Τώρα που το καλοκαίρι φθάνει σιγά-σιγά στο τέλος του, και μαζί τελειώνει και η μερική χαλάρωση λόγω τουρισμού, τα βασικά μοτίβα του σχετικού με την πανδημία κυβερνητικού λόγου επανέρχονται. «Θερμό φθινόπωρο», «ανεύθυνοι ανεμβολίαστοι», «περιοχές στο κόκκινο» και μια σειρά άλλες «φράσεις-κλειδιά», μιας αποτυχημένης διαχείρισης, που προσπαθεί διαχέοντας τον φόβο να κρύψει αιτίες και ευθύνες και να επιβάλει ένα ολοένα και πιο ασφυκτικό περιβάλλον κοινωνικών διαχωρισμών.
Η κυβέρνηση υποσχέθηκε ένα covid-free καλοκαίρι, με εμβολιασμό των κατοίκων στα νησιά και των εργαζόμενων στον κλάδο του τουρισμού, με σαφή και ασφαλή πρωτόκολλα για τον εξωτερικό και εσωτερικό τουρισμό, ώστε να μην εκτροχιαστεί η επιδημιολογική εικόνα της χώρας μας. Ας δούμε που βρισκόμαστε σήμερα που η τουριστική σεζόν πλησιάζει στο τέλος της. Μετά από ένα καλοκαίρι που για ακόμη μια φορά η υγειονομική ασφάλεια θυσιάστηκε στο όνομα της βαριάς βιομηχανίας του τουρισμού, με άνοιξε-κλείσε όπως στη Μύκονο ή τη Ζάκυνθο, με τουρίστες να εισέρχονται μόνο με τη διενέργεια δειγματοληπτικών τεστ, και περιοχές όπως τα Χανιά να βάφονται κόκκινες στον χάρτη με το ποσοστό θετικότητας σε αυτές να μετριέται με βάση τους μόνιμους κατοίκους και όχι ως προς τον πραγματικό πληθυσμό της τουριστικής περιόδου. Τον τελευταίο μήνα στη χώρα μας καταγράφονται σταθερά κατά μέσο όρο 2.500 με 3.000 νέα κρούσματα ημερησίως, με τους θανάτους αθροιστικά να πλησιάζουν τους 400. Όλα αυτά, με την πίεση στις ΜΕΘ, να είναι σε χαμηλά επίπεδα μέχρι στιγμής, αλλά να παρουσιάζει σταδιακά ανοδική πορεία που ανησυχεί και πάλι τους ειδικούς.
Και ενώ αυτή είναι η πραγματική εικόνα, στον δημόσιο διάλογο, επιβάλλεται μονοθεματικά η επίθεση στους ανεμβολίαστους. «Ανεμβολίαστοι το 99% των εισαγωγών στα νοσοκομεία», «οι ανεμβολίαστοι φέρνουν τη μετάλλαξη Δέλτα», «οι ανεμβολίαστοι υπεύθυνοι για το νέο κύμα της πανδημίας από Σεπτέμβρη» κ.ο.κ., χωρίς προφανώς ποτέ να δίνονται στη δημοσιότητα αναλυτικά στοιχεία που να στοιχειοθετούν αυτές τις απόψεις, χωρίς να εξηγείτε επαρκώς γιατί αυτά τα νούμερα δεν συμβαδίζουν με την εικόνα άλλων χωρών (π.χ. κρούσματα και νοσηλεία εμβολιασμένων στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Ισραήλ), με μοναδική απόδειξη εγκυρότητας, ότι οι θέσεις αυτές προέρχονται από «ειδικούς», σε αντίθεση με κάθε αντίλογο που ρίχνεται στο πυρ το εξώτερον ως επικίνδυνος ανορθολογισμός.
