Συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών, κυρίως χάρη στις τεράστιες θυσίες του Σοβιετικού λαού* και των λαϊκών εθνικών αντιστάσεων στην Ευρώπη. Αλλά ο Δυτικός κόσμος, με πρωτοστατούσα την Ε.Ε., «εργάζεται» για έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο, ενώ όλοι επικαλούνται την ειρήνη. Προκάλεσαν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, συμμετέχουν με «χίλιους δυο» τρόπους στον πόλεμο, προκαλούν τη Ρωσία με κάθε ευκαιρία – και τώρα, με την αλλαγή προέδρου στις ΗΠΑ, η Ε.Ε. προσπαθεί να αποτρέψει οποιαδήποτε προσπάθεια τερματισμού του πολέμου. Μετά από όλα αυτά, κήρυξαν και γενικό στρατιωτικό επανεξοπλισμό σε όλη την Ευρώπη. Του έδωσαν και το κατάλληλο όνομα: «ReArm», επανεξοπλισμός. Συνεπώς μετά από δύο παγκοσμίους πολέμους στο ευρωπαϊκό έδαφος, με δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς και τεράστιες καταστροφές, οι πολιτικές «ηγεσίες» της Ευρώπης του σήμερα, μαζί και η ελληνική, μας επαναφέρουν σε συνθήκες προετοιμασίας μιας νέας πολεμικής αναμέτρησης. Αλλά με νέα, πιο αποτελεσματικά ως προς την καταστροφή μας όπλα…
Οι αιτίες όλων αυτών των εξελίξεων και κατά το παρελθόν αλλά και τώρα είναι γνωστές. Η κερδοφορία του κεφαλαίου με κάθε τρόπο, εξοπλισμοί, στρατιωτικοποίηση οικονομιών με στόχο και τις αναδιανομές γης και πλουτοπαραγωγικών πηγών. Ειδικά στην παρούσα περίοδο το κεφάλαιο στην Ευρώπη προσπαθεί να σταματήσει την κατρακύλα στην κερδοφορία του, καθώς δεν μπορεί να ακολουθήσει εδώ και δεκαετίες τις τεχνολογικές –και όχι μόνο εξελίξεις– και σταδιακά χάνει και τα τελευταία εναπομείναντα «στηρίγματα» μέσω αποικιακών συμβάσεων με τις πρώην αποικίες. Συνεπώς, αφού όλοι οι μηχανισμοί που μπορούσαν να αξιοποιηθούν την τελευταία πενταετία (έκτακτα μέτρα πανδημίας, πράσινη μετάβαση, ψηφιακή μετάβαση) δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα, και οι συνθήκες χειροτέρευσαν, ειδικά για τη «γερμανική ατμομηχανή», βγήκαν στην επιφάνεια μηχανισμοί και διαδικασίες από την εποχή του μεσοπολέμου. Στρατιωτικοποίηση των οικονομιών και επανεξοπλισμοί με τεράστιους προϋπολογισμούς σε επίπεδο κρατών και συνολικά σαν Ε.Ε. Όπως ήδη έχουμε αναλύσει, το ReArm έχει προϋπολογισμό 800 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2028 και «μετά βλέπουμε»… Τα δε επιμέρους κράτη, όπως ειδικότερα η Ελλάδα, έχουν προγράμματα αναλογικά πολύ μεγαλύτερα**.
Η έξαρση των εξοπλισμών, με αποκορύφωμα το 2024
Πρόσφατα, στο τέλος Απριλίου 2025, δημοσιοποιήθηκε η ετήσια έκθεση για τις στρατιωτικές δαπάνες του έτους 2024 από το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI). Στην έκθεση αποτυπώνεται η φρενίτιδα εξοπλισμών τα τελευταία χρόνια, με συνεχείς τάσης επέκτασης, δηλαδή χειροτέρευσης των σχετικών μεγεθών σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα βασικά σημεία της έκθεσης συνοψίζονται στα ακόλουθα:
1) Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν σε πραγματικούς όρους (μετά την αφαίρεση του πληθωρισμού) κατά 9,4% το 2024. Είναι το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης μετά την περίοδο του «ψυχρού πολέμου».
2) Οι στρατιωτικές δαπάνες το 2024 παγκόσμια έφτασαν τα 2,7 τρισ. δολάρια και αντιπροσωπεύουν το 2,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, από 2,3% το 2015.
3) Οι πέντε χώρες με τις μεγαλύτερες δαπάνες ήταν κατά σειρά: ΗΠΑ 997 δισ. δολάρια, Κίνα 314 δισ., Ρωσία 149 δισ., Γερμανία 88,5 δισ., και Ινδία 86,1 δισ.
