Η κυβέρνηση μαγειρεύει το έλλειμμα για να εντυπωσιάσει τους εταίρους, αλλά η τρόικα δεν είναι σίγουρο ότι… μασάει – Η αιματηρή λογιστική του «πρωτογενούς πλεονάσματος» φέρνει νέα μέτρα. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Μόνο σαμπάνιες δεν άνοιξαν στο Μαξίμου και στο υπουργείο Οικονομικών με την ανακοίνωση περί επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος 3 δισ. στο οκτάμηνο του έτους. Το πλεόνασμα ανέργων που ανακοίνωσε λίγα 24ωρα μετά η ΕΛΣΤΑΤ (27,9% τον Ιούνιο, με τους νέους έως 25 ετών ανέργους κατά 60%) το έκαναν φυσικά γαργάρα. Από μια άποψη η στάση τους είναι συνεπής. Ο υπέρ πάντων αγών για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος, όπως απαιτεί η τρόικα, στηρίζεται ακριβώς σε ανθρωποθυσίες. Οι περικοπές δαπανών στις οποίες στηρίζεται δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να διατηρούν την ύφεση και να επιταχύνουν την ανεργία.
Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και αυτό το αιματηρά αποσπασμένο πρωτογενές πλεόνασμα είναι «σκυλοφτιαγμένο». Κατ’ αρχάς, για τι πρόκειται: είναι ένας τρόπος υπολογισμού του ελλείμματος Γενικής Κυβέρνησης, δηλαδή του προϋπολογισμού κράτους περιλαμβανομένων των ΟΤΑ και των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης.
Πρωτογενές έλλειμμα ή πλεόνασμα προκύπτει από τη διαφορά εσόδων και δαπανών, χωρίς να υπολογίζονται όμως οι δαπάνες για τόκους εξυπηρέτησης του χρέους. Αν εξαντλούνταν σ’ αυτό η μνημονιακή δημιουργική λογιστική, τα πράγματα θα ήταν απλά. Ωστόσο, για την «παραγωγή» του πρωτογενούς πλεονάσματος έχουν επιστρατευτεί αλχημείες, άλλες συμφωνημένες με την τρόικα κι άλλες υπό την έγκρισή της.
Αλχημείες και τρικ
Στα 3 δισ. πλεονάσματος για το οποίο πανηγύρισαν Σταϊκούρας και Στουρνάρας προστίθενται τα κέρδη 1,5 δισ. που επέστρεψαν κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης από αποδόσεις ελληνικών ομολόγων. Προστίθενται επίσης έσοδα που θα εισπραχθούν από το χαράτσι στα ακίνητα τον Μάρτιο του 2014(!). Και θα πρέπει αντίστροφα να αφαιρεθούν επιστροφές φόρων του 2012, ύψους τουλάχιστον μισού δισ., που εκκρεμούν και οι οποίες θα έπρεπε να βαραίνουν το φετινό έλλειμμα και έχουν απλώς εξαφανιστεί!
Υπάρχει μια ποικιλία από αλχημείες που επιστρατεύτηκαν για να φτιαχτεί η μαγική εικόνα του πλεονάσματος, εν ονόματι του οποίου υπόσχονται και «κοινωνικό μέρισμα», αλλά η ουσία αποτυπώνεται στους γυμνούς αριθμούς που δημοσιοποίησε σχεδόν ταυτόχρονα με το υπουργείο Οικονομικών η Τράπεζα της Ελλάδος. Η οποία έκανε την απλή αφαίρεση των κρατικών εσόδων από τις δαπάνες με βάση τις ροές από τα ταμεία της κι έβγαλε τον λαγό: το πραγματικό, ταμειακό έλλειμμα του κράτους στο οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου είναι πάνω από τα 9 δισ. ευρώ. Και θα ήταν ακόμη υψηλότερο αν το υπουργείο Οικονομικών δεν τσεκούρωνε τις προβλεπόμενες από τον προϋπολογισμό δαπάνες κατά 1,9 δισ., αν δεν ακρωτηρίαζε κατά 1,3 δισ. επιπλέον τις δημόσιες επενδύσεις κι αν δεν συνέχιζε τη στάση πληρωμών έναντι μυριάδων προμηθευτών, φορολογουμένων, υπαλλήλων και συνταξιούχων προς τους οποίους έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές 4,3 δισ. ευρώ.
Μπούμερανγκ
Η αλήθεια είναι ότι η αλχημεία του πρωτογενούς πλεονάσματος είναι περίπου συμφωνημένη με την τρόικα, για προφανείς πολιτικούς λόγους. Περιγράφεται στο «Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης» μεταξύ τρόικας και κυβέρνησης, στο οποίο ορίζονται κάποιες «διευκολύνσεις» στον υπολογισμό του ελλείμματος. Αλλά αυτή η συμφωνημένη λογιστική απάτη έχει και τους κανόνες της.