Κάπως έτσι επιβάλλεται σιωπή γύρω από μια σειρά πραγματικά ζητήματα που θα έπρεπε να απασχολούν το δημόσιο διάλογο. Για τους θανάτους εκτός ΜΕΘ, που παραμένουν σταθερά περισσότεροι απ’ αυτούς εντός ΜΕΘ (Γράφημα 1), γεγονός που δείχνει την εγκληματική έλλειψη υγειονομικής επιτήρησης και πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που θα μπορούσε να συμβάλει στην περίθαλψη νοσούντων στα πρώτα στάδια της νόσησης και άρα τη μείωση των θανάτων. Για το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού στους ηλικιωμένους, με την χώρα μας να βρίσκεται την 20ή και 21η θέση αντίστοιχα στις ηλικιακές ομάδες 80+ και 70-79 ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) από 27 ευρωπαϊκές χώρες (Γράφημα 2). Την ίδια στιγμή που πανηγυρικά η κυβέρνηση ανακοινώνει πως οι συνολικές δόσεις που έχουν διατεθεί ξεπέρασαν τις 11 εκατ. και ο τηλε-ειδικός κ. Βασιλακόπουλος ενημερώνει πως «Δεν θα επιτευχθεί ο στόχος του 85% αν δεν μπουν στην εξίσωση τα παιδιά», πάντα στο όνομα της επιστήμης και του ορθού λόγου.
Τα παραπάνω στοιχεία από μόνα τους συνιστούν παραδοχή αποτυχίας, και υπό κανονικές συνθήκες κυβερνόντες και «ειδικοί» θα έπρεπε να είναι υπόλογοι γι’ αυτά. Αντιθέτως ο κυρίαρχος λόγος, καθιστά υπόλογη την ίδια την κοινωνία. Η «ατομική ευθύνη» χρησιμοποιείτε για να κρύψει αυτή του κράτους και των επιλογών του, που έχει μετατρέψει την εντολή «εκκενώστε» σε πολιτική δια πάσαν νόσο. Κάπως έτσι η πανδημία και οι θάνατοι, όπως και οι πυρκαγιές είναι «αδύνατο» να αντιμετωπιστούν σύμφωνα με τους κυβερνώντες, και οι κοινωνίες αδύναμες και άβουλες το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να αναμένουν, να παρακολουθούν την καταστροφή και να κάνουν ότι οι «ειδικοί» τις προστάζουν σε ένα περιβάλλον μειωμένων ελευθεριών. Ευθύνη, συναίνεση, συμμετοχή, δημοκρατία είναι λέξεις άγνωστες.
Από Σεπτέμβρη και πάλι μέτρα
Τώρα όλοι προετοιμάζονται για το φθινόπωρο και το αναμενόμενο νέο κύμα, με την πιο μεταδοτική μετάλλαξη Δέλτα να κυριαρχεί στην χώρα μας. Μιλούν και πάλι για γεμάτες ΜΕΘ, για μέτρα περιορισμού κ.ά. Αυτή την φορά υπεύθυνοι δεν θα είναι οι νέοι με τα κορωνοπάρτι αλλά οι ανεμβολίαστοι, που μετατρέπονται εντέχνως σε αποδιοπομπαίο τράγο. Γύρω από αυτούς θα στηθεί ένα νέο γαϊτανάκι, νέων μέτρων, περιορισμών στον δημόσιο χώρο και τις ελευθερίες, για να συγκαλυφθούν ευθύνες και να επιβληθούν νέες περιθωριοποιήσεις με υγειονομικό μανδύα. Ήδη έχει εξαγγελθεί η κατεύθυνση της πολιτικής αυτής.
Πιστοποιητικό εμβολιασμού ή αρνητικό τεστ παντού, στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στους χώρους δουλειάς, σε μια ιδιότυπη εφαρμογή της αρχής «να συμπεριφέρεσαι σαν να νοσείς ακόμη και αν δεν νοσείς», που επιβλήθηκε από την έναρξη της πανδημίας. Κάπως έτσι στην τηλε-εκπαίδευση, τις ασφυκτικά γεμάτες τάξεις, τους πειραματισμούς με τα self-test στα σχολεία θα έρθουν να προστεθούν νέοι εκβιασμοί για τον εμβολιασμό εφήβων κ.ά. Στα πανεπιστήμια, τις κλειστές εδώ και τρία εξάμηνα σχολές, πιστοποιητικό θα σημαίνει και πανεπιστημιακή αστυνομία, νέες μορφές ελέγχου του δημόσιου χώρου, νέες εντάσεις, επιπλέον καταστολή. Ενώ στους χώρους δουλειάς το σύνθημα έχει ήδη δοθεί, όποιος δεν εμβολιάζεται θα χάνει χρόνο και χρήμα με την υποχρέωση προσκόμισης rapid test ή PCR, με την εργοδοσία που δεν πήρε κανένα μέτρο εδώ και 1,5 χρόνο μετατρέποντας τους μαζικούς χώρους εργασίας σε εστίες υπερμετάδοσης, να βλέπει στα μέτρα αυτά την ευκαιρία για απολύσεις, εργοδοτική αυθαιρεσία και μείωση του εργασιακού κόστους.
