Την αδήριτη αυτή ανάγκη που την επισκιάζει, κατά κανόνα, ο μονομερής προσανατολισμός κατοίκων και αλληλέγγυων στα εξωτερικά γνωρίσματα του αγώνα (μερικές φορές και με ιδιοτελή κίνητρα), την επιβεβαιώνει και η αγωνιώδης προσπάθεια, το τελευταίο διάστημα, των Δήμων Λαυρεωτικής και Σαρωνίδας να βρουν το εναλλακτικό μοντέλο που θα αντιπαρατάξουν στα κυβερνητικά σχέδια. Την επιβεβαιώνει, επίσης, ένας αντίστοιχος προβληματισμός των απλών κατοίκων της περιοχής, που αντιλαμβάνονται ότι η αρχική αυθόρμητη και ενστικτώδης αντίδρασή τους χρειάζεται να ενσωματώσει βασικά στοιχεία μιας μαχητικής και ρεαλιστικής εναλλακτικής αντίληψης για ένα από τα πιο καυτά θέματα των σύγχρονων κοινωνιών, αυτό της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Μιας αντίληψης που θα εκφράζει τον υπερτοπικό χαρακτήρα που έχει το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική, που θα μπορεί να συσπειρώνει πλατιές δυνάμεις, ακόμα και τους κατοίκους των όμορων στη Φυλή περιοχών, αμήχανους και δύσπιστους σήμερα θεατές ενός αγώνα, που δεν φαίνεται να πολυασχολείται με το δικό τους δυσοίωνο μέλλον, έτσι όπως αυτό προδιαγράφεται στο πλαίσιο του ίδιου ενιαίου σχεδιασμού.
Μπορεί να υπάρξει ένας τέτοιος αναπροσανατολισμός και να δημιουργηθεί ένα ευρύ μέτωπο κοινωνικών δυνάμεων; Αναμφίβολα ναι! Γιατί συντρέχουν δύο βασικοί λόγοι: ο πρώτος, η συνειδητοποίηση αυτής της ανάγκης, καρπός της οποίας είναι και η συγκρότησης της κίνησης πολιτών «Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων». Ο δεύτερος, η ωρίμανση πολύ συγκεκριμένων, ρεαλιστικών και άμεσα εφαρμόσιμων εναλλακτικών λύσεων διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων.
Τι είναι αυτό που απορρίπτουμε
Αυτό που απορρίπτουμε είναι ένα συγκεντρωτικό μοντέλο, μεγάλων κεντρικών εγκαταστάσεων (συμπεριλαμβανομένων ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ), μονομερώς προσανατολισμένο σε τεχνολογίες που υποσκάπτουν την ανάκτηση και την ανακύκλωση, που ευνοούν την εκχώρηση της διαχείρισης στο μεγάλο κεφάλαιο, που αποθαρρύνουν την εμπλοκή των πολιτών, που θα εκτοξεύσουν το κόστος της διαχείρισης και που θα συντηρήσουν και θα δημιουργήσουν νέα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα. Τι περιλαμβάνει:
1. Τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις στη Φυλή – Άνω Λιόσια:
• Μηχανικής Επεξεργασίας Σύμμεικτων (ΕΜΑΚ Ι), δυναμικότητας, περίπου, 360.000 t/έτος,
• αποτεφρωτήρα νοσοκομειακών αποβλήτων,
• Μονάδας Ηλεκτροπαραγωγής με βιοαέριο και, φυσικά,
• το τελευταίο κύτταρο του ΧΥΤΑ Φυλής, με προβλεπόμενο χρόνο ζωής 2,5 – 3 χρόνια (μετά … τέλος).
2. Νέες εγκαταστάσεις, που είναι:
• δεύτερη Μονάδα Μηχανικής Επεξεργασίας Σύμμεικτων (ΕΜΑΚ ΙΙ), στη Φυλή, δυναμικότητας, 400.000 t/έτος
• Μονάδα Βιολογικής Ξήρανσης, στη Φυλή, δυναμικότητας, 700.000 t/έτος.
• μονάδα μηχανικής επεξεργασίας σύμμεικτων (ΕΜΑΚ ΙΙ), στο Γραμματικό, δυναμικότητας, 127.500 t/έτος, στην οποία περιλαμβάνεται η βιολογική ξήρανση και ΧΥΤΑ
• αντίστοιχη μονάδα στην Κερατέα, με την ίδια δυναμικότητα
• Μονάδα Κομποστοποίησης Προδιαλεγμένου Υλικού, στη Φυλή
• δύο Μονάδες Κομποστοποίησης Προδιαλεγμένου Υλικού, των 40.000 t/έτος, (μία στο Γραμματικό και μία στην Κερατέα)
• από την «πίσω πόρτα» επιχειρείται να κατασκευαστεί και «πιλοτική» Μονάδα Θερμικής Αξιοποίησης – Αεριοποίησης, στη Φυλή.