Πράγμα που δίνει στην τρόικα τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τις γκρίζες ζώνες του πλεονάσματος, ώστε να εκβιάσει πρόσθετα μέτρα λιτότητας και περικοπές πάσης φύσεως δαπανών κατά την επόμενη αξιολόγηση, που αρχίζει την επαύριο των γερμανικών εκλογών.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι η τρόικα προσέρχεται στην επιθεώρηση λόχου με πρόθεση να κάνει τα στραβά μάτια. Αντιθέτως, είναι πολύ πιθανό το «θαύμα» του πρωτογενούς πλεονάσματος που με τόσο κόπο φιλοτεχνούν οι αλχημιστές του Γενικού Λογιστηρίου να αποδειχθεί μπούμερανγκ. Καθώς επίκεινται τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο δύο συνεδριάσεις του Eurogroup στις οποίες πρέπει να ληφθεί μια απόφαση για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού της Ελλάδας μέχρι το 2016, ή τουλάχιστον για μέχρι το τέλος του 2014 όπως απαιτεί το ΔΝΤ, οι «επιτηρητές» πρέπει να παρουσιάσουν στους εταίρους ένα πακέτο αποφάσεων της ελληνικής κυβέρνησης που να δείχνουν ότι το πρόγραμμα στοιχειωδώς υπηρετείται. Αυτές οι αποφάσεις αφορούν το σχέδιο προϋπολογισμού που να ενσωματώνει την επόμενη δόση σκληρής λιτότητας αλλά και ένα νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα για την περίοδο 2014-2017, το οποίο θα προβλέπει πρόσθετα μέτρα τουλάχιστον 5 δισ. για την επόμενη διετία και θα πρέπει να ψηφιστεί μέχρι το τέλος του μήνα, ή το πολύ μέχρι το επόμενο Eurogroup (15/10).
Όλα τα στοιχεία που έχουν διαρρεύσει για τις νέες περικοπές ύψους 6,5 δισ. στις δαπάνες των υπουργείων καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι έρχονται νέες μειώσεις σε συντάξεις και μισθούς κι ένα ακόμη κύμα «μεταρρυθμίσεων» διάλυσης του κράτους, με αιχμή τους κοινωνικούς τομείς: υγεία, παιδεία, πρόνοια.
Θ’ αντέξουν;
Το ερώτημα που προκύπτει άμεσα είναι αν η δικομματική κυβέρνηση αντέχει πολιτικά την ψήφιση ενός ακόμη πακέτου λιτότητας. Κι ακόμη, αν οι εταίροι – δανειστές που έχουν καταβάλλει φιλότιμες ρητορικές προσπάθειες στήριξης έχουν σκοπό να δοκιμάσουν τις πολιτικές της αντοχές μέχρι τα άκρα.
Ήδη, το άτυπο Eurogroup που συνεδρίασε χθες στο Βίλινιους της Πορτογαλίας, απέρριψε το αίτημα της πορτογαλικής κυβέρνησης για χαλάρωση του στόχου για το έλλειμμα.
Κι αυτό σε μια στιγμή που η κυβέρνηση Κοέλιο δοκιμάζεται και πάλι πολιτικά από το μπλόκο του συνταγματικού δικαστηρίου της χώρας σε νομοσχέδιο που προωθούσε «διαθεσιμότητες» στο Δημόσιο. Η κυβέρνηση της Αθήνας, λοιπόν, θα πάρει μια γεύση για τις άγριες διαθέσεις της τρόικας κατά την επίσκεψή της στη Λισσαβώνα, από Δευτέρα.
Η Μέρκελ, η τραπεζική ένωση
και η επιστροφή του Grexit
Οι πολιτικές αγωνίες σε Αθήνα, Λισσαβώνα και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κορυφώνονται, ενώ απομένουν 8 μέρες για τις γερμανικές εκλογές. Καθώς οι δημοσκοπήσεις συντηρούν κλίμα αβεβαιότητας για το τι είδους κυβέρνηση θα προκύψει, τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων πέραν του Βερολίνου δεν κρύβουν την προτίμησή τους σε έναν μεγάλο συνασπισμό μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών. Με τη Μέρκελ στο τιμόνι πάντα, η οποία, όμως, θα πρέπει να συνδιαχειριστεί τη γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη με πρόσωπα που θεωρούνται κατά τι πιο φιλικά στην ιδέα της ομοσπονδιοποίησής της.
Το Ευρωκοινοβούλιο
Ήδη, δύο εξελίξεις που προέκυψαν αυτή την εβδομάδα στα ευρωπαϊκά fora θεωρείται ότι εμπεριέχουν μηνύματα και πιέσεις προς τη γερμανική ηγεσία. Η μία είναι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να εγκρίνει το σχέδιο της Κομισιόν για την προώθηση της Τραπεζικής Ένωσης, και η δεύτερη είναι η γνωμοδότηση της Νομικής Υπηρεσίας της Ε.Ε. ότι για την προώθηση αυτής της ένωσης δεν χρειάζεται τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών. Αυτό το τελευταίο είναι το διαρκές επιχείρημα της γερμανικής πλευράς για να καθυστερεί την τραπεζική ένωση.