4) Αντίστοιχα είναι τα ποσοστά συμμετοχής των χωρών αυτών στις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες: ΗΠΑ 37%, Κίνα 12%, Ρωσία 5,5%, Γερμανία 3,3% Ινδία 3,2%.
5) Τη μεγαλύτερη αύξηση στις στρατιωτικές δαπάνες σημείωσαν για το 2024: Ισραήλ 65%, Ρουμανία 43%, Μεξικό 39%, Ρωσία 38%, Ολλανδία 35%.
6) Η θεαματικότερη μετακίνηση στην πρώτη πεντάδα ήταν εκείνη της Γερμανίας, που από 7η το 2023 έγινε 4η το 2024.
7) Από άποψη ποσοστού των στρατιωτικών δαπανών συγκριτικά με το ΑΕΠ κάθε χώρας, η κατάταξη το 2024 για τους πρώτους είναι: Ουκρανία 34%, Ισραήλ 8,8%, Αλγερία 8%, Σαουδική Αραβία 7,3%, Ρωσία 7,1%.
8) Άμεσα εμπλεκόμενοι στον πόλεμο στην Ουκρανία: η Ρωσία δαπάνησε 149 δισ. δολάρια το 2024, έναντι 64,7 δισ. της Ουκρανίας. Όμως σε αυτά της Ουκρανίας θα πρέπει να προστεθούν και όλες οι δαπάνες που έγιναν από τη συλλογική «Δύση» με εξοπλισμούς ή με παροχή υπηρεσιών προς την Ουκρανία, που καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό την όποια διαφορά με τη Ρωσία.
9) Όσον αφορά την Ευρώπη, η συνολική δαπάνη αυξήθηκε κατά 17% και έφτασε τα 693 δισ. δολάρια. Η αύξηση αφορά όλες τις ευρωπαϊκές χώρες με εξαίρεση τη Μάλτα.
10) Όσον αφορά το ΝΑΤΟ, το 2024 οι συνολικές στρατιωτικές δαπάνες των μελών του ανήλθαν σε 1.506 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 55% των παγκόσμιων δαπανών. Τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ δαπάνησαν συνολικά 454 δισεκατομμύρια δολάρια. Από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ,18 δαπάνησαν τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ για τους στρατούς τους το 2024,από 11 το 2023.
Τέλος, όσον αφορά την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας αντίστοιχα: Η συνολική δαπάνη ήταν 8 δισ. δολάρια έναντι 25. Τα ποσά αυτά αντιπροσωπεύουν το 3,1% του ΑΕΠ έναντι 1,9%. Η Ελλάδα είναι 33η στην παγκόσμια κατάταξη, η Τουρκία 17η. Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών το 2024 ήταν 11% για την Ελλάδα έναντι 12% για την Τουρκία, και για την περίοδο 2015-2024 η αύξηση είναι αντίστοιχα 45% και 110%.
* 29 εκατ. νεκροί σύμφωνα με τα αναθεωρημένα το 2010 στοιχεία, που κατατέθηκαν στον ΟΗΕ.
** Βλ. «Εξοπλισμοί, ρήτρα διαφυγής και συνέπειες» στη σελ. 14 του παρόντος φύλλου.
Το παγκόσμιο εμπόριο όπλων το 2024
Τα βασικά συμπεράσματα από την αντίστοιχη έκθεση τoυ SIPRI για το διεθνές εμπόριο όπλων (κυκλοφόρησε τον Μάρτιο) με συγκριτικές περιόδους την πενταετία 2020-2024 έναντι της 2015-2019:
1) Περιορίστηκε οριακά το μέγεθος των διεθνών συναλλαγών την περίοδο 2020-24 κατά 0,6% σε σύγκριση με την περίοδο 2015-19.
2) Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς όπλων την περίοδο 2020-24 ήταν κατά σειρά ΗΠΑ, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα και Γερμανία.
3) Μεταξύ των δύο υπό εξέταση περιόδων, οι ΗΠΑ αύξησαν τις εξαγωγές τους κατά 21%, έναντι μείωσης κατά 64% της Ρωσίας.
4) Οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς όπλων το 2020-24 ήταν κατά σειρά Ουκρανία, Ινδία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία και Πακιστάν.
5) Το 33% των εισαγωγών έγινε από χώρες της Ασίας και της Ωκεανίας, το 28% από την Ευρώπη, το 27% από τη Μέση Ανατολή, το 6,2% από την Αμερική (ως ήπειρο συνολικά) και το 4,5% από την Αφρική.