Η «ατομική ευθύνη» χρησιμοποιείτε για να κρύψει αυτή του κράτους και των επιλογών του, που έχει μετατρέψει την εντολή «εκκενώστε» σε πολιτική δια πάσαν νόσο. Κάπως έτσι η πανδημία και οι θάνατοι, όπως και οι πυρκαγιές είναι «αδύνατο» να αντιμετωπιστούν σύμφωνα με τους κυβερνώντες, και οι κοινωνίες αδύναμες και άβουλες το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να αναμένουν, να παρακολουθούν την καταστροφή και να κάνουν ότι οι «ειδικοί» τις προστάζουν σε ένα περιβάλλον μειωμένων ελευθεριών
Τα αποτελέσματα αυτής της αδιέξοδης πολιτικής έχουν αρχίσει ήδη να φαίνονται σε ευαίσθητους τομείς όπως οι προνοιακές δομές όπου ο υποχρεωτικός εμβολιασμός γίνεται ήδη πράξη. Εκεί όπως αναφέρουν οι συνδικαλιστές της ΠΟΕΔΗΝ η προβληματική και fast track διαδικασία, ενδέχεται να αφήσει τις υπηρεσίες χωρίς επαρκές προσωπικό, καθώς θα τεθούν άμεσα σε αναστολή, οι ανεμβολίαστοι, όσοι εμβολιασμένοι αρνηθούν να καταθέσουν πιστοποιητικό, αλλά και όσων η αίτηση εξαίρεσης απορριφθεί. Ανάλογα προβλήματα αναμένεται να υπάρξουν και στα νοσοκομεία και το ΕΚΑΒ, όπου παρά το γεγονός πως έχει εμβολιαστεί το 90% του προσωπικού, η κυβέρνηση θέλει να επιβάλει την υποχρεωτικότητα, όχι για να θωρακίσει τις δομές υγείας από τον ιό, αλλά για να επιβληθεί μέσω της πολιτικής «διαίρει και βασίλευε».
Covid free και Covid normal
Σε πλανητική κλίμακα η πανδημία ανέδειξε και συνεχίζει να αναδεικνύει τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του τρόπου οργάνωσης των κοινωνιών αλλά και των απαντήσεων που αυτές έδωσαν και δίνουν μπροστά στην απειλή. Από την αδυναμία καταπολέμησης του ιού στα πρώτα του στάδια ως την ψευδή υπόσχεση μιας covid-free στρατηγικής, και από τη ρητή ή άρρητη πολιτική «ανοσίας της αγέλης» στη νέα κανονικότητα του κορωνοϊού και τις προτροπές «να συνηθίζουμε να ζούμε μαζί με την πανδημία».
