Ο Βλαντίμιρ Πούτιν κυβερνά απρόσκοπτα τη Ρωσία από το 1999. Σε σύγκριση με την πολιτική αστάθεια και τις οξύτατες αντιπαραθέσεις που διαπερνούν τις ελίτ του Δυτικού κόσμου, το Κρεμλίνο μοιάζει με φάρο σιγουριάς. Τα τελευταία χρόνια, όμως, αρχίζουν να συσσωρεύονται σύννεφα:
α) Η αναιμική ανάπτυξη, έως και στασιμότητα, της ρωσικής οικονομίας.
β) Η διαρκώς αυξανόμενη πίεση από τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους.
γ) Οι δίχως προηγούμενο μαζικές αντιδράσεις κατά νεοφιλελεύθερων μέτρων.
δ) Η επιεικώς προβληματική διαχείριση της πανδημίας και η αύξηση της ανεργίας.
ε) Η ενεργοποίηση της φιλοδυτικής αντιπολίτευσης.
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την «κούραση» από την υπερεικοσαετή κυριαρχία του Πούτιν, θα μπορούσαν να θέσουν σε δοκιμασία τη ζηλευτή ρωσική σταθερότητα. Όμως κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώθηκε στις εκλογές της περασμένης Κυριακής για την ανανέωση της Δούμας [βλ. πίνακα]. Η «Ενωμένη Ρωσία» του Πούτιν σημείωσε μεν απώλειες, αλλά διαχειρίσιμες: χάρη και στο εκλογικό σύστημα (οι μισοί βουλευτές εκλέγονται σε μονοεδρικές περιφέρειες), διατηρεί την ενισχυμένη πλειοψηφία των δύο τρίτων στη Δούμα.
Για ποιο λόγο η δυσαρέσκεια, που αγκαλιάζει πλέον ευρεία λαϊκά στρώματα, εκφράζεται σε μικρό μόνο βαθμό στις κάλπες; Οι αιτίες είναι πολλές, και οι σημαντικότερες δεν είναι η νοθεία, ή τρομοκράτηση των διαφωνούντων ή μια κάποια «σλαβική μοιρολατρία». Αυτά υπάρχουν, αλλά όχι σε βαθμό τέτοιο που να αλλοιώνουν καθοριστικά ένα εκλογικό αποτέλεσμα και να απονομιμοποιούν τον Πούτιν. Ο βασικός λόγος της συνεχούς επικράτησής του είναι ότι οι περισσότεροι Ρώσοι εξακολουθούν να τον βλέπουν ως τον άνθρωπο που αναστήλωσε τη χώρα και το διεθνές κύρος της, ενώ ταυτόχρονα δεν εμπιστεύονται τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Αυτό φαίνεται σαφέστερα στις προεδρικές εκλογές, που έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή και στις οποίες ο Πούτιν αποσπά πολύ υψηλότερη υποστήριξη*.
Επιστροφή στα ποσοστά του 2011
Υπήρξαν πολλές αναφορές στην εκλογική ενίσχυση του Κομμουνιστικού Κόμματος υπό τον Ζιουγκάνοφ. Στην πραγματικότητα επανήλθε στο προ δεκαετίας ποσοστό του, όπως εξάλλου και το κόμμα του Πούτιν. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι η κεντρική ηγεσία του Κ.Κ. (όπως και άλλοι ηγέτες της αντιπολίτευσης: Ζιρινόφσκι, Μιρόνοφ) έχει μια «ειδική σχέση» με τον Πούτιν. Αυτό αλλάζει όσο κατεβαίνει κανείς τις κλίμακες της κομματικής ιεραρχίας, έτσι που –τουλάχιστον στην περίπτωση του Κ.Κ.– πολλές τοπικές και επαρχιακές ηγεσίες είναι ανοιχτά εχθρικές προς την κυβέρνηση. Μέχρι πρόσφατα, το πρόβλημα λυνόταν με «υποδείξεις» του Κρεμλίνου προς την κεντρική ηγεσία σχετικά με το ποιοι θα είναι οι υποψήφιοι βουλευτές. Αυτή τη φορά όμως η πίεση από μια κομματική βάση δυσαρεστημένη και θυμωμένη επέβαλε την υποψηφιότητα μιας σειράς «ακραίων» στελεχών του Κ.Κ. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς εκλέχθηκαν στη Δούμα.
