Η Πόπη Δέδε-Δεσύλλα με το βιβλίο της «Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, μας μεταφέρει στη γενέτειρά της στα μετεμφυλιοπολεμικά χρόνια και κυρίως στην περίοδο της Δικτατορίας.
Θα μπορούσε να θεωρηθεί και καταγραφή προφορικής ιστορίας της γενέτειρας της συγγραφέως, που είναι ο Πύργος της Ηλείας, αφού άλλωστε όλα όσα περιέχονται στο βιβλίο βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα.
Η συγγραφέας εργάστηκε επί τριάντα χρόνια στην ΕΡΤ, ενώ πολλά άρθρα της, κυρίως ιστορικού και κοινωνικού περιεχομένου, έχουν δημοσιευτεί στο εβδοµαδιαίο περιοδικό Ραδιοτηλεόραση, καθώς και στον επαρχιακό Τύπο. Μερικοί ενδεικτικοί τίτλοι: «Η Γενοκτονία των Αρµενίων», «Η Οδύσσεια των τσιγγάνων», «Χιροσίµα», «Δίστοµο».
Είναι φανερή η ερευνητική δουλειά που έχει γίνει, η οποία συνδυάζεται με προσωπικά βιώματα και με αφηγηματική δύναμη, ειδικά όταν αναφέρεται στα όσα συνέβαιναν στον χώρο της εκπαίδευσης εκείνα τα χρόνια. Ολοζώντανες περιγραφές φέρνουν μια ολόκληρη εποχή μπροστά στα μάτια μας.
Προεξάρχουσες οι μορφές απλών ανθρώπων που αγωνίστηκαν, αλλά έδωσαν και πραγματικά μαθήματα αλληλεγγύης μέσα σε πολύ σκοτεινά χρόνια…
«Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού είναι η δύναμη του ανθρώπου να αντιστέκεται και να παλεύει στους δύσκολους καιρούς»
Γιατί θελήσατε να γράψετε για εκείνη την εποχή;
Αναφέρομαι στην εποχή εκείνη γιατί γνώρισα από την παιδική μου ηλικία το παρακράτος, μερικά χρόνια πριν αυτό αποκαλυφθεί στη δολοφονία του Λαμπράκη το 1963.
Μια τυπωμένη προκήρυξη με κεφαλαία μαύρα γράμματα που απέπνεε πατριδοκαπηλία και κατέληγε «ΘΑ ΣΑΣ ΤΣΑΚΙΣΟΥΜΕ, ΘΑ ΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΟΥΜΕ, ΘΑ ΣΑΣ ΑΦΑΝΙΣΟΥΜΕ» βρήκα κάτω από την πόρτα του σπιτιού μας ξυπνώντας ένα πρωί .Το αναφέρω και στο βιβλίο μου. Αντιλαμβάνεστε τον τρόμο ενός παιδιού; Αν αυτό δεν ήταν αγαστή συνεργασία παρακρατικών, τέως δωσίλογων και ταγματασφαλιτών με την κρατική εξουσία (Ασφάλεια-Χωροφυλακή), τι άλλο μπορούσε να ήταν;
Τα ξερονήσια την εποχή εκείνη ήταν γεμάτα με εξόριστους. Τη χρησιμότητά τους δεν έχω κατανοήσει μέχρι σήμερα. Τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων ταλαιπώρησαν χιλιάδες πολίτες. Ο αποκλεισμός τον Σεπτέμβριο του 1967 από τις ανώτερες και ανώτατες σχολές των μαθητών εκείνων των οποίων οι γονείς ήταν αριστεροί ή θεωρούνταν αριστεροί είναι ένα ακόμα έγκλημα της χούντας. Αυτά είναι σελίδες στην ιστορία μας. Και η ιστορία δεν παραγράφεται. Το παρελθόν χαράσσει το παρόν και το μέλλον.
Σε ποιο βαθμό υπάρχουν μέσα στο βιβλίο και δικά σας προσωπικά βιώματα – πέρα από τις διάφορες μαρτυρίες;
Κάθε συγγραφέας γράφει και για τη ζωή του. Για να μην μοιάζει το βιβλίο με αυτοβιογραφία, πολλά βιώματα και ταλαιπωρίες δικές μου τις απέδωσα σε άλλα πρόσωπα.
