Η πρόσφατη υπόθεση καταστολής του gamato.info, της μεγαλύτερης ελληνικής μηχανής αναζήτησης αρχείων p2p, όπου μετείχαν πάνω από 850.000 Έλληνες χρήστες του Διαδικτύου, έφερε στην επιφάνεια μια σειρά από ζητήματα. Ένα από αυτά είναι το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων. Για το ζήτημα αυτό δημοσιεύουμε την επιστολή που έστειλε ο Γιάννης Γλέζος, πρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης Μουσικοσυνθετών και Στιχουργών Ελλάδας προς τους βουλευτές όλων των κομμάτων και του Αντώνη Μπρούμα, δικηγόρου.
Προς ένα εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης της γνώσης
Του Αντώνη Μπρούμα – Δικηγόρου, [email protected]
Η πρόσφατη υπόθεση του gamato.info έφερε στην επιφάνεια το ζήτημα της ασυμβατότητας των υπαρχόντων κανόνων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας με τις κοινωνικές ανάγκες, όπως αυτές εκφράζονται από τις δυνατότητες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Οι κεντρικές πολιτικές επιλογές που λαμβάνονται σε διεθνές (στo πλαίσιo του ΠΟΕ, των G8 και του WIPO), σε ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο, έχουν μία ολοκληρωτικά μονόπλευρη κατεύθυνση: διεύρυνση και καταστολή. Από τη μία διεύρυνση των απολύτων ιδιωτικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στη γνώση και τον πολιτισμό. Από την άλλη, καταστολή των ανυπάκουων του Διαδικτύου, μέσω της αυστηροποίησης του πλαισίου, την εξοβέλιση των δικονομικών δικαιωμάτων άμυνας, την επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης, την τιμωρία όσων δεν αποκομίζουν οικονομικά οφέλη από διακίνηση προστατευόμενων έργων εκτός των ορίων του νόμου, αλλά και μέσω της διαμόρφωσης διακρατικών δικτύων επιτήρησης, ανταλλαγής προσωπικών δεδομένων, αστυνομικής συνεργασίας και καταστολής.
Από την άλλη, το αναδυόμενο φαινόμενο της κοινωνίας της πληροφορίας επιταχύνει τις εξελίξεις προς την αντίθετη κατεύθυνση. Οι άνθρωποι πέρα από σύνορα μαθαίνουν να μοιράζονται τη γνώση και τον πολιτισμό και να δημιουργούν συλλογικά και συνεργατικά έξω από το πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που κυριαρχεί σήμερα και στην άυλη οικονομία. Οι υλικοτεχνικές υποδομές των νέων τεχνολογιών πληροφορικής, σε συνδυασμό με την ευρεία διάχυσή τους στις δυτικές, τουλάχιστον, κοινωνίες οδηγούν σε μία έκρηξη της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Αυτό οδηγεί, αναπόφευκτα, σε πιο δομημένες και διαχρονικές κοινότητες συνεργατικής δημιουργίας, όπως το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού, η Wikipedia, τα εργαλεία του web 2.0 ή ακόμη το ίδιο το Διαδίκτυο ή, τουλάχιστον, το μη εμπορευματοποιημένο και πάντως συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι του.
Στη σύγχρονη εποχή η ανθρωπότητα διαθέτει τις απαραίτητες υλικοτεχνικές υποδομές για να καταστήσει το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης, μνήμης και πολιτισμού, προσβάσιμο ανά πάσα στιγμή, σε ισότιμη βάση σε όλους τους ανθρώπους. Αυτό που λείπει είναι το αντίστοιχο νομικό και πολιτικό-οικονομικό σύστημα, που θα οδηγήσει σε αυτή την πραγματικότητα. Το ζήτημα που άνοιξε και στην Ελλάδα με την καταστολή των εγχώριων μηχανών αναζήτησης αρχείων p2p, είναι μία καλή αφορμή για τα κοινωνικά κινήματα να διεκδικήσουν την, εκ βάθρων, μεταβολή τού ξεπερασμένου πια θεσμού της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Οι υπάρχοντες κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας δεν είναι η μοναδική εναλλακτική που έχουμε. Υπάρχουν πολύ πιο δίκαιοι κανόνες για τη διαχείριση της δημιουργικότητας των ανθρώπων. Είναι εφικτό να παραμεριστεί η μάστιγα της βιομηχανίας εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων και οι δημιουργοί να εγκαθιδρύσουν απευθείας σχέσεις και επαφές με το κοινωνικό σύνολο και ο ρόλος των μεσαζόντων να περιοριστεί στο μέτρο τού απολύτως αναγκαίου. Οι κανόνες διαχείρισης της δημιουργικότητας, σε πιο δίκαιες βάσεις, θα εξασφαλίζουν σε όλους τους δημιουργούς αναγνώριση και απόλυτα αξιοπρεπή διαβίωση, σαφώς ανώτερη από τη σημερινή.
