του Ηρόστρατου
Ξαναδιαβάζοντας την «Αργώ»
«…Η πατρίδα δεν είναι μονάχα οράματα και πάθη. Είναι κι άλλα πολλά πράματα, χειροπιαστά κι ίσως ακόμα πιο πολύτιμα, η γη όπου γεννήθηκε κανείς και χάρηκε τα νεανικά του χρόνια, ο καπνός της εστίας, οι τάφοι των γονιών, οι ζωντανές αναμνήσεις των προγόνων, τα τραγούδια τους, τα παραμύθια τους, τα δέντρα που φύτεψε κανείς με το χέρι του, τα πρώτα λόγια αγάπης που άκουσε, η μικρή κοινωνία του, η έδρα, τα περασμένα και τα μελλούμενα της φαμελιάς του. Πατρίδα είναι όλα αυτά και δεν τα αρνιέται κανείς εύκολα. Μα σαν όλα αυτά τον αρνηθούν, μονομιάς και βάναυσα, και τον διώξουν για πάντα μακριά στα ξένα, καταστραμμένο και πειναλέο, πού θα στηρίξει την εθνική ζωή του;»
Κατά καιρούς αφήνω πίσω μου τα επίκαιρα διαβάσματα και επιστρέφω στις πηγές. Σε εκείνα τα βιβλία που για διαφορετικούς λόγους το καθένα με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα. Επηρέασαν τον τρόπο που σκέφτομαι και βλέπω τον κόσμο. Ένα τέτοιο εμβληματικό βιβλίο είναι και η «Αργώ» του Θεοτοκά.
Ο πρώτος τόμος κυκλοφόρησε το 1933, όταν ο Θεοτοκάς ήταν μόλις 28 ετών και ο δεύτερος το 1936. Διαβάζοντάς την σήμερα, η «Αργώ» αποκτά μια οδυνηρή επικαιρότητα. Το απόσπασμα, με το οποίο ξεκίνησα αυτό το σημείωμα, θα μπορούσε να έχει γραφτεί και σήμερα…
Αν και φιλελεύθερος διανοούμενος και κατά καιρούς σκληρός πολέμιος της Αριστεράς, ο συγγραφέας έχει μια σπάνια οξυδέρκεια στον τρόπο που αντιλαμβάνεται το κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά και τα κίνητρα πίσω από τη δράση των προσώπων.
Γράφει σε κάποιο σημείο: «Στους αυθεντικούς μυθιστοριογράφους αισθάνεσαι διαβάζοντας, τη δημιουργική πνοή, που παρασύρει γοργά τα πρόσωπα, τα περιβάλλοντα, τα γεγονότα, εντείνοντας τα κύρια γνωρίσματα, τις γωνίες, τις συγκρούσεις…»
Και έτσι ακριβώς συμβαίνει και στην «Αργώ». Το πορτρέτο του κομμουνιστή φοιτητή Δαμιανού Φραντζή είναι πραγματικά αριστουργηματικό. Το ξεκίνημα από την Πόλη, οι θεολογικές σπουδές, οι διαψεύσεις, τα οράματα που καταρρέουν, η οδυνηρή πραγματικότητα, το χάος που χωρίζει τις τάξεις, η Καταστροφή που για άλλους είναι οδύνη και για άλλους ευκαιρία πλουτισμού… Και τέλος το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», για το οποίο γράφει ο αστός φιλελεύθερος Θεοτοκάς: «Αληθινά δαιμόνιο δημιούργημα του επαναστατικού πνεύματος, έργο ηφαιστειώδες, που στάθηκε κι είναι ακόμα μια από τις σπουδαιότερες κινητήριες δυνάμεις της ανθρώπινης ιστορίας. Όσοι το διάβασαν κοντά στα είκοσί τους χρόνια, μες στην πρώτη και ακατάσχετη επαναστατικότητα της νεανικής ψυχής, δε θα αρνηθούνε ποτέ την παγκόσμια σημασία του, μήτε θα ξεχάσουνε ποτέ τα προβλήματα που θέτει κάθε σελίδα του, όσο κι αν λατρεύουν αργότερα άλλες ιδέες κι άλλους θεούς…».
Ας το συγκρίνουμε με ό,τι λένε σήμερα οι νέο-φιλελεύθεροι, αλλά ακόμη και οι αριστεροί…
Σε ένα άλλο σημείο διαβάζουμε για άλλα πρόσωπα που κάτι μας θυμίζουν από το σήμερα: «…(Οι νέοι μαρξιστές) δουλεύοντας για την ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατίας, με σκοπό να φτάσουνε στο σοσιαλισμό, μπήκαν αναγκαστικά στο κεφαλαιοκρατικό περιβάλλον, δοκίμασαν τα κεφαλαιοκρατικά αγαθά, τα συνήθισαν, κι ύστερα από κάμποσο καιρό δεν είχανε πια καμιάν όρεξη να αλλάξουν καθεστώς…».
Βεβαίως, θα φτωχαίναμε πολύ ένα τέτοιο πολυσύνθετο και βαθύτατα πολιτικό μυθιστόρημα, αν μέναμε μόνο σε αυτά τα σημεία…
Ο συγγραφέας καταπιάνεται με όλα τα μεγάλα θέματα της εποχής του και η ανάλυση/ θέση του έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον ακριβώς γιατί δεν τοποθετείται στην αριστερά.
Ωστόσο οι διανοούμενοι εκείνης της εποχής απέχουν πολύ από τα σημερινά φυντάνια που θα μπορούσαμε να πούμε ότι ιδεολογικά τοποθετούνται στο ίδιο στρατόπεδο με τον Θεοτοκά …
Άκρως ενδιαφέρουσα και η θέση που υποστηρίζει, γράφοντας ότι η αυστηρή κριτική θα τον κατηγορήσει για την πολιτικολογία του, λέγοντάς του «πως τούτα τα θέματα βρίσκουνται έξω από το περιβόλι της αγνής τέχνης… Μα πώς μπορώ να μιλήσω για Ελλάδα και Έλληνες δίχως να λάβω υπ’ όψη μου και την πολιτική;».
Το μυθιστόρημα αυτό αξίζει να ξαναδιαβαστεί, να μας προβληματίσει και να ανοίξει μια συζήτηση που ίσως ανοίξει νέους δρόμους….
Για όσους αγαπούν τη κιθάρα
Οι λάτρεις της κιθάρας την Παρασκευή 31 Μαρτίου στις 9:30μμ στον χώρο τέχνης «Ιδιόμελο» στο Μαρούσι, θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το Magico Guitar Trio με διασκευές και μουσικές εκπλήξεις σε ένα διαφορετικό ταξίδι: Από τους Beatles στον Τσιτσάνη, από τον Brubeck και τον Boccherini στον Χατζιδάκι κι από τον Satie στον Μπουντούνη, θα έχουμε την ευκαιρία να αφεθούμε στη μαγεία της κιθάρας.
Το τρίο αποτελούν οι : Μαρία Βουτσινά, Γιώργος Γιαννόπουλος και Κώστας Σμόνος
«Ιδιόμελο» χώρος τέχνης:
Ελευθερίου Βενιζέλου 17 και Βασιλέως Κωνσταντίνου, Μαρούσι, κοντά στον ΗΣΑΠ. 210 6817042 & 210 8050869
