Τουρκία και σε κάποιο βαθμό και το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη.
Το πλαίσιο το καθορίζουν οι σχεδιασμοί του αμερικάνικου παράγοντα. Για την προώθηση διευθετήσεων που αφορούν την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο και τους αγωγούς / δρόμους / δίκτυα μεταφοράς ενέργειας προς τον ευρωπαϊκό χώρο προκειμένου να υποστυλωθεί η ενεργειακή του απομόνωση από τη Ρωσία. Η ταχύτητα των κινήσεων επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Από το πως εξελίσσεται ο πόλεμος στην Ουκρανία και το πως κινούνται όλοι οι μεγάλοι παίκτες σχετικά μ’ αυτόν (οι ΗΠΑ, τα πολλά κομμάτια της Ευρώπης, η σινορωσική προσέγγιση κ.λπ.). Από το πώς συμπεριφέρεται η Ευρώπη υπό το καθεστώς ενεργειακής ασφυξίας και του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού που αυτή τροφοδοτεί και εν τέλει από όλη εκείνη την αλυσίδα ανισορροπιών και αντιθέσεων που κάνει πιο πιθανό ένα μεγάλης κλίμακας τραπεζικό ή και γενικότερο οικονομικό κραχ. Επηρεάζεται επίσης από τις σημαντικές αναταράξεις / μετατοπίσεις των γεωπολιτικών πλακών που αποκαλύπτει η προσέγγιση Ιράν-Σ. Αραβίας υπό κινεζική ενορχήστρωση αλλά και η προκύπτουσα οξεία κρίση –υπαρξιακή (;) πολιτικού προσανατολισμού (;)– στο Ισραήλ. Και βεβαίως η όρεξη των ΗΠΑ συνυπολογίζει τις δυνατότητες που ανοίγονται από τις μεγάλες σεισμικές κινήσεις των τεκτονικών αυτή τη φορά πλακών στη νότια / νοτιοανατολική Τουρκία που την υποχρεώνουν να αναπροσαρμόσει τακτικές και δρόμους προώθησης των αμετάβλητα επιθετικών της στοχεύσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο οι ΗΠΑ έχουν δώσει σήμα για ένα σε πρώτη φάση κατέβασμα των τόνων μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Για μορατόριουμ ασκήσεων και στρατιωτικής παρουσίας στις «διαφιλονικούμενες» περιοχές σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Με αυτό το τελευταίο να είναι πρώτης τάξεως όχημα για την ενίσχυση και το πέρασμα μιας φόρμουλας απομείωσης του ελληνικού «στρατιωτικού αποτυπώματος» / αποστρατιωτικοποίησης στο Αιγαίο ανατολικά του 25ου μεσημβρινού. Προκειμένου να προετοιμαστεί το έδαφος για το ξεδίπλωμα μιας διευθέτησης. Ως προς αυτό οι σχεδιασμοί είναι πιο αβέβαιοι εσωτερικεύοντας μεταξύ άλλων και τις μεγάλες ενδοδυτικές ή και άλλες περιφερειακές μεγάλες αντιθέσεις και ανταγωνισμούς. Οι φόρμουλες ελληνοτουρκικής «συνεκμετάλλευσης» χωρίς οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών προωθούνται απ’ ό,τι φαίνεται ως μίνιμουμ «ευρύχωρη» επιδίωξη, ενώ πιο προωθημένες «λύσεις» περιλαμβάνουν ακόμα πιο ολέθριες προοπτικές «πακεταρίσματος των συνολικών ελληνοτουρκικών διαφορών» και παραπομπής τους σε διαιτησία (στη Χάγη ή και αλλού). Παράλληλα και συμπληρωματικά προς τα προηγούμενα, ζυμώνονται και εναλλακτικά σενάρια πολυμερών διευθετήσεων με τη συμμετοχή Αιγύπτου, Ισραήλ, Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου. Σε κάθε περίπτωση, η προώθηση συνολικής διευθέτησης και μοιράσματος του χώρου της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου υπό αμερικανική μπαγκέτα μεγαλώνει την πίεση για επίσπευση «λύσεων» και στο Κυπριακό.
