Ο Ότο Βάργκας, γενικός γραμματέας του PCR (Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα Αργεντινής) και ιστορική μορφή του αργεντίνικου και λατινοαμερικάνικου επαναστατικού κινήματος, με σπουδαίο θεωρητικό έργο και έμπρακτη συνεισφορά στους αγώνες για εθνική και κοινωνική απελευθέρωση, δεν είναι πια μαζί μας. Ήταν ένας από τους τελευταίους εν ζωή πρωταγωνιστές των ανατρεπτικών ρευμάτων που αναδύθηκαν στα χρόνια των επαναστατικών θυελλών στη Λατινική Αμερική, και συνεχίζουν τη δράση τους μισό αιώνα αργότερα. Σαν ελάχιστη συνεισφορά στη μνήμη του, δημοσιεύουμε εδώ μερικά στοιχεία για τη ζωή και το έργο του, καθώς και αποσπάσματα από το συλλυπητήριο μήνυμα της ΚΟΕ προς τους συντρόφους του.
Γεννήθηκε το 1930 σε μια μικρή πόλη της επαρχίας Ρίο Νέγκρο, κι από μικρή ηλικία έζησε τα κινήματα των εργατών γης. Μετά το σχολείο πήγε στο Μπουένος Άιρες, όπου για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με το Κ.Κ. Αργεντινής. Σπούδασε νομικά στη Λα Πλάτα, όπου και οργανώθηκε στην Κομμουνιστική Νεολαία σε ηλικία 19 ετών. Το 1958 στάλθηκε για παράνομη δουλειά στην Κούβα, παραμονές της επανάστασης ενάντια στη δικτατορία του Μπατίστα. Αμέσως μετά την κουβανέζικη επανάσταση συναντήθηκε στην Αβάνα με τον Τσε Γκεβάρα, με τον οποίο συζήτησε τις ανησυχίες του για τη «νέα γραμμή» των Σοβιετικών. Έκτοτε υποστήριζε ένθερμα τις απόψεις του Τσε και γι’ αυτό το 1962, όντας περιφερειακός γραμματέας στην επαρχία Λα Πλάτα, έγινε στόχος της κεντρικής κομματικής καθοδήγησης ως «αριστεριστής».
Η εσωκομματική κρίση οξύνθηκε και το 1967 ο Βάργκας δημοσίευσε ένα ανοιχτό γράμμα με τίτλο «Γιατί αποφεύγεται η συζήτηση;». Η ρήξη επισημοποιήθηκε τον Γενάρη του 1968, με ένα σημαντικό κομμάτι, κυρίως της νεολαίας, να ακολουθεί τον Βάργκας στην ίδρυση του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCR). Σταδιακά το PCR, εν μέσω των επαναστατικών θυελλών του τέλους της δεκαετίας του ’60, στράφηκε προς τον μαοϊσμό (το 1972 ο Βάργκας και άλλα στελέχη επισκέφθηκαν την Κίνα της Πολιτιστικής Επανάστασης), και ταυτόχρονα κέρδισε θέσεις σε εργατικά, αγροτικά και φοιτητικά συνδικάτα. Το 1969 πρωτοστάτησε στη λαϊκή εξέγερση της Κόρντομπα ενάντια στη δικτατορία του στρατηγού Ονγκανία, η οποία εγκαινίαζε μια νέα περίοδο εναλλαγών δικτατορικής και δημοκρατικής διακυβέρνησης. Αποκορύφωμα ήταν το φασιστικό πραξικόπημα του Βιντέλα το 1976, στη διάρκεια του οποίου «εξαφανίστηκαν» 30.000 αγωνιστές, μεταξύ των οποίων πολλοί αγωνιστές του PCR.
