Η κυβέρνηση θριαμβολογεί για δημοσιονομικές αλχημείες, η τρόικα έρχεται για να την «εξετάσει» και η Μέρκελ υπόσχεται ένα δυσκολότερο 2013. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
«Το 2013 θα ρίξουμε στην οικονομία περισσότερα χρήματα από όσα θα αφαιρέσουμε», υποσχέθηκε στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του ο Αντώνης Σαμαράς, σε μια προσπάθεια να δώσει περιεχόμενο στις συνεχείς ενέσεις αισιοδοξίας και στις υποσχέσεις για αλλαγή σελίδας. Από κοντά και το οικονομικό επιτελείο πανηγύρισε το πρωτογενές πλεόνασμα που καταγράφηκε το 11μηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2012, ύψους 2,3 δισ. ευρώ, ως σημάδι απόδοσης των «θυσιών του λαού» που τουλάχιστον δεν πάνε χαμένες. Μια σειρά ανεκδότων ακολούθησε την ανακοίνωση αυτού του θριάμβου. «Αν διακόψετε εντελώς τη μισθοδοσία των δημοσίων υπαλλήλων, αν εκτελέσετε και τους συνταξιούχους και κλείσετε σχολεία και νοσοκομεία, το πλεόνασμα μπορεί να φτάσει και τα 20 δισ. ευρώ», ήταν ένα από τα σχόλια που καταγράφηκαν στο Διαδίκτυο.
Η κοινή γνώμη αντιλαμβάνεται στο ίδιο της το πετσί, πλέον, πώς κατασκευάζονται και τα ελλείμματα και τα πλεονάσματα. Με τη γενικευμένη στάση πληρωμών που έχει κηρύξει το κράτος προς πολλές κατηγορίες εργαζομένων και επιχειρήσεων, είναι λογικό να αναστρέφεται το έλλειμμα. Το ίδιο θριαμβικό εντεκάμηνο οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου προς πάσης φύσεως προμηθευτές έφτασαν τα 9,2 δισ. Τα πλεονάσματα της αισιόδοξης συγκυβέρνησης δεν είναι παρά μια μετακύλιση των ελλειμμάτων προς το μέλλον.
Φαύλος κύκλος
Το 2013 θα τεθούν σε εφαρμογή υφεσιακά μέτρα ύψους 13,4 δισ. ευρώ. Ήδη, πριν καν ψηφιστεί το φορολογικό νομοσχέδιο, τα λογιστήρια των επιχειρήσεων ειδοποιούνται με εγκύκλιο να εφαρμόσουν από την αρχή του νέου έτους και αναδρομικά τις αυξημένες παρακρατήσεις φόρων. Το εισόδημα που θα «κατασχεθεί» είναι βέβαιο ότι θα αφαιρεθεί από την κατανάλωση, ανοίγοντας τρύπα στα έσοδα από τον ΦΠΑ. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτού του φαύλου κύκλου είναι τα έσοδα από τα Τέλη Κυκλοφορίας που υπολείπονται από τους στόχους κατά 350 εκατ. ευρώ και, πολύ περισσότερο, τα έσοδα από το πετρέλαιο θέρμανσης, όπου η εξομοίωση του ειδικού φόρου εξελίσσεται σε πολλαπλή πανωλεθρία.
Όχι μόνο χάνονται φορολογικά έσοδα από τις κατακρημνισμένες παραγγελίες πετρελαίου, αλλά προκαλείται πρωτοφανής περιβαλλοντική επιβάρυνση λόγω της μαζικής προσφυγής του πληθυσμού στη… λίθινη εποχή των καυσόξυλων. Κι αυτό είναι κόστος ανθρώπινο και οικονομικό που δεν θα αργήσει να καταγραφεί πολλαπλάσιο.
Παρ’ όλα αυτά, η επίθεση αισιοδοξίας συνεχίζεται. Η προσδοκία Σαμαρά για θετικό ισοζύγιο στα χρήματα που θα πέσουν στην πραγματική οικονομία προέρχεται από έναν μάλλον «μπακαλίστικο» υπολογισμό, ο οποίος προσθέτει τις δύο δανειακές δόσεις του 2013, 9,5+9=18,5 δισ. από τις οποίες αφαιρεί τα μέτρα των 13,4 δισ. ευρώ για να μείνει ένα υπόλοιπο περίπου 5 δισ. το οποίο εικάζεται ότι θα φτάσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην πραγματική οικονομία. Αυτό, μάλιστα, μπορεί να ενισχύεται από τα κονδύλια του ΕΣΠΑ, ύψους 3,8 δισ. που προσδοκάται να απορροφηθούν μέσα στο χρόνο και από δάνεια περίπου 1,5 δισ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που θα «τρέξουν» τους προσεχείς μήνες. Ακόμη κι αυτή η γενναιόδωρη άθροιση, όμως, αντισταθμίζεται από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές που Κύριος οίδε πού θα φτάσουν το 2013. Και το χειρότερο, αγνοεί τις τρύπες που ανοίγει σ’ αυτήν την εικονική πραγματικότητα κάθε επίδραση της μνημονιακής ύφεσης.