Η «σκόνη» και τα σημαντικά
Αν θέλουμε να σκεφτόμαστε σοβαρά για την «επόμενη μέρα» και για τα όσα θα ασκήσουν καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωσή της –όχι τόσο για το ποιά κυβερνητικά σχήματα / λύσεις θα διαμορφωθούν αλλά κυρίως για την πολιτική που θα ακολουθηθεί από τους όποιους «πάρουν το χρίσμα», και για τις αποφάσεις που αυτοί θα είναι πρόθυμοι να πάρουν καθώς και για τον τρόπο που θα επιχειρήσουν να τις πλασάρουν εσωτερικά– τα παραπάνω παίζουν καθοριστικό ρόλο και δείχνουν δύο πράγματα. Κατά πρώτο τις «παραγγελιές» που έχει λάβει το πολιτικό σύστημα και προς τις οποίες είναι συνολικά «ευπειθώς διακείμενο». Τόσο η κυβέρνηση όσο και η συστημική «συμπολιτευόμενη» αντιπολίτευση. Η τελευταία «επιθεώρηση» Μπλίνκεν και οι συναντήσεις του με όλες τις πλευρές έδωσε γραμμή και όρισε συμπλεύσεις. Κατά δεύτερον, η μεγάλη σειρά από επιμέρους σχεδιάκια-πλασαρίσματα και οι αυξανόμενες σημαντικές κόντρες και ξεκαθαρίσματα λογαριασμών μέσα στα εγχώρια συστήματα εξουσίας, σε μεγάλο βαθμό αντανακλούν και εσωτερικεύουν τους ανταγωνισμούς ανάμεσα στα μεγάλα ξένα κέντρα ισχύος και τις συνεπακόλουθες αβεβαιότητες των σχεδιασμών του αμερικανικού / δυτικού παράγοντα.
Υποτέλεια με «στυλ Μητσοτάκή»
Οι αποκαλύψεις που πρόβαλε στο πρωτοσέλιδό της στις 27/3 η Εστία για τις εξομολογήσεις του απερχόμενου Κύπριου προέδρου Ν. Αναστασιάδη στον σημαντικό εκδότη και καναλάρχη του νησιού, Κ. Χατζηκωστή, δίνουν σημαντικές πληροφορίες. Η ουσία τους συνοψίζεται στο ότι ο Κ. Μητσοτάκης ανταποκρινόμενος στους σχεδιασμούς και τις προτροπές των ΗΠΑ, προωθούσε την ιδέα της διακοπής των γεωτρήσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας προκειμένου να εξευμενιστούν οι Τούρκοι και να επανακάμψουν σε διάλογο και ότι επιπλέον τασσόταν υπέρ της κατασκευής αγωγού αερίου Ισραήλ-Τουρκίας παρακάμπτοντας την Κύπρο. Τα παραπάνω δε, λέγονται μέσα στο γενικότερο πλαίσιο που συνοψίζεται στη χαρακτηριστική διατύπωση Αναστασιάδη ότι «η Ελλάδα κάνει ό,τι μπορεί να μην βρίσκει μπροστά της “το πρόβλημα της Κύπρου”». Η σκανδαλώδης επιβολή συνολικής εξαφάνισης της σχετικής είδησης από το σύστημα Μητσοτάκη, αλλά και η ουσιαστική της αγνόηση από την αντιπολίτευση καθώς και η χαρακτηριστικά καθυστερημένη της «διάψευση» από τον Αναστασιάδη (όχι πάντως από τον Μητσοτάκη!) είναι όλες εύγλωττες. Πρώτα απ’ όλα επιβεβαιώνουν τον απόλυτο βαθμό ετοιμότητας της ελληνικής κυβέρνησης να στοιχηθεί με τις αμερικανικές προτεραιότητες στην υπόθεση της Κύπρου. Κατά δεύτερον, φωτίζει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η Κυπριακή Δημοκρατία ουσιαστικά πάγωσε για μεγάλη περίοδο τις γεωτρήσεις της αλλά επιπλέον πρέπει να διαβαστεί και στο πλαίσιο των τοποθετήσεων από πλευράς ΗΠΑ σχετικά με την ακύρωση του αγωγού East Med και της αντίστοιχης πρόθυμης προσαρμογής της Αθήνας. Όπως γίνεται φανερό, η όλη διάψευση από πλευράς Αναστασιάδη μιλά για το βάρος των πιέσεων που ασκήθηκαν. Η δημοσίευση πάντως δεν μπορεί να αναγνωστεί άσχετα από την τρέχουσα εκλογική συγκυρία. Και από τα όσα αυτή ευνοεί σχετικά με πλασαρίσματα διαφορετικών «μετεκλογικών λύσεων» και των αντίστοιχων «εξυπηρετήσεων» που αυτές εκπροσωπούν (βλέπε εδώ κυρίως την εκτίμηση πλευρών του εγχώριου μιντιακού συστήματος ότι ο «ξένος παράγοντας» δείχνει να κλίνει προς κυβερνητικά σχήματα πολυκομματικής στήριξης). Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ως προς τα προηγούμενα τόσο ότι ο τέως Κύπριος πρόεδρος φέρεται να αντιπαραβάλλει τον αρνητικό ρόλο Μητσοτάκη (και Κοτζιά) ως προς τους χειρισμούς τους στο Κυπριακό, με την «θετική του εκτίμηση» για το ρόλο Τσίπρα και Δένδια, όσο και ότι η Εστία δεν παραλείπει να κάνει μνεία των ισχυρών δεσμών φιλίας του Κ. Χατζηκωστή με «τον Αντώνη Σαμαρά αλλά και με άλλους Έλληνες πολιτικούς».