Πριν από λίγες ημέρες η Ένωση Μουσικοσυνθετών και Στιχουργών (ΕΜΣΕ), διά του προέδρου της, κατακεραύνωσε όσους, με αφορμή την υπόθεση του gamato, άρθρωσαν έλλογη κριτική στον υπάρχοντα θεσμό της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο γράφων καταθέτει μία συγκεκριμένη πρόταση προς την ΕΜΣΕ: Προκειμένου να εκμεταλλευτεί τις νέες τεχνολογίες, η Ένωση μπορεί να δημιουργήσει μία διαδικτυακή πλατφόρμα, όπου τα μέλη της (συγκροτήματα, μεμονωμένοι μουσικοί και στιχουργοί) να δημιουργούν το δικό τους ιστοχώρο και να διαθέτουν τα πνευματικά τους έργα στο καταναλωτικό κοινό, όπως και με όποιο αντίτιμο (ή χωρίς αντίτιμο) επιθυμούν οι ίδιοι (μέχρι τώρα οι περισσότεροι και πάντως όλοι οι νέοι εγχώριοι καλλιτέχνες κάνουν το ίδιο σε εμπορικές πλατφόρμες τύπου myspace). Η διαδικτυακή αυτή πλατφόρμα θα πρέπει να έχει ανοιχτά και δημοσιευμένα οικονομικά στο κοινωνικό σύνολο, ώστε ο κάθε καταναλωτής να γνωρίζει τι ακριβώς από το ποσό που πληρώνει πηγαίνει απευθείας στον δημιουργό και τι στη συντήρηση της πλατφόρμας ή στην ΕΜΣΕ. Επιπλέον, η διαδικτυακή αυτή πλατφόρμα μπορεί να έχει και δυνατότητα δωρεάς και μπορεί να λειτουργεί με κανόνες διανεμητικής δικαιοσύνης, ενισχύοντας από τα έσοδα online πώλησης τραγουδιών των ήδη γνωστών καλλιτεχνών τους νεοεισερχόμενους και άσημους, ακόμη, καλλιτέχνες. Η ΕΜΣΕ θα πρέπει να αντιπαρέλθει τον πόλεμο που, σίγουρα, θα της ασκήσει η μουσική βιομηχανία, να στηρίξει τους καλλιτέχνες που θα συμμετάσχουν και να επιβάλλει τους όρους της. Το σίγουρο είναι ότι όλη η κοινωνία θα αγκαλιάσει το εγχείρημα, θα είναι μαζί της και θα σταθεί εμπράκτως αλληλέγγυα.
Γράμμα προς τον πολιτικό κόσμο. Του Γιάννη Γλέζου (Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης Μουσικοσυνθετών και Στιχουργών Ελλάδας ΕΜΣΕ)
Το πνευματικό δικαίωμα είναι εργασιακό δικαίωμα και κατάκτηση των αγώνων των δημιουργών και δεν μπορεί κανείς να το απεμπολήσει εξ ονόματος οποιασδήποτε δήθεν «ελευθερίας της επικοινωνίας ή της πρόσβασης», γιατί είναι το ίδιο σαν να θέλεις να καταργήσεις το οκτάωρο του εργαζομένου εξ ονόματος της ελευθερίας του εργοδότη ή του πελάτη. Είναι επίσης και ατομικό δικαίωμα και δεν μπορείς να το καταργήσεις εξ ονόματος της απαίτησης των πολλών, γιατί θα ήταν το ίδιο σαν να αποφάσιζε η πλειοψηφία να φυλακίζει τους ξένους ή τους ομοφυλόφιλους, επειδή έτσι της αρέσει.
Μ’ άλλα λόγια, το πνευματικό δικαίωμα είναι ανθρώπινο δικαίωμα, παγκόσμια κατοχυρωμένο, ανεξαρτήτως της βούλησης της πλειοψηφίας (για να μην αναφέρουμε τίποτα και για το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ιδιοκτησίας).