Όταν οι Βρετανοί κήρυξαν τον πόλεμο στην Αργεντινή ώστε να ανακτήσουν τον έλεγχο των νήσων Μαλβίνων, κι ενώ ακόμη συνεχιζόταν η αιματηρή δικτατορία, ο Βάργκας και το PCR κάλεσαν από την παρανομία τον λαό σε πατριωτική αντίσταση ενάντια στο βρετανικό ιμπεριαλισμό. Το 1989-91, μετά την πτώση της δικτατορίας, ο Βάργκας στήριξε την κυβέρνηση του περονιστή Μένεμ, με τον οποίο όμως ήρθε σε σύγκρουση όταν αυτός ξεκίνησε νεοφιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις». Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, οπότε η Αργεντινή μπήκε βαθιά στο σπιράλ του χρέους και δυνάμωσαν οι κινητοποιήσεις ενάντια σε κυβέρνηση και ΔΝΤ, το PCR έπαψε να συμμετέχει σε εθνικές εκλογές και υιοθέτησε τη γραμμή της εξέγερσης. Το 1996 ο Βάργκας σε μια ομιλία του ανέφερε για πρώτη φορά τον όρο Argentinazo, καλώντας τα μέλη και τους φίλους του PCR να δουλέψουν για μια πανεθνική εξέγερση ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και τη χρεοκοπία (θέση που έγινε αντικείμενο ειρωνείας από την υπόλοιπη αριστερά…).
Στα πλαίσια αυτά δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στην οργάνωση των ανέργων και άλλων κοινωνικών κατηγοριών μέσω του ήδη δραστήριου CCC (Μαχητικό Ταξικό Ρεύμα), αφού εκτιμήθηκε ότι τέτοια στρώματα θα πρωτοστατήσουν σε μια μελλοντική εξέγερση – όπως κι έγινε. Με κορμό τους άνεργους, ξεκίνησαν οι αποκλεισμοί αυτοκινητόδρομων, ώσπου τo Δεκέμβριο του 2001 ξέσπασε η λαϊκή εξέγερση που έμεινε στην ιστορία ως Argentinazo. Αυτός ο μαζικός ξεσηκωμός, απότοκος μιας κλιμακούμενης κοινωνικής ριζοσπαστικοποίησης και απόρριψης του παλιού πολιτικού συστήματος, ανέτρεψε τον τότε πρόεδρο Ντε Λα Ρούα και όλους τους διαδόχους του, οδηγώντας τη χώρα σε μια αντινεοφιλελεύθερη στροφή. Ο Ότο Βάργκας, με ακόμη πιο αυξημένο κύρος μετά το Argentinazo, εξακολούθησε να ηγείται του PCR, το οποίο στη συνέχεια εναντιώθηκε στη νεοφιλελεύθερη στροφή της «κεντροαριστερής» διακυβέρνησης (ιδίως από την εποχή που πρόεδρος ανέλαβε η Κριστίνα Κίρχνερ) κι έπειτα στον σημερινό δεξιό πρόεδρο Μάκρι, που ξανάβαλε την Αργεντινή στη θηλειά του ΔΝΤ. Ο Ότο Βάργκας πέθανε στο Μπουένος Άιρες στις 14 Φεβρουαρίου 2019.
Συλλυπητήριο μήνυμα της ΚΟΕ στο PCR*
Με μεγάλη συγκίνηση πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του συντρόφου Ότο Βάργκας, μιας από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του σύγχρονου διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, που είχε την ικανότητα να συνδυάζει τις γενικές αλήθειες με τις ιδιομορφίες της χώρας του. Ο ίδιος και το PCR, βασισμένοι σε μια ειδική και συγκεκριμένη ανάλυση της αργεντίνικης κοινωνίας, κατάφεραν να συνδεθούν με τους πιο ενεργούς και αγωνιστικούς τομείς της. Χάρη σε αυτήν την ανάλυση, κατόρθωσαν να προβλέψουν έγκαιρα τις μεγάλες αναταραχές που έρχονταν, να χαράξουν μια γραμμή μαζών και να συμβάλουν αποφασιστικά σε σπουδαίους αγώνες του αργεντίνικου λαού.
