του Ηρόστρατου
Ο Ντίλαν, ο Μαγιακόβσκι και ο Ρίτσος
There must be some way out of here
Said the joker to the thief
There’s too much confusion, I can’t get no relief
Businessmen, they drink my wine
Plowmen dig my earth
None of them along the line know what any of it is worth
Bob Dylan, All Along the Watchtower
Σε μια χώρα που προσεγγίσαμε την ποίηση -σε μεγάλο βαθμό- μέσα από τα τραγούδια, είναι μάλλον αστείο να προβληματιζόμαστε για το αν έπρεπε να πάρει Νόμπελ Λογοτεχνίας ο Μπομπ Ντίλαν.
Μέσα από τη μελοποίηση του Θεοδωράκη ένα ευρύτατο κοινό έμαθε κι αγάπησε την ποίηση του Ρίτσου, του Σεφέρη, του Ελύτη. Μέσα από τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι γνωρίσαμε το Νίκο Γκάτσο, για να μη μιλήσω για την Τετραλογία του Μούτση, τον Μεγάλο Ερωτικό και βεβαίως τον Σταυρό του Νότου του Θάνου Μικρούτσικου που έφερε τον Καββαδία μέσα σε κάθε σπίτι.
Το «έγκλημα» του Ντίλαν είναι ότι τους στίχους του, τα ποιήματά του τα έντυσε ο ίδιος με μια θαυμάσια μουσική.
Στα «ψιλά» πέρασε το γεγονός ότι ο ίδιος ο καλλιτέχνης σε συναυλία που έδωσε, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας, δεν είπε λέξη για το Βραβείο και τα μέλη της Ακαδημίας δεν έχουν καταφέρει ακόμη να επικοινωνήσουν μαζί του. Ήδη γίνεται λόγος για μια στάση ανάλογη με αυτή του Ζαν Πολ Σαρτρ…
Μπορεί η Ακαδημία να κάνει πολιτική με τα Νόμπελ κι από τη μια να τιμά τον Ντίλαν κι από την άλλη τον πρόεδρο της Κολομβίας, ωστόσο υπάρχουν χρονιές που οι επιλογές της είναι λιγότερο ή περισσότερο εύστοχες.
Υπάρχουν πάντα οι μεγάλοι αδικημένοι, όπως είναι κατά τη γνώμη μου ο Γιάννης Ρίτσος… Ωστόσο, τα λόγια του μεγάλου μας ποιητή είναι αυτά που έκαναν να σκεφτώ λίγο παραπάνω για τον Ντίλαν.
Διαβάζοντας την εξαιρετική εισαγωγή του στα Ποιήματα του Μαγιακόβσκι (Εκδόσεις Κέδρος) δεν μπορούσα παρά να σταθώ στον τρόπο που προσεγγίζει την κριτική.
«…Ο κριτικός, από θέση, παίρνει μια στάση επόπτη, ερευνητή και το χειρότερο, διδασκάλου απέναντι του ποιητή, όταν μάλιστα ένα μεγάλο μέρος των κριτηρίων του έχει διαμορφωθεί κάτω από την επίδραση του κρινόμενου έργου…».
Κι αντιπαραβάλω με την αμετροέπεια του συγγραφέα του Trainspotting Ίρβιν Γουέλς που δήλωσε οπαδός του Ντίλαν, «αλλά όλο αυτό με το Νόμπελ είναι μια κάκιστη επιλογή, ένα βραβείο νοσταλγίας βγαλμένο από τον βρομερό προστάτη γηραλέων, ξεκούτηδων χίπηδων».
Αν ο εν λόγω κύριος ήθελε να κερδίσει τα 5 λεπτά δημοσιότητας, προφανώς τα κατάφερε αφού η δήλωσή του έκανε το γύρο του κόσμου.
Εγώ όμως σκύβω πάνω στον Ρίτσο και σκέφτομαι πώς θα ήμασταν χωρίς το έργο του Ντίλαν;
Άραγε, όσοι πιστεύουμε ακόμη πως τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν είμαστε ξεκούτηδες χίπηδες με προβληματικό προστάτη; Όσοι μέσα στους λίγους στίχους του Παλιάτσου και του ληστή ανακαλύπτουμε νοήματα βαθύτατα, είμαστε μακριά νυχτωμένοι και βαριόμαστε να διαβάσουμε βιβλία -όπως κατηγόρησε έτερος αμετροεπής τη Σουηδική Ακαδημία;
Ας σκεφτούν οι διάφοροι επικριτές αυτά που έγραφε ο Ρίτσος το 1964:
(η κριτική) «…εγκαταλείποντας το υπεροπτικό ύφος του ελλανόδικου τιμητή, να δανειστεί το ήθος της τέχνης, ακόμη και τη μέθοδό της -το σεμνό τόνο της εξομολόγησης των αντιδράσεών της απέναντι του έργου, που ίσως θα οδηγούσε κι αυτή και τους αναγνώστες σε πολλές ανακαλύψεις και προεκτάσεις…».
«….κανείς δεν μπορεί να του ορίσει (του καλλιτέχνη) τον “τρόπο” που θα το εκφράσει, γιατί αυτό αντιβαίνει στην ίδια την προϋπόθεση της δημιουργίας, στην ελεύθερη εκλογή των μέσων που αντιστοιχούν σ’ αυτήν και υπαγορεύονται απ’ αυτήν… Η δημιουργία, απ’ τη φύση της, είναι κινητική, ερευνητική, αντιδογματική – δε χωράει σε προετοιμασμένα καλούπια, όσο καθιερωμένα και δικαιωμένα στο καιρό τους…».
Ουδέν έχω να προσθέσω…
Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια
Το Βιβλιοπωλείο -Καφέ Ιδιώνυμο (Κοραή 11) στον Κορυδαλλό, αποτελεί μια πραγματικά ξεχωριστή και εναλλακτική πρόταση στον χώρο του πολιτισμού. Στο παρελθόν είχα τη χαρά να φιλοξενηθώ κι εγώ και να απολαύσω τον χώρο, τη συντροφιά, τη συζήτηση. Σήμερα (Σάββατο) στις 7.30 φιλοξενεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες νέες ποιήτριες, τη Δανάη Σιώζιου και το βιβλίο της Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια που κυκλοφορεί από τους «Αντίποδες». H Δανάη Σιώζιου υπήρξε συνεκδότρια του λογοτεχνικού περιοδικού Τεφλόν. Ποιήματα, άρθρα και μεταφράσεις της έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και διαδικτυακά περιοδικά και ανθολογίες έχοντας μεταφραστεί στα αγγλικά και στα ισπανικά. Τον Ιούλιο του 2015 συμμετείχε στην παράσταση του Αντώνη Βολανάκη, Πηνελοπιάδα, ένα απόσπασμα, βασισμένη στο βιβλίο της Μάργκαρετ Άτγουντ, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον Μάιο του 2016 συμμετείχε στο αφιέρωμα του Guardian με τίτλο Meet the Greek writers revolutionising poetry in the age of austerity.
Με την καλεσμένη συζητά η ποιήτρια Γιάννα Μπούκοβα.