Ο δημιουργός (συνθέτης, ποιητής) πρέπει να μπορεί να ζει από τα πνευματικά του δικαιώματα και μόνο. Θέλετε -σώνει και καλά- να υποχρεωθεί να γίνει μέρος της Κοινωνίας του Θεάματος και να υποδύεται τον showman σε παραστάσεις και σε κέντρα διασκέδασης ή να πουλάει μπλουζάκια με το όνομά του στις συναυλίες, προκειμένου να βγάζει ένα μεροκάματο; Από τους δημιουργούς το 0,001% είναι εκατομμυριούχοι. Οι άλλοι πώς θα ζήσουν όταν το Internet τους καταληστεύει; Δεν έφτανε η εκμετάλλευσή τους απ’ τις δισκογραφικές εταιρίες, θα πρέπει τώρα να υφίστανται την εκμετάλλευση και των χρηστών και με την υποστήριξη, μάλιστα, των προοδευτικών κομμάτων; Έλεος! Και για να μη νομίζετε ότι αυτά τα γράφουν κάποιοι παλαιολιθικοί ρομαντικοί, διαβάστε χθεσινή δήλωση του βρετανικού συγκρoτήματος ροκ «Piano Magic» που είναι τώρα στην Ελλάδα για δύο παραστάσεις:
«Το Internet είναι επαναστατικό μέσο. Και το μόνο που χρειάζεται τώρα είναι λίγη παιδεία για τους χρήστες, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είμαστε όλοι ο Jay–Z (δηλαδή εκατομμυριούχοι). Για ανεξάρτητες μπάντες σαν εμάς θα πρέπει να πληρώνουν για να κατεβάζουν τη μουσική μας. Αλλιώς, δεν θα μπορούμε να τη γράφουμε. Είναι απλό!».
Είναι απλό και αναρωτιόμαστε γιατί θαμπώνεστε κι εσείς από τους σύγχρονους τρόπους εκμετάλλευσης των δημιουργών (εκτός από το αυταπόδεικτα παράνομο downloading με την πώληση του πολιτιστικού αγαθού, χωρίς καμιά καταβολή δικαιωμάτων), όπως π.χ. γιατί δεν καταλαβαίνετε ότι η ανταλλαγή αρχείων «from peer to peer» είναι η καινούργια μεταβάπτιση του κρέατος σε ψάρι απ’ τους… παπάδες της τεχνολογίας για να κάνουν τη δουλειά τους, αναμάρτητοι και ανενόχλητοι: κάποιος αγοράζει ένα δίσκο νόμιμα (τι είναι αυτό;) και τον ανταλλάσει μέσω του Internet μ’ έναν άλλο δίσκο ενός φίλου του κι αυτό μπορεί να γίνει με άλλους δέκα δίσκους μεταξύ γνωστών και άγνωστων ή με εκατοντάδες ή και χιλιάδες άλλους δίσκους. Αυτό λέγεται «ανταλλαγή αρχείων», όμως θα μπορούσαν και οι κλέφτες διαμαντιών να ανταλλάσσουν μεταξύ τους τα κλεμμένα μέσω Internet και κανείς να μην τους πειράζει, γιατί θα τα ονομάζανε «ανταλλαγή αρχείων». Λίγη στοιχειώδης λογική και εντιμότητα χρειάζεται για να καταλάβει κανείς ότι και το «peer to peer» (όσον αφορά τουλάχιστον σε δίσκους και φιλμ) είναι παράνομο και κλοπή των διαμαντιών της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ας μην κολακεύουν, λοιπόν, τα κόμματα (και μάλιστα της Αριστεράς!) τους χρήστες επειδή είναι περισσότεροι απ’ τους δημιουργούς (άρα έχουν περισσότερους ψήφους) γιατί έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και ότι γυρίζει μπούμερανγκ η ανηθικότητα και στους δράστες και τους υποστηρικτές τους και ας μην αφήνετε την πρωτοβουλία μόνον στους δεξιούς να προστατεύουν τους δημιουργούς (όπως κάνει ο Σαρκοζί στη Γαλλία) γιατί τότε, όχι μόνον τους απομακρύνετε από σας αλλά τους στρέφετε και εναντίον σας, και δεν είναι μικρή η επιρροή τους στην κοινή γνώμη.
Και μην ξεχνάτε ποτέ: χωρίς Δημιουργούς δεν υπάρχει Τέχνη, χωρίς Τέχνη δεν υπάρχει Πολιτισμός, χωρίς Πολιτισμό δεν υπάρχει Δημοκρατία και χωρίς Δημοκρατία δεν θα υπάρχετε ούτε και εσείς, τα κόμματα. Αν επικρατήσει η λαϊκίστικη (άρα αντιδημοκρατική) αντίληψη ότι τα δικά τους είναι δικά μας, τότε θα επικρατήσει ο Νόμος της Ζούγκλας και η επικράτηση του ισχυρότερου που θα εξαφανίσει στο τέλος και τους δημιουργούς και εσάς, με αποτέλεσμα τους νέους μελλοντικούς Δικτάτορες της Μαζοκρατίας που θα την κολακεύουν προσφέροντάς της τεχνολογικά λιλιά για να παίζει σπίτι της μαζί με δωρεάν χάμπουργκερ και θεάματα, προκειμένου να την κυβερνάνε ανενόχλητοι (ήδη αυτό γίνεται στη δικτατορία των ΜΜΕ). Σεβαστείτε τους δημιουργούς για να σας σεβαστεί η ιστορία!