Το 7% μείωσης του ΑΕΠ το 2012, το 4,5% και πλέον του 2013 θα επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο από μια εμβληματική εξέλιξη: η ανεργία θα αναρριχηθεί στο 27%, σε έναν πραγματικό αριθμό ανέργων 1,4 εκατ.
Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία οι άνεργοι θα ξεπεράσουν τον αριθμό των απασχολούμενων μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.
Στην πραγματικότητα, παρά τους αισιόδοξους τόνους, οι επιτελείς της κυβέρνησης γνωρίζουν τα δυσοίωνα δεδομένα. Υπάρχει, μάλιστα, πρόθεση να επεξεργαστούν ένα σχέδιο μέτρων ανάσχεσης της ύφεσης που είναι άγνωστο αν και σε ποιο βαθμό θα αφορά τα κουτσουρεμένα εισοδήματα μισθωτών και συνταξιούχων.
Το σχέδιο θα τεθεί υπό την έγκριση της τρόικας, που επανέρχεται στις 15 του μηνός για την καθιερωμένη «επιθεώρηση λόχου» από την οποία θα εξαρτηθεί η εκταμίευση της επόμενης δόσης των 9,5 δισ. ευρώ.
Υπάρχει ένα νέο ποιοτικό δεδομένο στον έλεγχο αυτό.
Αντί να ελεγχθούν αποτελέσματα, θα εντοπίζονται τα μέτρα μειωμένης απόδοσης για να αντικατασταθούν από άλλα. Ουσιαστικά, ο προληπτικός έλεγχος της τρόικας είναι μια ανεπίσημη άσκηση εποπτείας και, τελικά, έμμεσης διακυβέρνησης. Τα τεχνικά της κλιμάκια έχουν λάβει τις θέσεις τους ανά υπουργείο για να εντοπίζουν διαρκώς νέα πεδία παρέμβασης, πέρα από τις προαπαιτούμενες δράσεις των μνημονίων (φορολογικό, τιμολόγια ΔΕΗ, γραμματέας φορολογικών εσόδων).
Τα κεφάλια μέσα
Αυτά είναι τα δεδομένα μόνο του ειδικού πλαισίου ασφυκτικής πίεσης που θα βρεθεί η κυβέρνηση εντός του 2013, ως καλός και υπάκουος μαθητής της τρόικας. Υπάρχει και το ευρύτερο, ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο που κανονικά πρέπει να αυξάνει το άγχος και να μειώνει την αισιοδοξία της κυβέρνησης. Με την ωμότητα που τη διακρίνει, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ προανήγγειλε, στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά της, ένα 2013 δυσκολότερο από το 2012. «Έχουμε ακόμα ανάγκη από πολλή υπομονή. Η κρίση βρίσκεται ακόμα μακριά από το να έχει ξεπεραστεί», είπε η ηγεμών της Ευρωζώνης, έχοντας κατά νου την ενεργοποίηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου, την προώθηση της τραπεζικής ένωσης και το σύνολο των θεσμικών παρεμβάσεων που θέλει να επιβάλει ώστε να έχει μια δημοσιονομική και πολιτική ένωση στα μέτρα της Γερμανίας.
Αυτός ο θεσμικός βηματισμός που επιβάλλει στην Ευρωζώνη η γερμανική ελίτ, με κεντρική φιλοσοφία την αέναη λιτότητα, είναι προφανές ότι μπορεί να παράγει πρόσθετες υποχρεώσεις στα κράτη, πέραν των μνημονίων, ακυρώνοντας έτσι τις προσδοκίες ανάκτησης εισοδημάτων και στοιχειωδών κοινωνικών παροχών. Ακόμη κι αν η κυβέρνηση Σαμαρά φανταζόταν ότι σε κάποιον εκλογικά πρόσφορο χρόνο, έχοντας μετριάσει την ύφεση, θα έχει τη δυνατότητα να υποσχεθεί ή να δώσει εισοδηματικές ενισχύσεις σε κάποια τμήματα του πληθυσμού, είναι μάλλον απίθανο ότι η τρόικα και οι λοιποί εταίροι πιστωτές (κάτοχοι πλέον σχεδόν του συνόλου του ελληνικού χρέους) θα επιτρέψουν κάτι τέτοιο.
Πολλώ μάλλον που η κρίση χρέους έχει ακόμη ανοικτό το πιο τερατώδες μέγεθός της: το αμερικανικό χρέος των 16 τρισ. δολαρίων. Η συμφωνία Ομπάμα-Κογκρέσου απομάκρυνε μόλις λίγα μέτρα τον περίφημο «δημοσιονομικό γκρεμό» κι αυτός είναι ένας γκρεμός που απειλεί να καταπιεί και την Ευρωζώνη, όσα χιλιάδες μίλια κι αν τη χωρίζουν από την άλλη όχθη του Ατλαντικού.