Όσον αφορά την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας αντίστοιχα:
Εξαγωγές: Η Τουρκία είναι ο 11ος στην παγκόσμια κατάταξη εξαγωγέας στρατιωτικών εξοπλισμών. Το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά υπερδιπλασιάστηκε, από 0,8% την περίοδο 2015-2019 σε 1,7% την περίοδο 2020-24. Οι σημαντικότεροι πελάτες της: Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Πακιστάν και Κατάρ. Η Ελλάδα δεν εμφανίζεται ως παραγωγός-εξαγωγέας στρατιωτικού εξοπλισμού.
Εισαγωγές: Η Ελλάδα είναι στην 19η θέση και η Τουρκία στην 22η. Με αντίστοιχα μερίδια στην παγκόσμια αγορά 1,3% και 1,1%. Η Ελλάδα σχεδόν διπλασίασε τη συμμετοχή της στις εισαγωγές, από το 0,8% την περίοδο 2015-19 στο 1,3% το 2020-24. Αντίστροφα, η Τουρκία μείωσε το ποσοστό της την ίδια περίοδο κατά 33%, από 1,7% σε 1,1%.
Προφανώς αυτές οι αλλαγές αντικατοπτρίζουν την αύξηση της παραγωγής εξοπλισμών από την Τουρκία, την αύξηση των εξαγωγών της και την υποκατάσταση των εισαγωγών με εγχωρίως παραγόμενα. Αντίστροφα, στην Ελλάδα δεν υπάρχει παραγωγή, συνεπώς είμαστε εξαρτημένοι από τις εισαγωγές.
Συμπερασματικά: οι δυσμενείς εξελίξεις σε βάρος των λαών συνεχίζονται και επεκτείνονται στη σφαίρα της στρατιωτικοποίησης οικονομιών και ζωής. Ο λογαριασμός για όλα αυτά θα βγει με την ακόμα μεγαλύτερη περικοπή κοινωνικών δαπανών και την προετοιμασία για νέα διεθνή σφαγεία…
Ο πόλεμος ως λύση
Το φαινόμενο της δραματικής ενίσχυσης των γεωπολιτικών εντάσεων, των συνοδευτικών αναδασμών σαν αποτέλεσμά τους, ή των σχεδίων για μελλοντικούς αναδασμούς χωρών και περιοχών, είναι κάτι που χαρακτηρίζει την παγκόσμια πραγματικότητα – ιδίως όπως καταγράφεται από την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, μετά την κατάρρευση των χωρών στην Ανατολική Ευρώπη που είχαν χαρακτηριστεί ως σοσιαλιστικές, αλλά και τις διαχρονικές αλλαγές στην Κίνα. Παράλληλα, η παγκοσμιοποίηση συνετέλεσε στην γρήγορη επέκταση αυτής της λογικής των «αναδασμών», σε συνδυασμό με την ενίσχυση του ρόλου συγκεκριμένων χωρών για πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς αλλά και πληθυσμιακούς λόγους. Οι ανακατατάξεις είναι συνεχείς, οι φιλοδοξίες συνεχώς ενισχύονται, οι λαοί υποφέρουν. Και όπου εμφανίζεται μια «αχτίδα ελπίδας» με οποιαδήποτε μορφή, οι ισχυροί φροντίζουν να τη σβήσουν το συντομότερο δυνατόν. Οι εξελίξεις στα σύνορα Ινδίας-Πακιστάν για το Κασμίρ, οι απειλές για εμπλοκή στην θάλασσα της Κίνας λόγω της Ταϊβάν, οι δραματικές εξελίξεις στη Γάζα αλλά και όσα ανάλογα συμβαίνουν στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη με το κράτος-δολοφόνο του Ισραήλ, οι συνεχείς πόλεμοι στην Αφρική, μαζί με το σφαγείο του πολέμου στην Ουκρανία, δείχνουν το στίγμα για το μέλλον…
Όλη αυτή η κατάσταση που χαρακτηρίζει πλέον τον πλανήτη Γη έχει οδηγήσει σε έξαρση των προσπαθειών για στρατιωτική ισχύ, και κατ’ επέκταση σε ενίσχυση των στρατιωτικών εξοπλισμών – γεγονότα που με την ένταση που λαμβάνουν σταδιακά, ειδικά την τελευταία τριετία, καταλήγουν στη στρατιωτικοποίηση των οικονομιών σήμερα, και συνολικά της ζωής μας για το απώτερο μέλλον.