Διεκδικούμε ένα μοντέλο διαχείρισης που στηρίζεται στην αποκέντρωση και στην κοινωνική συμμετοχή, που δίνει προτεραιότητα στη μέγιστη δυνατή ανάκτηση και την ελαχιστοποίηση των προς ταφή απορριμμάτων, με μεθόδους φιλικές στο περιβάλλον και με κριτήρια, πρωτίστως, κοινωνικά. Τι περιλαμβάνει:
1. Σοβαρές πολιτικές πρόληψης, μείωσης των αστικών απορριμμάτων και επαναχρησιμοποίησης υλικών.
2. Ένα ευρύ και ισχυρό δίκτυο διαλογής στην πηγή, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, σε οικιακό, εργασιακό και στενό τοπικό επίπεδο. Τμήμα αυτού του δικτύου μπορούν να είναι το σύστημα των 4 κάδων, των πολλών άλλων σημείων εναλλακτικής διαχείρισης – ανακύκλωσης και οι μηχανικοί κομποστοποιητές.
3. Ένα σύστημα αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης, σε επίπεδο μεγάλων δήμων ή ομάδων δήμων. Αναφερόμαστε σε μεσαίου μεγέθους εγκαταστάσεις, χαμηλής όχλησης, απλού μηχανολογικού εξοπλισμού, εύκολα διαχειρίσιμες από τους δήμους, οικονομικά επωφελείς, με τοπικές θέσεις εργασίας, προσβάσιμες στον πολίτη. Αυτές οι εγκαταστάσεις μπορούν να τα κάνουν όλα: συγκέντρωση ανακυκλώσιμων – ανάκτηση – διάθεση, επεξεργασία σύμμεικτων απορριμμάτων, παραγωγή κομπόστ άριστης ποιότητας, αξιοποίηση μέρους των αδρανών, επισκευή – διάθεση επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών και ανταλλακτικών. Δεν περιλαμβάνουν καύση, ούτε παραγωγή δευτερογενών καυσίμων. Κάνουν αχρείαστα τα δίκτυα σταθμών μεταφόρτωσης και των διάσπαρτων μονάδων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης. Απορρίπτουν, μόνο, ένα μικρό μέρος αδρανών υπολειμμάτων, που οδηγούνται προς ταφή.
4. Σε κεντρικό, παναττικό, επίπεδο χρειάζεται μόνο ένας χώρος υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), που θα δέχεται πολύ μικρότερες ποσότητες, σε σχέση με σήμερα, κάνοντας χωρίς αντικείμενο την όποια συζήτηση για νέους ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ.
Προϋπόθεση για τα παραπάνω είναι η ανατροπή και η ριζική αναθεώρηση του υφιστάμενου περιφερειακού σχεδιασμού. Η περίοδος που διανύουμε είναι περίοδος ευαισθητοποίησης πολλών ανθρώπων και ευνοεί μια γενικευμένη συζήτηση. Ευνοϊκός παράγοντας μπορεί να θεωρηθεί και το γεγονός ότι έχει ανοίξει διαδικασία επικαιροποίησης του περιφερειακού σχεδιασμού της Αττικής, ενώ, ταυτόχρονα, κατατέθηκε (στις 31/3) σχέδιο νόμου για τη διαχείριση των αποβλήτων. Παρ’ όλο που δεδηλωμένη πρόθεση της κυβέρνησης και των ενδιαφερομένων βιομηχάνων είναι να συνεχιστεί ο ίδιος προσανατολισμός.
Μια δεύτερη ουσιαστική προϋπόθεση είναι η αλλαγή γραμμής πλεύσης από τους δήμους, των οποίων προσφιλής τακτική είναι «τα απορρίμματα όσο γίνεται πιο μακριά από εμάς». Αδιαφορώντας, συνήθως, για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτής τη στάσης, στο περιβάλλον και στο κόστος διαχείρισης που καλούνται να επωμιστούν οι δημότες τους. Σε μια περίοδο, που αρχίζει να γίνεται λόγος για εισβολή των ιδιωτών ακόμη και στην αποκομιδή των απορριμμάτων εμείς οι απλοί πολίτες έχουμε κάθε λόγο να πιέσουμε τους δήμους να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να διεκδικήσουν καθοριστικό ρόλο στην όλη διαδικασία της διαχείρισης.
* Ο Τάσος Κεφαλάς είναι μέλος της Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων
