του Ηρόστρατου
Ο διάλογος για την Παιδεία και τα παραμύθια
Αν ο ιστορικός του μέλλοντος προσπαθήσει να αποτιμήσει το 2015, είναι σίγουρο πως θα το χαρακτηρίσει ως ένα από τα χρόνια που είχαν μεγαλύτερη διάρκεια. Όπως ξέρουμε, ο χρόνος και η διάρκειά του είναι μια πολύ υποκειμενική υπόθεση. Αν πονάς τα δευτερόλεπτα σου φαίνονται αιώνες. Αν χαίρεσαι, νομίζεις ότι κράτησε μόνο μια στιγμή.
Δεν είναι τυχαίο πως τα παιδιά, όταν τους πεις ότι ήρθε η ώρα να σταματήσουν το παιχνίδι τους, ακόμη κι αν έχουν συμπληρώσει… οκτάωρο θα σου πουν «μα, μόλις άρχισα»!
Αυτή η χρονιά, πυκνή σε γεγονότα και ανατροπές, σαν ένα διάγραμμα που τρελάθηκε κι από τον ουρανό σε βυθίζει στα τάρταρα… Η Παιδεία βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο. Κι απ’ ότι φαίνεται θα βρεθεί ακόμη πιο έντονα, αφού αρχίζει ο «Διάλογος για την Παιδεία» με πολλές τυμπανοκρουσίες.
Να αντιμετωπίζεται όμως η Παιδεία από -κατά δήλωσή τους- Αριστερούς ανθρώπους ως κάτι το ουδέτερο, το οποίο αντιμετωπίζεται με τεχνικές λύσεις ή με αλλαγές στη δοσολογία των μαθημάτων και των εξετάσεων είναι μάλλον κάτι σαν κρύο ανέκδοτο. Εξίσου τραγική είναι η τεχνοκρατική αντιμετώπιση της Παιδείας. Η «σύνδεση με την παραγωγή», την «ανάπτυξη» και άλλα πολλά.
Λες και δεν διαβάσαμε ποτέ Νιλ ή Αλτουσέρ. Λες και ο δρόμος είναι ένας. Ο γνωστός δρόμος της Δύσης…
Διαβάζοντας τα κείμενα-εισηγήσεις για την Παιδαγωγική και Διδακτική Αξιοποίηση του Παραμυθιού από Ημερίδα που είχε διοργανώσει εδώ και μια δεκαετία πίσω η Πολιτιστική Κίνηση Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γρηγόρη), στέκομαι σε δυο σημεία που έχω την εντύπωση ότι δεν πρόκειται να συζητηθούν στον περίφημο Διάλογο.
Το ένα αφορά στη μεγάλη σημασία που έχει η αναγνώριση της «τοπικότητας», των παραδόσεων, του λαϊκού πολιτισμού που θα συνδέει το σήμερα με το παρελθόν και βεβαίως τον τρόπο που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η αφήγηση παραμυθιών. Μεγάλοι παιδαγωγοί όπως ο Γληνός και ο Δελμούζος θεωρούσαν το θέμα κομβικό. Δυστυχώς σήμερα όλα έχουν αφεθεί στις πρωτοβουλίες κάποιων εκπαιδευτικών ή σε κάποιες πειραματικές προσπάθειες, διάσπαρτες και ασύνδετες μεταξύ τους.
Λογικό το βρίσκω! Η έννοια της «αφηγηματικής κοινότητας» που έχει προταθεί είναι από πολλές πλευρές ανατρεπτική και «άβολη». Διότι εγκαθιδρύει μια σχέση που αντίκειται στη σημερινή ιεραρχική δομή της εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα, όπως σημειώνει ο Εύαγγελος Γρ. Αυδίκος (Παραμύθι, αφηγηματική κοινότητα και ετερότητα):
-Η δημιουργία αφηγηματικής ατμόσφαιρας υπονομεύει το χαρακτήρα της σχολικής αίθουσας. Κυριαρχεί η φαντασία και όχι ο ορθολογισμός. Η ισοτιμία στο δικαίωμα της αφήγησης.
-Αποδεσμεύεται η φαντασία των παιδιών από την τυποποιημένη διδακτική πράξη.
-Είναι μια εναλλακτική πρόταση στο αυστηρά δομημένο ωρολόγιο πρόγραμμα. Δίνει το μέσο στους μαθητές για να ξεφύγουν από τις λογοκρατούμενες διαδικασίες, να μεταμορφωθούν σε μια αφηγηματική κοινότητα και να δραπετεύσουν από τον εκπαιδευτικό χρόνο
-Μετατρέπεται η τάξη από χώρος υπαλληλικών σχέσεων σε μια περιοχή ισότιμων αφηγηματικών σχέσεων.
-Αναδεικνύεται η συλλογικότητα / στη δημιουργία του παραμυθιού έχουν θέση όλα τα μέλη της αφηγηματικής κοινότητας, ανεξάρτητα αν ως μαθητές-μέλη της τάξης έχουν διαφορετική θέση στη μαθησιακή διδασκαλία.
-Η αφήγηση συμβάλλει στην αποδοχή του άλλου και της διαφορετικότητάς του: Η στάση προς το έτερο έχει στενή σχέση με τον εαυτό, την ταυτότητα και αντίληψη που έχει γι’ αυτή το υποκείμενο της φοβικής συμπεριφοράς.
-Η γνωριμία με την τοπικότητα αποτελεί πράξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης καθώς αναδεικνύει την έννοια του πολιτισμού ως συνδεδεμένου με συγκεκριμένο χώρο αλλά και με τη γραμμική μορφή του. Διασώζει η τοπικότητα την πολιτισμική μνήμη μιας περιοχής και ταυτόχρονα συμβάλλει στον εμπλουτισμό της μνήμης των νεότερων γενεών, οι οποίες διατρέχουν τον κίνδυνο να τροφοδοτηθούν μόνο από συγκεκριμένη κατεύθυνση, τον μαζικό πολιτισμό.
Πολύτιμες σκέψεις που μάλλον θα τις προσπεράσουμε συζητώντας ποιο είναι το καλύτερο σύστημα για να μπει κανείς στο πανεπιστήμιο. Μήπως να το σκεφτούμε καλύτερα;
Βραβεία και λόγια
«Το βιβλίο είναι τελείως απαραίτητο ακόμα και στις πιο δύσκολες οικονομικές συνθήκες, για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε ως άνθρωποι πολιτισμένοι σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου», δήλωσε ο υπουργός Πολιτισμού, Αριστείδης Μπαλτάς, κατά την τελετή απονομής των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων καθώς και των Κρατικών Βραβείων Συγγραφής Θεατρικού Έργου 2014.
Αν δεν στηρίζεται έμπρακτα το βιβλίο, τότε τα λόγια μένουν κούφιες υποσχέσεις. Μέχρι τώρα δεν έχουμε δει κάποιο σοβαρό μέτρο – ούτε καν να εξαγγέλλεται. Όσο για τα ίδια τα βραβεία, μάλλον με γιορτή δημοσίων σχέσεων μοιάζει…
Μια μικρή ιστορία-τροφή για σκέψη από το βιβλίο: «Ήταν οπωσδήποτε ταλαντούχος κι έβαλε τα δυνατά του, ώσπου απέτυχε. Χάρηκε γι’ αυτό. Τώρα θα μπορούσε να κατηγορήσει την κοινωνία ελεύθερα» (Ο κατατρεγμένος).
Καλή χρονιά!