Το βιβλίο σας κινείται μεταξύ μυθιστορήματος, χρονικού, δημοσιογραφικής έρευνας. Το ονομάζετε λογοτεχνική μαρτυρία. Γιατί διαλέξατε αυτή τη μορφή;
Δεν θα έγραφα ποτέ ένα βιβλίο που θα ήταν προϊόν μυθοπλασίας. Ούτε θα επινοούσα ερωτικά σκάνδαλα για να κάνω εμπορικό το βιβλίο. Υπήρχε το υλικό και έκρινα ότι έπρεπε να μεταλαμπαδευτεί στις επόμενες γενιές. Αναφέρομαι σε αληθινά γεγονότα. Καταγράφοντας τη ζωή των προσώπων του βιβλίου, στην επαρχία και αργότερα στην Αθήνα, ξετυλίγεται σαν σε κινηματογραφική ταινία το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα κάθε εποχής. Από αυτή την άποψη μόνο λογοτεχνική μαρτυρία μπορεί να χαρακτηριστεί το έργο μου. Δύσκολα μπορεί να ενταχθεί σε κάποια άλλη κατηγορία. Οι νεότεροι θα μάθουν τι ταλάνισε τη γενιά του ’50, του ’60 και μέχρι τη χούντα, αλλά και τις αιτίες που ταλαιπωρούν τώρα τη δική τους γενιά.
Είναι πολλές οι αναφορές σας στο εκπαιδευτικό σύστημα. Τι σας ώθησε να δώσετε αυτή την έμφαση;
Σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια που τα παιδιά έρχονταν στο σχολείο ξυπόλητα μες στο καταχείμωνο, θα έπρεπε να έβρισκαν μόνο μια ζεστή αγκαλιά. Θαρρείς ότι η σκληρή ζωή της εποχής εκείνης –λόγω της μεγάλης φτώχειας– είχε αφήσει το αποτύπωμά της στις σχολικές αίθουσες. Δεν θα ξεχάσω τον δάσκαλο της Γ΄ Δημοτικού που έκοψε την ανάσα της τάξης. Κτυπούσε ανηλεώς δύο μαθητές γιατί δεν ήξεραν τον πολλαπλασιασμό. Ο ένας εκ των δύο είχε νοητική υστέρηση και δεν προχώρησε παραπέρα. Το ξύλο στο Δημοτικό είχε εμφιλοχωρήσει στη συνείδηση ορισμένων εκπαιδευτικών και γονέων ως εθιμικό εκπαιδευτικό δίκαιο. Στο Γυμνάσιο υπήρχε η αποβολή για ψύλλου πήδημα. Καμία κατανόηση στα προβλήματα της εφηβείας.
Από εκείνη την εποχή τι κρατάτε ως την πιο δυνατή δική σας ανάμνηση;
Τη δύναμη του πλίθινου σπιτιού ανακαλώ ειδικά στη σημερινή δύσκολη εποχή. Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού είναι η δύναμη του ανθρώπου να αντιστέκεται και να παλεύει στους δύσκολους καιρούς. Το πλίθινο σπίτι μοσχοβολούσε και ανέδιδε αγάπη και ευτυχία. Παρά το μεγάλο οικονομικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε η οικογένεια, μόνο τραγούδια άκουγες ολημερίς από τους ενοίκους του.
Αυτό είχε επιτύχει η νοικοκυρά του σπιτιού, η κυρά-Ελπίδα, με τα εννέα παιδιά, που συντηρούσε την οικογένεια δουλεύοντας στο εργοστάσιο και στα χωράφια. Μόνη της πάλευε αφού ο άντρας της «παραθέριζε» στη Γυάρο. Έλυνε όλα τα προβλήματα μέσα στην αξιοπρεπή φτώχεια και καθοδηγούσε τα παιδιά της για μια καλύτερη ζωή μέσω της μόρφωσης, γνωρίζοντάς τους, από την παιδική τους ηλικία, πόσο πολύτιμη είναι η αλληλεγγύη με τους γείτονες. Η ιστορία είναι πέρα για πέρα αληθινή. Η Ελπίδα με τη σοφία και τις αρετές της, ήταν το πρότυπο της γειτονιάς και αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου μου. Το πλίθινο σπίτι με δίδαξε ότι ευτυχία είναι η αγάπη και ότι είναι πολλαπλασιαστική η δύναμη του ανθρώπου όταν συνδυάζεται με αγωνιστικότητα, τιμιότητα και αλληλεγγύη. Αυτές τις διαχρονικές αξίες που εξέπεμπε το πλίθινο σπίτι καταθέτω στο βιβλίο μου.
Αισθάνομαι να πλανάται συχνά γύρω μου η χορογραφία της Ελπίδας!
