Η λιτότητα, το ευρώ και το καθεστώς της αποικίας χρέους
Του Τάσου Βαρούνη
Το επιχείρημα έχει ως εξής: Ο κόσμος μάς ψήφισε για το προεκλογικό μας πρόγραμμα. Και σε αυτό η κατεύθυνση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ξεκάθαρη: «Έξω από τη λιτότητα αλλά μέσα στο ευρώ». Με αυτό το σκεπτικό, κάθε άλλη επιλογή συνιστά παρεκτροπή από τη λαϊκή εντολή και τις δεσμεύσεις που αυτή υπαγορεύει. Και ακολούθως απορρίπτεται. Η αντίληψη αυτή εμπεριέχει πολλά προβληματικά σημεία που ξεπερνούν το εάν τα δύο μέρη (ευρώ και τέλος λιτότητας) μπορούν ή όχι να συνυπάρχουν. Η ουσία είναι στον τρόπο που εκτιμά την κατάσταση, στο σε ποιους απευθύνεται, αλλά και στις βαθύτερες αφετηρίες που τη γεννούν.
Καταρχήν, η ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν τόσο το αποτέλεσμα ενός «σοβαρού και κοστολογημένου προγράμματος» αλλά σημείο και στιγμή των σημαντικών αγώνων της ελληνικής κοινωνίας εδώ και πέντε χρόνια. Ο ΣΥΡΙΖΑ συναντήθηκε με τον ριζοσπαστισμό του λαού, διαθέτοντας σε αυτόν μια πολιτική «στέγη». Αυτό που τον καθιστά «άξιο» στα μάτια του κόσμου είναι ακριβώς ότι υπήρξε κομμάτι ή σύμμαχος αυτής της πολύμορφης αντίστασης, προτείνοντας ταυτόχρονα και τη δυνατότητα μιας εναλλακτικής.
Έτσι πρέπει να αντιμετωπίσουμε το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ κι όχι ως ένα «κανονικό», μεταπολιτευτικό κόμμα που προβάλλει ένα πρόγραμμα προς εκλογική επικύρωση. Ακόμα κι αν το ψέμα και η αναξιοπιστία του δικομματισμού έχει ξεπεράσει κάθε όριο, εμείς πρέπει να πάμε πολύ παρακάτω. Γιατί συνιστά ιδεολογική αυτοκτονία για την Αριστερά η αντιμετώπιση της κοινωνίας ως άθροισμα ψηφοφόρων που απλά επιλέγει κόμμα διακυβέρνησης. Δεν είναι καν η εικόνα της Ελλάδας που ζήσαμε και ζούμε. Αν ο κόσμος εκφράζεται αποκλειστικά διά της ψήφου, τότε ατύπως καταργείται η έννοια του κινήματος, της αγωνιζόμενης κοινωνίας, των κοινωνικών χώρων. Ακόμα κι αν όλα αυτά πρέπει να ανασκευαστούν θαρραλέα στις νέες συνθήκες.
Κανείς δεν διαφωνεί ότι η κυβέρνηση και το κράτος αποτελούν μια ιδιαίτερη σφαίρα με τις δικές της προσαρμογές. Αλλά από αυτό μέχρι να εξαφανίσουμε ό,τι έθεσαν οι αγώνες της περιόδου για να κρατήσουμε το «μέσα στο ευρώ» υπάρχει τεράστια διαφορά.
Φώτα πορείας
Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα βρίσκεται αλλού. Ο κόσμος σήμερα ζητά αξιοπρέπεια, λαϊκή κυριαρχία, εθνική περηφάνια, δημοκρατία, ζητά να μπει ένα τέλος στο καθεστώς της αποικίας χρέους. Για την ακρίβεια, δεν «ζητάει» μόνο. Και αυτό δεν είναι λεπτομέρεια. Αυτοί οι γενικοί στόχοι ενεργοποιούν την ψυχή και το σώμα του λαού και άρα αποτελούν φώτα πορείας για την Αριστερά. Γιατί σε αυτά μπορεί να επενδύσει ουσιαστικά. Η πρώτη συγκέντρωση στις πλατείες πείθει και τους πιο δύσπιστους. Το φρόνημα και η ελπίδα αναθάρρεψε από το πρώτο «όχι» του Βαρουφάκη, από την επίσκεψη του Τσίπρα στην Καισαριανή, από κάποιες εκφράσεις στις προγραμματικές δηλώσεις. Δηλαδή, από κινήσεις που σηματοδοτούν πνεύμα και διάθεση αντίστασης.
Αυτά, λοιπόν, συγκροτούν την πραγματική λαϊκή εντολή. Όχι ως ένα, δυο, τρία μέτρα που επιθυμεί ο κόσμος, αλλά ως δήλωση στήριξης. Βέβαια, δεν είναι ούτε αυτονόητο, ούτε εύκολο το πώς οι μεγάλοι στόχοι «μεταφράζονται» ή έστω παίρνουν μια θέση στις κεντρικές επιλογές μιας κυβέρνησης. Το σίγουρο είναι ότι η παράταση της εποπτείας ούτε προεκλογικό πρόγραμμα αποτελεί, ούτε εντός των διαθέσεων του κόσμου είναι. Είναι μετάφραση ποτισμένη από βαθιά έλλειψη εμπιστοσύνης στη λαϊκή δυναμική. Γι’ αυτό και επικίνδυνη.
Τι συνιστά καλύτερο διαπραγματευτικό χαρτί;
Το ερώτημα αν ο κόσμος προτιμά τη ρήξη ή τον συμβιβασμό με τους δανειστές, στερείται νοήματος αν αντιμετωπιστεί μεμονωμένα και με απολυτότητα. Θα είχε πιο μεγάλο ενδιαφέρον να σκεφτούμε τι θα προτιμούσε μια κυβέρνηση που θέλει πραγματικά να διαπραγματευτεί με την ευρωκρατία. Έναν λαό που να σέβεται τους εταίρους, τους θεσμούς, τα μισοακυρωμένα μνημόνια ή μια πιο αποφασιστική στάση; Τι συνιστά καλύτερο διαπραγματευτικό χαρτί; Να είσαι, για παράδειγμα, κυβέρνηση μιας χώρας με Πρόεδρο Δημοκρατίας τον Γλέζο, να αρνούνται οι πλατείες ν’ αναγνωρίσουν το χρέος, ή να δεσμεύεσαι από πιο μετριοπαθή και «ρεαλιστικά» αιτήματα; Γιατί αρκετές φορές –και ειδικά την τελευταία διετία– προβλήθηκε άρρητα η εκτίμηση ότι «ο κόσμος δεν τραβάει». Και δεν είναι απλά ότι δεν στέκει ως εμπειρικό δεδομένο. Είναι κυρίως ότι καταργεί την Αριστερά ως δύναμη όχι σεβασμού, αλλά αλλαγής των συσχετισμών πρώτα και κύρια μέσα στο λαό.
Σκίτσο: Μιχάλης Κουντούρης (για την ΕφΣυν)