Με το μοντέλο των «Πρεσπών»
Την ίδια ημέρα, στις 27/3, σε συνέντευξή του (στο Action24) ο Ν. Φίλης μίλησε για τα ελληνοτουρκικά και το Αιγαίο προτείνοντας «να χαραχθεί μια πολιτική, την έχει προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, κατά το πρότυπο των Πρεσπών, αλληλεγγύης, συνεννόησης ανάμεσα στις χώρες της περιοχής, με τις ιδιομορφίες που έχει η Τουρκία, αλλά μια τέτοια συνεννόηση η οποία να καταλήξει στη Χάγη, στο δικαστήριο της Χάγης». Καθόλου τυχαία, αναφερόμενος στο περιεχόμενο της συνεννόησης έκανε αόριστα λόγο για «προσδιορισμό των θαλασσίων χώρων» και ερωτηθείς περί του θέματος της συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο απάντησε ότι «δεν το γνωρίζει ωστόσο αυτό το θέμα πρέπει να συζητηθεί». Με δεδομένο το εύρος των αξιώσεων της Τουρκίας και τον συσχετισμό των δυνάμεων, η τοποθέτηση Φίλη αφορά τη διαπραγμάτευση επί του συνόλου των τουρκικών αξιώσεων και την πολιτική ισχυροποίηση σχεδίων διχοτόμησης του Αιγαίου δείχνοντας την εγγύτητά της προς εκπεφρασμένους γερμανικούς / ευρωπαϊκούς σχεδιασμούς.
Δύο αναγκαία συμπεράσματα
Πρώτα απ’ όλα μπορεί να σηκώνεται πολλή σκόνη γύρω από τη διαπάλη του ποιος από τους συστημικούς θα είναι «ο πρωθυπουργός», μπορεί ακόμα και να υπάρχει μια εμπλοκή «σκοτεινών χειρισμών» αλλά σε ό,τι αφορά την ουσία, η επιλογή περιορίζεται ανάμεσα σε διαφορετικές εκδοχές «πελατειακής μεταπρατικής εξυπηρέτησης» σχεδιασμών διαφορετικών κέντρων του «ξένου παράγοντα».
Στον αντίποδα, τόσο εγχώρια όσο και σε ευρύτερη ευρωπαϊκή κλίμακα, αναπτύσσεται μια μεγάλη λαϊκή δυσφορία και μαζικοποιείται μια απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος. Χωρίς πάντως ορατές επί του παρόντος προοπτικές πολιτικής έκφρασης αυτών των διαθέσεων αλλά εν τούτοις με πολύ φανερή την ενεργοποίηση ποικιλόμορφων μηχανισμών της εξουσίας για το προβοκάρισμα και τη σύγκρουση με τα αντιδρώντα τμήματα της κοινωνίας. Στα καθ’ ημάς η κατάσταση αυτή δεν θα πάψει να παράγει εξακολουθητικά πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα αλλά και κινδύνους χειραγώγησης των κοινωνικών διαθέσεων και προώθησης αντιδημοκρατικών εκτροπών για την αντιμετώπισή τους. Η δυνατότητα έστω και για κάποια στοιχεία μιας πολιτικής συγκρότησης του λαϊκού παράγοντα γίνεται έτσι η κρίσιμη προϋπόθεση τόσο για την ύπαρξη της χώρας όσο και για την υπεράσπιση της δημοκρατίας.
