H TTIP βλάπτει σοβαρά τη λαϊκή κυριαρχία, τα κοινωνικά δικαιώματα, το περιβάλλον και την υγεία. Του Γιώργου Τοζίδη
Στο ετήσιο διάγγελμά του προς τον αμερικανικό λαό, τον Φεβρουάριο, ο Ομπάμα είχε θέσει ως έναν από τους κεντρικούς στόχους της προεδρίας του τη σύναψη μιας συμφωνίας ενός Υπερατλαντικού Συνεταιρισμού για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις (ΤΤΙP) με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο πρώτος γύρος των διαπραγματεύσεων διεξήχθη τον Ιούλιο στην Ουάσιγκτον, ο δεύτερος τον Δεκέμβριο στις Βρυξέλλες και ο τρίτος την περασμένη εβδομάδα, πάλι στην Ουάσιγκτον.
Στόχος είναι η ολοκληρωτική απορρύθμιση του εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. με την ελαχιστοποίηση των δασμολογικών και μη επιβαρύνσεων. Η διαπραγμάτευση αφορά θέματα όπως: η άρση των δασμολογικών και μη δασμολογικών επιβαρύνσεων (ΜΔΕ) των αγροτικών και βιομηχανικών προϊόντων, η κατάργηση των ρυθμίσεων για τις κρατικές προμήθειες, τις επενδύσεις και τα ενεργειακά προϊόντα, η αλλαγή των κανονισμών και των προτύπων για την υγιεινή και ασφάλεια των προϊόντων, την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και τη διευθέτηση των διαφορών.
Οικονομικό «ΝΑΤΟ»;
Εάν επιτευχθεί, θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έχει συναφθεί ποτέ στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Ε.Ε. και ΗΠΑ παράγουν το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ, διεξάγουν το 30% του παγκοσμίου εμπορίου προϊόντων, το 40% των υπηρεσιών, το 20% των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ), το 69% των ιδιωτικών δαπανών έρευνας και ανάπτυξης, ενώ το 75% του χρηματοπιστωτικού τομέα συγκεντρώνεται σε αυτές τις δύο περιοχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Βόρεια Αμερική έχει επενδυθεί το 35,2% των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) της Ε.Ε., ποσοστό πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο που έχει επενδυθεί στις εκτός Ε.Ε. ευρωπαϊκές χώρες (24,1%). Ενδεικτικό της σπουδαιότητας της συμφωνίας, είναι ότι ο υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων των ΗΠΑ, V. Nuland, θεωρεί πως αυτή θα λειτουργήσει σε οικονομικό επίπεδο όπως το ΝΑΤΟ για την κοινή ασφάλεια.
Οι προωθητές της συμφωνίας υποστηρίζουν ότι τα οφέλη που θα προκύψουν θα είναι: για την Ε.Ε., η ετήσια αύξηση κατά 119 δισ. ευρώ του ΑΕΠ ή 545 ευρώ για κάθε τετραμελή οικογένεια και για τις ΗΠΑ η ετήσια αύξηση κατά 95 δισ. ευρώ του ΑΕΠ ή 655 ευρώ για κάθε τετραμελή οικογένεια. Το 80% των ανωτέρω οφελών θα προκύψει από την κατάργηση των ΜΔΕ και μόλις το 20% από την εξάλειψη των δασμών που άλλωστε είναι εξαιρετικά χαμηλοί (μ.ό. 4%).
Το εμπόριο προϊόντων
Το 75% του διμερούς εμπορίου μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ (βλ. Πίνακα) αποτελείται από τέσσερις κλάδους:
1. Την αυτοκινητοβιομηχανία που αντιπροσωπεύει το 31% του εμπορίου. Οι ευρωπαϊκοί δασμοί ανέρχονται σε 8% ενώ των ΗΠΑ σε 1,2%.
2. Τα χημικά, φαρμακευτικά και καλλυντικά προϊόντα που αντιπροσωπεύουν το 19% του εμπορίου. Οι ευρωπαϊκοί δασμοί είναι 2,3% ενώ των ΗΠΑ 1,2%.
3. Τα τρόφιμα και ποτά που αντιπροσωπεύουν το 14% του εμπορίου, με τους ευρωπαϊκούς δασμούς να είναι 14,6% έναντι 3,3% των ΗΠΑ.