Ο Ότο Βάργκας αρνήθηκε να υποβιβάσει τον μαοϊσμό σε μια θεωρία του παρατεταμένου λαϊκού πολέμου, και μελέτησε βαθιά την πείρα του αργεντίνικου προλεταριάτου από την εμφάνισή του μέχρι σήμερα. Συνέδεσε σωστά τον ταξικό και τον εθνικό αγώνα, προσανατολίζοντας το λαϊκό κίνημα σε δύσκολες και περίπλοκες συνθήκες, δεδομένου ότι η μεγαλοαστική τάξη της Αργεντινής ήταν και είναι πολυδιασπασμένη και πολυεξαρτημένη από διάφορες ιμπεριαλιστικές –και συχνά αντιμαχόμενες μεταξύ τους– μερίδες.
Στο διεθνές πλαίσιο, η εμπειρία του Ότο Βάργκας και τα συμπεράσματα που εξήγαγε από τη δράση της Γ΄ Διεθνούς οδήγησαν το PCR να αναπτύξει αδελφικές σχέσεις και συντροφικούς δεσμούς με κόμματα και κινήματα από όλο τον κόσμο, χωρίς όμως στοιχεία ακολουθητισμού ή απόπειρας δημιουργίας κάποιου ξεκομμένου από την πραγματικότητα «διεθνούς κέντρου».
Τέλος, κατόρθωσε να εμπνεύσει γενιές Αργεντίνων αγωνιστών με τα ιδεώδη του κομμουνισμού, και να οικοδομήσει μαζί με τους συντρόφους του μια μαχητική λαϊκή οργάνωση, της οποίας τα στελέχη, τα μέλη και οι φίλοι χαρακτηρίζονται από απλότητα, ανοικτότητα, γενναιοδωρία και αφοσίωση στην υπόθεση της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης.
Η κληρονομιά που αφήνει καθίσταται ακόμη σπουδαιότερη καθώς μπήκαμε σε μια εποχή στην οποία το απελευθερωτικό χειραφετητικό κίνημα θα δοκιμαστεί σκληρά και πολλαπλά. Και θα βρει το δρόμο του ανοίγοντας νέα μονοπάτια, τέτοια που δεν έχουμε μέχρι σήμερα περπατήσει. Θα πρόκειται για μονοπάτια πρωτότυπα και ανέκδοτα, προϊόντα της πάλης ενός νέου προλεταριάτου που δημιουργείται παγκόσμια στο φόντο μιας ταραχώδους εποχής, η οποία σημαδεύεται από γεωπολιτικές ανακατατάξεις και εξεγέρσεις.
Είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε τον Ότο Βάργκας και άλλους συντρόφους της ηγεσίας του κόμματός σας στην Αργεντινή, σε διεθνείς συναντήσεις και στις καρποφόρες επισκέψεις τους στην Ελλάδα. Παρ’ όλη την απόσταση που μας χωρίζει, σας αισθανόμαστε σαν οικογένειά μας. Ελπίζουμε λοιπόν το έργο και το παράδειγμα του συντρόφου Ότο Βάργκας να σας βοηθήσουν να αναπληρώσετε το κενό που δημιουργεί η απώλειά του.
* Το μήνυμα δημοσιεύεται εδώ σε συντετμημένη μορφή. Ολόκληρο έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της ΚΟΕ.
Βιβλία του Ότο Βάργκας:
«Η κινέζικη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση» (1972)
«Για τον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής στο Ρίο Ντε Λα Πλάτα» (1983)
«Μαρξισμός και Αργεντίνικη Επανάσταση», τόμος 1 (1987)
«Πέθανε ο κομμουνισμός;» (1991, αναθ. 1997)
«Οι Αγνοημένοι: Φτωχοί χωρικοί και μεσαίοι αγρότες» (1992)
«Η εγκυρότητα της σκέψης του Μάο Τσετούνγκ» (1993)
«Μια θεώρηση 30 χρόνων αργεντίνικης ιστορίας» (1997)
«Μαρξισμός και Αργεντίνικη Επανάσταση», τόμος 2 (1999)
«Συνεισφορά στη μελέτη του Μαρξισμού» (2002)
«Η πλοκή μιας Ανταγωνιστικής Αργεντινής» (2006)