Επί της ουσίας, η ένωση αυτή προβλέπει ενιαία εποπτεία στις τράπεζες της Ε.Ε., ενιαίο μηχανισμό εκκαθάρισης όσων χρεοκοπούν και τελικά ένα ενιαίο ταμείο για να αναλαμβάνει τα κόστη και των τραπεζικών χρεοκοπιών και της εγγύησης των καταθέσεων. Αυτό είναι κάτι που εξακολουθεί να προκαλεί φλύκταινες στους περισσότερους γερμανούς πολιτικούς, που δεν θέλουν να χάσουν τα κέρδη της χώρας τους από την κρίση, ούτε να μοιραστούν οποιαδήποτε χρέη της Ευρωζώνης, τραπεζικά ή κρατικά.
«Απορρίπτουμε την αμοιβαιοποίηση του χρέους», θύμισε επί τη ευκαιρία σε συνέντευξή της η Μέρκελ και είναι μάλλον σίγουρο ότι δεν αναφερόταν μόνο στο κρατικό χρέος, αλλά και στο τραπεζικό. Η τρύπα στο τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης υπολογίζεται σε τουλάχιστον 1 τρισ. ευρώ και η κάλυψή της, που τελικά αποτελεί όρο ύπαρξης του κοινού νομίσματος, θα απαιτούσε να βάλει η Γερμανία το χέρι στην τσέπη ή να δεχθεί να μοιραστεί με τους εταίρους της ένα υψηλότερο κόστος δανεισμού, από το μηδενικό που απολαμβάνει σήμερα.
Ώρα αποφάσεων
Η νέα κυβέρνηση του Βερολίνου, επομένως, από τις 23 του μηνός και εντεύθεν θα πρέπει να λάβει σειρά οριστικών αποφάσεων: αν θέλει να εξελιχθεί πράγματι η τραπεζική ένωση της Ευρώπης, αν θέλει να σώσει πάση θυσία το ευρώ, και αν το ευρώ πρέπει να διασωθεί απαραίτητα μαζί με τους ανεπίδεκτους εξυγίανσης εταίρους του, όπως η Ελλάδα ή η Πορτογαλία. Αυτό το τελευταίο δίλημμα σημαίνει τρίτο πακέτο στήριξης για την Ελλάδα, αλλά η Μέρκελ επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία ότι η βοήθεια είναι υπόθεση δούναι-λαβείν. «Η παροχή και η αντιπαροχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένες», είπε η Μέρκελ, υπενθυμίζοντας στους ψηφοφόρους της ότι το ευρώ «εξασφαλίζει για την Γερμανία θέσεις εργασίας και ευημερία». Φυσικά, τα πράγματα περιπλέκονται, όταν η αντιπαροχή που ζητάει η γερμανική ηγεσία από τα άλλα υποζύγια του ευρώ σημαίνουν ανεργία και φτώχεια. Κι είναι μάλλον απίθανο η Γερμανίδα καγκελάριος να μην αντιλαμβάνεται ότι ένα ακόμη «μνημόνιο φτώχειας και ανεργίας» στην Ελλάδα θα τινάξει στον αέρα το «πουλέν» της, την κυβέρνηση Σαμαρά.
Γι’ αυτό κι επανέρχονται δειλά στο προσκήνιο τα σενάρια του Grexit, όχι τόσο σαν τιμωρία του αποδιοπομπαίου τράγου, αλλά σαν μοναδική εναλλακτική επιβίωσης για χώρες σαν την Ελλάδα και αποκατάστασης της συνοχής του ευρώ. Και μάλιστα με ένα bonus από τους εταίρους της, με τη μορφή ελάφρυνσης του χρέους ή ένα μικρό σχέδιο Marshall. Υπάρχει, άραγε, αυτό το σενάριο στο μυαλό της Μέρκελ κι άλλων επιφανών της γερμανικής ηγεσίας; Δεν είναι λίγοι οι επικεφαλής γερμανικών ινστιτούτων που το έχουν υποστηρίξει δημόσια. Κι ίσως δεν είναι διόλου τυχαία η αποκάλυψη του πρώην μέλους του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι ότι η Γερμανίδα καγκελάριος πριν ένα χρόνο ήταν πεπεισμένη ότι η Ελλάδα μπορούσε να βγει από το ευρώ με ασφάλεια και για την ίδια και για το κοινό νόμισμα. Την απέτρεψαν οι εκθέσεις που προέβλεπαν Αρμαγεδδώνα; Την απέτρεψε η… γοητεία του Αντώνη Σαμαρά; Ή είναι μια σκέψη που στην πραγματικότητα δεν απωθήθηκε ποτέ;
Γιάννης Κιμπουρόπουλος
