του Σπύρου Κουζινόπουλου
Πριν 52 χρόνια, στις 21 Ιουλίου 1965, η αστυνομία της αποστασίας, δολοφονεί τον φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα, ηγετικό στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Η δολοφονία, στους δρόμους της Αθήνας, γίνεται τη στιγμή που κορυφώνονται οι λαϊκές κινητοποιήσεις κατά των ανακτόρων, τα περίφημα «Ιουλιανά». Το όνομά του Σωτήρη Πέτρουλα, γίνεται τραγούδι και σύνθημα. Η θυσία του δεν πήγε χαμένη.
Ο Σωτήρης Πέτρουλας γεννήθηκε στο Οίτυλο της Μάνης και σε νεαρή ηλικία οργανώθηκε στη Νεολαία της ΕΔΑ. Φοίτησε στη Μέση Εμπορική Σχολή Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στην ΑΣΟΕΕ. Αποβλήθηκε για έναν χρόνο από τη Σχολή, για πολιτικούς λόγους, ενώ είχε εκλεγεί μέλος της διοικούσας επιτροπής της Νεολαίας ΕΔΑ. Πρωταγωνίστησε σε όλες τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και αργότερα προσχώρησε στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, συμμετέχοντας στο ιδρυτικό της συνέδριο.
Τα γεγονότα
Την 21η Ιουλίου 1965, η ΕΦΕΕ κάλεσε τους φοιτητές σε συγκέντρωση στα Προπύλαια ενάντια στις αυθαιρεσίες του βασιλιά με κεντρικά συνθήματα «Να φύγει η αυλόδουλη κυβέρνηση», «Την κυβέρνηση εκλέγει ο λαός και όχι το παλάτι και οι αμερικανοί» κ.ά.
Το 1965 ήταν ίσως η πιο ταραγμένη χρονιά για την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60, αλλά κι εκείνη που με μαθηματική ακρίβεια οδήγησε στην 21η Απριλίου 1967. Ο εξαναγκασμός σε παραίτηση του εκλεγμένου από τον λαό πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου από τον τότε βασιλιά Κωνσταντίνο, πυροδότησε πρωτοφανή κοινωνική έκρηξη, καθώς ο κόσμος βγήκε στους δρόμους και διαδήλωνε με κάθε τρόπο τη στήριξή του προς τον νόμιμο κυβερνήτη του.
Τα σχέδια του νεαρού μονάρχη, όμως, έπρεπε να υλοποιηθούν παντί τρόπω κι έτσι δε δίστασε να διορίσει τρεις κυβερνήσεις «αποστατών» (όπως έμειναν στην ιστορία), αδιαφορώντας για τη βούληση του λαού. Οι διαδηλώσεις ήταν στην ημερήσια διάταξη σε όλη τη χώρα, με συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων κόσμου ο οποίος συχνά αντιμετώπιζε τη βία των αστυνομικών οργάνων κατόπιν «άνωθεν» εντολών…
Κατά τη διάρκεια της μαζικότατης διαδήλωσης της ΕΦΕΕ, στις 21 Ιουλίου 1965, οι αστυνομικοί, κατόπιν εντολής του υπουργού Δημόσιας Τάξης, ναύαρχου Τούμπα, επιτέθηκαν στους διαδηλωτές με δακρυγόνα και ξυλοδαρμούς. Ο απολογισμός τραγικός: 200 τραυματίες, 258 συλληφθέντες, μεταξύ των οποίων 28 μαθητές, και ένας νεκρός στη διασταύρωση των οδών Σταδίου και Λαδά, γύρω στις 22:00.
Η πρώτη καταγραφή του χτυπημένου Πέτρουλα αναφέρεται στις 03:00 το πρωί της 22ας Ιουλίου στον Σταθμό Α΄ Βοηθειών του Ερυθρού Σταυρού στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου, όπου και διαπιστώνεται ο θάνατός του. Το ψευδές επίσημο πόρισμα της ιατροδικαστικής εξέτασης που έκαναν αστυνομικοί με στολές γιατρών, έκανε λόγο για θάνατο που προκλήθηκε από ασφυξία λόγω δακρυγόνου, εκδοχή η οποία αφήνει ανεξήγητα τα ολικά σχισίματα στο λαιμό του που διαπίστωσαν οι δικοί του όταν πήραν τον νεκρό.