Με άλλα λόγια, λίγο στέκουν οι ισχυρισμοί των δυτικών ΜΜΕ ότι η ενίσχυση του Κ.Κ. οφείλεται στη «γραμμή» που έδωσε ο φιλοδυτικός Ναβάλνι για τις μονοεδρικές περιφέρειες («κλείστε τη μύτη σας», λένε ότι είπε, «και ψηφίστε τους κομμουνιστές»…). Από τα υπόλοιπα κόμματα διασώθηκαν εκλογικά μονάχα η «Δίκαιη Ρωσία» του Μιρόνοφ και το καινούριο κόμμα «Νέοι Άνθρωποι», που ιδρύθηκε από τον Νετσάγεφ, τον τσάρο της ρωσικής βιομηχανίας καλλυντικών (φίλα προσκείμενο στον Πούτιν). Το κόμμα του Ζιρινόφσκι υπέστη καθίζηση, οι «Κομμουνιστές της Ρωσίας» λεηλατήθηκαν από τη «χρήσιμη ψήφο» προς το Κ.Κ., και το Κόμμα των Συνταξιούχων αύξησε το ποσοστό του, αλλά όχι αρκετά για να εκλέξει βουλευτές. Ο απόλυτος εξευτελισμός επιφυλάχθηκε όμως στο «καθαρόαιμο άτι» της φιλοδυτικής-νεοφιλελεύθερης αντιπολίτευσης, το κόμμα Γιαμπλόκο, που κατρακύλησε στο 1,3%.
Κι όμως, το έδαφος άρχισε να ραγίζει
Ο Πούτιν πέρασε τον εκλογικό σκόπελο μόνο με αμυχές. Αλλά τα αγκάθια, εξωτερικά και εσωτερικά, παραμονεύουν. Η ήδη προβληματική ρωσική οικονομία επιβαρύνθηκε, λόγω πανδημίας, με λουκέτα σε μικρές επιχειρήσεις και νέες στρατιές ανέργων, που αφέθηκαν στην τύχη τους από την κυβέρνηση. Η δυσαρέσκεια αυξήθηκε από την κυβερνητική διαχείριση: ούτε πολλά μέτρα πρόληψης, ούτε ενίσχυση των πληττόμενων, ούτε καν μαζικός εμβολιασμός (λιγότερο από το 28% των Ρώσων έχει εμβολιαστεί πλήρως, παρά την ύπαρξη του εγχώριου εμβολίου Sputnik). Η αγανάκτηση φούσκωσε επειδή, την ίδια στιγμή που εγκατέλειπε αυτοαπασχολούμενους και μισθωτούς, η κυβέρνηση μπούκωσε με μετρητά, άτοκες πιστώσεις και επιπλέον φοροαπαλλαγές τις μεγάλες επιχειρήσεις, διασφαλίζοντας έτσι τη νομιμοφροσύνη των ολιγαρχών.
Δεν μπορεί όμως να αποφύγει, με αυτήν την πολιτική, την αποξένωση πλατιών στρωμάτων, ούτε την αυξανόμενη ψυχρότητα στις σχέσεις με μια ως τώρα λίγο-πολύ «βολική» αντιπολίτευση. Είναι ενδεικτική η οργισμένη δήλωση του Ζιουγκάνοφ ότι δεν αναγνωρίζει το αποτέλεσμα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στη Μόσχα, ενώ ο Λεφτσένκο, ηγετικό στέλεχος του Κ.Κ., καλεί το κόμμα του να μην αναγνωρίσει συνολικά το αποτέλεσμα και να ξεκινήσει αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Το πιθανότερο είναι αυτές (αν επιτραπούν…) να μην πάρουν παλλαϊκό χαρακτήρα, λόγω της αναξιοπιστίας της αντιπολίτευσης. Αλλά η βάση στην οποία πατούσαν ο Πούτιν και οι παράγοντες που τον στηρίζουν έχει αρχίσει να ραγίζει. Επικίνδυνη εξέλιξη, και μάλιστα σε μια περίοδο τεκτονικών αλλαγών και οξύτατων αντιπαραθέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, στις οποίες η Ρωσία εμπλέκεται άμεσα…
* «Απόλυτος κυρίαρχος ο Πούτιν» (προεδρικές εκλογές, φύλλο 400). Βλ. επίσης «Νίκη Πούτιν στο δημοψήφισμα» (τροποποίηση του ρωσικού Συντάγματος, φύλλο 505).