Και κάπως έτσι έχουμε χώρες όπως η Κίνα, η Αυστραλία, η Σιγκαπούρη που με δραστικά μέτρα περιορισμού, με εφαρμογές ιχνηλάτησης, με αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα, επιδίωξαν την «εξαφάνιση» του κινδύνου του ιού στο έδαφος τους, βρίσκονται όμως σήμερα, όσο αυτός δεν καταπολεμάται, πλανητικά αντιμέτωπες με νέες εξάρσεις κρουσμάτων. Έχουμε χώρες του «παγκόσμιου νότου», με βασικό παράδειγμα τη Βραζιλία, που αφέθηκαν να ζήσουν –ή μάλλον να πεθάνουν– με την πανδημία. Στον αντίποδα υπήρξαν χώρες όπως το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο, που αξιοποίησαν το πολιτικό και διπλωματικό τους κεφάλαιο για να έχουν άμεση πρόσβαση σε εμβόλια, με σκοπό να πετύχουν πρώτες τον στόχο του 70% εμβολιαστικής κάλυψης, που είχε τεθεί ως προαπαιτούμενο του τείχους ανοσίας, αλλά και στις χώρες αυτές οι νέες μεταλλάξεις, το χαμηλό ταβάνι της προσέλευσης για εμβολιασμό, και η αναθεώρηση προς τα πάνω (80% ή και 85%) του στόχου εμβολιαστικής κάλυψης, όχι μόνο δεν οδήγησαν στην εξαφάνιση του ιού, αλλά αντιθέτως σε νέες εξάρσεις κρουσμάτων (με μειωμένη όπως είναι λογικό τη θνησιμότητα) μεταξύ τόσο ανεμβολίαστων όσο και εμβολιασμένων. Στις περισσότερες χώρες όμως της Δύσης και όχι μόνο, εφαρμόστηκε ένα μίγμα των παραπάνω στρατηγικών, στα λόγια «περιορισμός της πανδημίας» στην πράξη οικοδόμηση της νέας κανονικότητας περιορισμένων ελευθεριών και κοινωνικών πειραματισμών στο όνομα της Υγείας, με τα εμβόλια από όπλα απέναντι στην πανδημία (προστασία από βαριά νόσηση, θωράκιση ευπαθών ομάδων) να γίνονται εργαλείο μοντελοποίησης στο όνομα του εξ αρχής ανεφάρμοστου καθολικού εμβολιασμού.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραπάνω πολιτικών η, από τα πάνω και χωρίς λαϊκή νομιμοποίηση και συμμετοχή, επιβολή τους. Με τα κράτη να επιβάλουν στη φοβισμένη και κατακερματισμένη κοινωνία λύσεις και «λύσεις», αντί να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα και τη συνοχή της, την ικανότητα της δηλαδή να αντιμετωπίζει σήμερα και στο μέλλον έκτακτες συνθήκες όπως η πανδημία. Και κάπως έτσι η προτροπή «να συνηθίσουμε να ζούμε με την πανδημία» ‒ή ακόμη καλύτερα με τις πανδημίες– γίνεται η εφαρμόσιμη πλανητική πολιτική. Αυτό όμως το «να συνηθίσουμε» μεταφράζεται σε χαμένες ζωές, σε χαμένες ζωές που θα μπορούσαν να έχουν σωθεί, σε περιορισμό της ζωής στα απολύτως απαραίτητα, σε άρση ελευθεριών και δικαιωμάτων, σε φόβο και αβεβαιότητα, σε μια ζωή δηλαδή που δεν γίνεται να την συνηθίσει κανείς.
Αυτό ακριβώς δείχνουν και μια σειρά αντιδράσεις και κινητοποιήσεις που έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους κόντρα στις πολιτικές διαχείρισης της πανδημίας. Από την λαϊκή έκρηξη στη Βραζιλία και άλλες χώρες του «Νότου» που ζητούν ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια, και ενίσχυση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, μέχρι τις μαζικές κινητοποιήσεις σε πόλεις της Ευρώπης (κυρίως στη Γαλλία) ενάντια στις υποχρεωτικότητες, τη νέα κανονικότητα των υγειονομικών πιστοποιητικών και τον διαρκή εμπαιγμό των ελίτ, που τόσο εύκολα χαρακτηρίζονται από ειδικούς και δημοσιολογούντες ως διαμαρτυρίες αντιεμβολιαστών και ψεκασμένων. Αυτή η εμπλοκή με μαζικούς όρους των πολλών στη «συζήτηση» που πρέπει να διεξαχθεί σχετικά με το πως πρέπει να σταθούμε ως κοινωνίες, ως χώρες, ως ανθρωπότητα απέναντι στην πανδημία, είναι ίσως η μοναδική δύναμη που μπορεί να μπλοκάρει τα σχέδια των ελίτ να επιβάλλουν αναδιαρθρώσεις με υγειονομικό προκάλυμμα.