Παρότι η επίσημη αφήγηση των γεγονότων δεν άλλαξε ποτέ, μεταγενέστερη ιατροδικαστική εξέταση από γιατρούς της οικογένειας έδειξε πως ο Πέτρουλας στραγγαλίστηκε.
Η αστυνομία επεδίωξε την ταφή του κρυφά από τους γονείς του και πριν ανατείλει ο ήλιος, αλλά ο ιερέας αρνήθηκε να κάνει την ταφή. Το γεγονός ότι έγινε προσπάθεια ταφής του μυστικά απ’ όλους ίσως να είναι ένα σημάδι ότι κάτι «ύποπτο» συνέβη. Η κηδεία του στη συνέχεια πήρε τη μορφή διαδήλωσης.
Τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου, καταγγέλλοντας δημόσια την κυβέρνηση Νόβα, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η κυβέρνηση Νόβα δεν ηρκέσθη να είναι κυβέρνησις προδοσίας. Έγινε και κυβέρνησις αίματος. Πρέπει να εξαφανισθή από προσώπου της γης και να λογοδοτήσει δια τα εγκλήματά της».
Το τραγούδι του Μίκη
Το ίδιο βράδυ, συγκεντρώθηκε στα γραφεία της εφημερίδας Αυγή μια επιτροπή «Λαμπράκηδων» (στελέχη της νεολαίας που είχε ιδρυθεί το 1963 μετά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ στη Θεσσαλονίκη) ώστε να συζητηθούν οι ενέργειες που έπρεπε να γίνουν αναφορικά με την απόδοση της σωρού του Πέτρουλα στην οικογένειά του. Παρών ήταν και ο Μίκης Θεοδωράκης –ιδρυτής της εν λόγω νεολαίας– ο οποίος παράλληλα είχε και το αξίωμα του βουλευτή της ΕΔΑ.
Σε όλη τη διάρκεια της κουβέντας, ο συνθέτης δεν έλεγε το παραμικρό κι απλώς έγραφε ακατάπαυστα σε λευκές κόλλες. Κάποια στιγμή, ένα εκ των μελών της επιτροπής του ζήτησε να πει κάτι, γιατί τον έβλεπε σιωπηλό κι απασχολημένο. Εκείνος του ζήτησε λίγο χρόνο και σε μερικά λεπτά ανακοίνωσε σε όλους ότι είχε γράψει ένα τραγούδι στη μνήμη του Πέτρουλα. Ήταν το ομότιτλο, το οποίο τους ζήτησε να μάθουν ώστε να το τραγουδήσουν όλοι μαζί στη νεκρώσιμη ακολουθία.
Πράγματι, στις 23 Ιουλίου, που έγινε η κηδεία με παλλαϊκή συμμετοχή, το τραγούδι είχε γίνει γνωστό σε όλα τα μέλη των «Λαμπράκηδων» και κατά τη διάρκεια της κηδείας το τραγουδούσαν άπαντες.
Φυσικά, εκείνη την εποχή ήταν σχεδόν αδύνατο να ηχογραφηθεί και να κυκλοφορήσει σε δίσκο, πολύ περισσότερο μετά την επιβολή της δικτατορίας του 1967. Έτσι, το τραγούδι παρέμεινε στο «συρτάρι» και σε πρώτη εκτέλεση στη χώρα μας κυκλοφόρησε με τη Μαρία Φαραντούρη μετά τη μεταπολίτευση, τον Οκτώβριο του 1974 στο άλμπουμ «Η Ελλάδα του Μίκη Θεοδωράκη». Η ίδια το είχε ηχογραφήσει για πρώτη φορά στην Ολλανδία το 1965 και βεβαίως ακουγόταν σε όλες τις συναυλίες του δημιουργού στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της επταετίας.
Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα
Σε πήρε ο Λαμπράκης, σε πήρε η λευτεριά
Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε
Τα γαλάζια μάτια του μας καλούνε
Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα
Οδήγα το λαό μας, οδήγα μας μπροστά
Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε
Τα γαλάζια μάτια του μας καλούνε
Το 1975, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το Δ.Σ. του φοιτητικού συλλόγου της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών αποφάσισε να ονομάσει τον σύλλογο φοιτητών «Σωτήρης Πέτρουλας» και να τον ανακηρύξει επίτιμο μέλος του. Επίσης, ο Δήμος Αθηναίων, τιμώντας τον Σ. Πέτρουλα, έδωσε το όνομά του στο δημοτικό αθλητικό κέντρο της Αθήνας που βρίσκεται Β.Δ. της Πανεπιστημιούπολης.