4. Τις ηλεκτρικές συσκευές (και ιατρικά μηχανήματα) που αντιπροσωπεύουν το 11% του εμπορίου όπου οι αμοιβαία επιβαλλόμενοι δασμοί είναι μικρότεροι του 1%.
Όπως γίνεται φανερό από τα παραπάνω, οικονομικό ενδιαφέρον για τη μείωση έως κατάργηση των δασμών έχουν αποκλειστικά οι εξαγωγείς των ΗΠΑ και ιδιαίτερα οι εξαγωγείς αγροτικών προϊόντων. Όμως, μια δραστική μείωση των δασμών που επιβάλλονται στα αγροτικά προϊόντα θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις για την ευρωπαϊκή αγροτική παραγωγή.
Μη Δασμολογικές Επιβαρύνσεις
Ποιες θεωρούνται, όμως, Μη Δασμολογικές Επιβαρύνσεις; Πρόκειται για τις ρυθμίσεις (κανόνες, προδιαγραφές, πρότυπα) που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος, της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών, τη βιωσιμότητα της αγροτικής παραγωγής και τη διατήρηση των παραδοσιακών καλλιεργειών. Περιλαμβάνουν επίσης τις αγροτικές επιδοτήσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε., τους κανονισμούς για τις κρατικές προμήθειες, ακόμη και την ενεργό υποστήριξη του Ευρωκοινοβουλίου στα θέματα πολιτισμού και προστασίας του απαράβατου της προσωπικής ζωής.
Κλειδί για την εξάλειψη των ΜΔΕ θα αποτελέσει η, χωρίς προϋποθέσεις, αμοιβαία αναγνώριση της καταλληλότητας των προϊόντων και της αδειοδότησης της λειτουργίας των επιχειρήσεων που παρέχουν υπηρεσίες. Αν ένα προϊόν παίρνει άδεια κυκλοφορίας στις ΗΠΑ, θα μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα και στην Ε.Ε. και το αντίστροφο. Όσον αφορά τον τομέα των υπηρεσιών, οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, π.χ., επιδιώκουν τη δέσμευση των ΗΠΑ ότι θα αντιμετωπίζουν τους ευρωπαϊκούς κανόνες ρύθμισης και εποπτείας ως ίσους με τους δικούς τους.
Ποιοι πιέζουν για τη Συμφωνία;
Εύλογα γεννάται το ερώτημα για τη σκοπιμότητα μιας συμφωνίας απορρύθμισης, σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης. Οι χώρες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα της Ευρωζώνης έχουν ανάγκη ενίσχυσης της παραγωγής τους στον αγροτικό και στον τομέα της μεταποίησης, προκειμένου να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να υπάρξει διατηρήσιμη ανάπτυξη. Είναι χαρακτηριστικά όσα αναφέρει ο J. Stiglitz, στο άρθρο του An agenda to save euro: «Με την παγκόσμια ανάπτυξη να είναι τόσο αδύναμη, οι εξαγωγές δεν πρόκειται να αποκαταστήσουν την ευημερία σε Ευρώπη και ΗΠΑ σύντομα».
Η κατάργηση αυτών των ρυθμίσεων ενδιαφέρει αντίθετα πολυεθνικές όπως η Monsanto (μεταλλαγμένα τρόφιμα και παγκόσμιος έλεγχος των σπόρων) και η KFC (πουλερικά που πλένονται με χλωρίνη), τις αεροπορικές βιομηχανίες (η Ε.Ε. έχει θεσπίσει αυστηρότερους κανόνες για τις εκπομπές καυσαερίων), τις αυτοκινητοβιομηχανίες (προδιαγραφές ασφαλείας και εκπομπή καυσαερίων), τους Αμερικανούς κτηνοτρόφους που τρέφουν τα ζώα τους με ορμόνες κ.ά. Ακόμη και το Council for International Business των ΗΠΑ, στο οποίο συμμετέχει η εταιρία Verizon που έχει κατηγορηθεί ότι παρέδωσε στη NSA εκατομμύρια προσωπικά δεδομένα Ευρωπαίων πολιτών, έσπευσε να δηλώσει ότι «η ασφάλεια και η προστασία της ιδιωτικής ζωής δεν θα πρέπει να εμποδίσουν την ανάπτυξη του εμπορίου».
