του Βύρωνα Λάμπρου
Την ώρα που τα αμερικάνικα πανεπιστήμια προχωρούν στη «σύνδεση» τους με τα αντίστοιχα ελληνικά, ανακοινώνεται ότι στο Πανεπιστήμιο της Σκωτίας St. Andrews ιδρύουν τμήμα «Εξωγήινων γλωσσών και διαστημικής νομικής». Το συγκεκριμένο ίδρυμα δεν είναι τυχαίο. Βρίσκεται στην 94η θέση της παγκόσμιας κατάταξης, όταν το ΕΚΠΑ για παράδειγμα είναι στην 275η.
Από την αποστολή ηχογραφημένου υλικού με τα Voyager 1 και 2 και τα Pionner 10 και 11, περάσαμε σε έναν καταιγισμό ταινιών και σειρών με θέμα την επικοινωνία με εξωγήινους για να καταλήξουμε στο σημερινό αποτέλεσμα.
Πόσο επιστήμονας είναι ο επιστήμονας σήμερα; Σε ποιον βαθμό συνδέεται με τον Νεύτωνα, τον Παστέρ, τη Μαρία Κιουρί; Πόσο τον ενδιαφέρει ο άνθρωπος σαν οντότητα; Η φύση σαν σύνολο; Η κοινωνία; Πόσο ανοιχτόμυαλος είναι ο ίδιος στην εποχή της λεγόμενης διαθεματικότητας;
Περιχαρακωμένος σε έναν μικρόκοσμο εξειδικεύσεων και ξανά εξειδικεύσεων. Περιτριγυρισμένος από όμοιούς του. Απασχολούμενος με ένα αντικείμενο που δεν εμπεριέχει τη ρουτίνα της χειρωνακτικής εργασίας και επομένως ενέχει ένα διαρκές ενδιαφέρον. Αμειβόμενος σχετικά καλά ή με τη ρέουσα υπόσχεση ότι θα αμειφθεί καλά στο άμεσο μέλλον. Χωρίς ωράριο. Χωρίς πολλά δικαιώματα αν δεν έχει συμμετάσχει σε ικανό αριθμό δημοσιεύσεων. Ανοίγοντας «δρόμους» προς άγραν χρηματοδοτήσεων.
Σαν να έχει εισχωρήσει σε ένα παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας με πολλά επίπεδα και ανακαλύπτει διαρκώς νέα αντικείμενα που θα υποσκελιστούν από νέες αποκαλύψεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αδιαφορεί για τις συνέπειες και τις επιπτώσεις της επιστημονικής του μονομέρειας. Αρκείται στο να παρουσιάσει κάτι νέο και να γραφεί το όνομά του στα περιοδικά της επιστημονικής κοινότητας. Έτσι στο CERN βαδίζει στο κενό με τις συνεχείς ανακαλύψεις νέων σωματιδίων χωρίς να μπορεί να κατανοήσει τίποτα περισσότερο για την ίδια την ύλη. Στην Τεχνητή Νοημοσύνη διαγκωνίζεται για το metaverse (μετασύμπαν) για να απολυθεί μια μέρα από τον Έλον Μασκ ή τον Ζούκερμπεργκ επειδή οι μέτοχοι θέλουν μεγαλύτερο μέρισμα. Αντίστοιχα στην πυρηνική ενέργεια καθίσταται ζηλωτής της καταστροφής του πλανήτη και στη βιολογία διακυβεύει το μέλλον της ανθρώπινης ύπαρξης με την παραγωγή ιών και μεταλλαγμένων.
Πόσο επιστήμονας είναι ο επιστήμονας σήμερα; Σε ποιον βαθμό συνδέεται με τον Νεύτωνα, τον Παστέρ, τη Μαρία Κιουρί; Πόσο τον ενδιαφέρει ο άνθρωπος σαν οντότητα; Η φύση σαν σύνολο; Η κοινωνία; Πόσο ανοιχτόμυαλος είναι ο ίδιος στην εποχή της λεγόμενης διαθεματικότητας;
ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ να πούμε ότι οι έξι επιστήμονες του πανεπιστημίου St. Andrews κάνουν το χόμπι τους επάγγελμα. Όπως ξεκίνησαν να κάνουν και συνεχίζουν να κάνουν οι εταιρείες γύρω από τις νέες τεχνολογίες (Silicon Valley και start-up αντίστοιχα). Ποιο το κακό; Αυτό εντοπίζεται στο τι είναι επιστήμη και επιστήμονας. Δεν είναι χόμπι για αργόσχολους νέους. Αλλά δεν είναι και μια νέα θρησκεία η επιστήμη και οι ιερείς της οι επιστήμονες. Οι τελευταίοι φέρουν ευθύνη για την εικόνα που δημιουργούν γύρω από τον εαυτό τους και το αντικείμενό ενασχόλησής τους. Δεν υφίσταται γνώση για τη γνώση. Η κατάκτηση νέας γνώσης υπηρετεί είτε το να κατανοήσουμε μια κατάσταση, είτε το να επιτύχουμε ένα στόχο λαμβάνοντας υπόψη το γενικό καλό. Ποια κατάσταση κατανοούν και ποιον στόχο εξυπηρετούν οι συγκεκριμένοι;
Με τα λόγια ενός εξ αυτών: «Η επιστημονική φαντασία είναι γεμάτη με εξερευνήσεις για την επιρροή που θα έχει στην ανθρωπότητα η ανακάλυψη ζωής ή νοημοσύνης σε άλλον πλανήτη. Ωστόσο πρέπει να πάμε πιο πέρα από το να σκεφτόμαστε την επιρροή κάτι τέτοιου στην ανθρωπότητα. Χρειάζεται να συντονίσουμε τη γνώση μας όχι μόνο για να βρούμε ενδείξεις, αλλά και για να σκεφτούμε την ανθρώπινη απάντηση, και η ώρα είναι τώρα… Πρέπει να αναπτύξουμε μεθόδους άμεσης επικοινωνίας με τους εξωγήινους (όπως σήματα, κώδικες, νοήματα κ.ά.) και να είμαστε έτοιμοι να τους παρουσιάσουμε προτάσεις και συμφωνίες για την αρμονική μας συνύπαρξη… Πρέπει να αναπτύξουμε έναν νέο τομέα, αυτό της διαστημικής νομικής, που να ασχολείται με τη διευθέτηση ζητημάτων ώστε αν αποφευχθούν τυχόν παρεξηγήσεις κι αντιπαραθέσεις στο Διάστημα.»