Πρωταγωνιστικό ρόλο στην επίτευξη της Συμφωνίας διαδραματίζει όμως και η Ένωση Γερμανικών Τραπεζών και ιδιαίτερα η Deutsche Bank, που αφού ενισχύθηκε με δισεκατομμύρια δολάρια από τη Fed το 2009, αντιδρά σήμερα ακόμη και στις χαλαρές ρυθμίσεις του Κανόνα Volcker που έχει θεσπισθεί στις ΗΠΑ και απαιτεί τη μη ανάμειξη των ρυθμιστικών αρχών των ΗΠΑ στην επιτόπια λειτουργία των ξένων τραπεζών. Σημειώνεται ότι οι ΜΔΕ στον χρηματοπιστωτικό τομέα είναι σαφώς υψηλότερες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ και αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος που πιέζουν για την επίτευξη συμφωνίας.
Οι κίνδυνοι από τη συμφωνία
Η εξάλειψη των ΜΔΕ στο διμερές εμπόριο Ε.Ε.-ΗΠΑ, ισοδυναμεί ουσιαστικά με την αποδυνάμωση του κρατικού ελέγχου και της προστασίας του περιβάλλοντος και των κατοίκων μιας χώρας. Αποδυναμώνεται η εθνική κυριαρχία και ενδυναμώνεται η εξουσία των μεγάλων επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., η συμφωνία θα επιδεινώσει το δημοκρατικό έλλειμμα και τον αποκλεισμό των Ευρωπαίων πολιτών από τη λήψη των αποφάσεων.
Είναι χαρακτηριστική η επιδιωκόμενη νομοθετική κατοχύρωση των προνομίων των ξένων επενδυτών σε περίπτωση μεταβολής της νομοθεσίας που καθορίζει το επενδυτικό πλαίσιο, έστω και αν αυτό γίνεται για την προστασία της υγείας των καταναλωτών ή του περιβάλλοντος, της εθνικής ασφάλειας ή της οικονομίας (εθνικοποιήσεις), ακόμη και αν οι τροποποιήσεις στους κανονισμούς ή τις ρυθμίσεις αφορούν και τις ξένες και τις εγχώριες επιχειρήσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αποζημίωση για την απώλεια κερδών θα προσδιορίζεται εκτός των εγχώριων δικαστηρίων.
Οι ελίτ σε Ε.Ε. και ΗΠΑ επείγονται να ολοκληρώσουν τη συμφωνία πριν από τον Νοέμβριο του 2014, οπότε λήγει η θητεία της παρούσας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς φοβούνται ότι οι ευρωεκλογές του Μαΐου θα ενισχύσουν τη σκεπτικιστική πτέρυγα του Ευρωκοινοβουλίου και θα επηρεάσουν τη σύνθεση της νέας Επιτροπής. Φοβούνται, δηλαδή, τις αλλαγές που θα επέλθουν στα δύο σώματα που θα κληθούν να εγκρίνουν τη νέα συμφωνία. Η τελική έγκριση της συμφωνίας θα γίνει συνολικά («take it or leave it») χωρίς τα όργανα που θα αποφασίσουν να έχουν τη δυνατότητα τροποποίησης ή μερικής απόρριψης. Οι ΗΠΑ έχουν θέσει, επίσης, το ζήτημα της έγκρισης της συμφωνίας και από κάθε μέλος ξεχωριστά, καθώς εκτιμούν ότι τα προσεχή χρόνια τουλάχιστον ένα κράτος θα εξέλθει από την Ε.Ε.
Τι θα κάνει η Αριστερά;
Η διαπραγμάτευση της συμφωνίας ενός Υπερατλαντικού Συνεταιρισμού για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ευρωπαϊκή Αριστερά να αρθρώσει έναν ουσιαστικό λόγο ενάντια στο δόγμα του ελεύθερου εμπορίου, βασικού πυλώνα της παγκοσμιοποίησης, και να κινητοποιήσει τα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται από αυτήν, πριν το πράξει με τον δικό της τρόπο η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά.
