Το Καράτσι μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης.
Του Γιώργου Τσίπρα.
Συγκριτικά με την ψυχροπολεμική εποχή που η Ινδία ήταν ηγέτιδα δύναμη στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, το Νέο Δελχί έχει μετατοπιστεί γεωπολιτικά περισσότερο προς τη Δύση. Το αντίθετο συμβαίνει με τον «αιώνιο εχθρό», το Πακιστάν. Αν και παραδοσιακά πιο κοντά στη Δύση (αλλά και την Κίνα) απ’ ό,τι η Ινδία, κατασκεύασμα, άλλωστε, πολιτικών που ήθελαν να αποδυναμώσουν μια μεγάλη Ινδία, το παιχνίδι της ιστορίας έχει φέρει σήμερα το Πακιστάν σε μια ιδιαίτερα στριμωγμένη, από τις ΗΠΑ, θέση. Και το μέλλον του διαγράφεται θολό. Στο οικονομικό πεδίο και όχι μόνο η Ινδία πρωτοστατεί εντός των BRICS, ενώ ταυτόχρονα είναι παρατηρητής στη Διάσκεψη της Σαγκάης που συγκεντρώνει τις Κίνα, Ρωσία και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Όπως και στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, αποφεύγει να χρωματιστεί έντονα. Ωστόσο, η δραματική αλλαγή οικονομικής πολιτικής την τελευταία εικοσαετία, με τον ακραίο νεοφιλελευθερισμό και μια πολιτική παραπάνω από «ανοιχτών θυρών» απέναντι στις δυτικές πολυεθνικές, συνοδεύτηκε στο πολιτικο-στρατιωτικό πεδίο από μια προσέγγιση με τις ΗΠΑ. Η πρόσφατη αντικατάσταση της Ρωσίας από τις τελευταίες στην πρώτη θέση των χωρών που προμηθεύουν την Ινδία με όπλα, είναι ένα μόνο σύμπτωμα. Στα γεωπολιτικά παιχνίδια από το Ισραήλ και την κεντρική μέχρι και την νοτιοανατολική Ασία η Ινδία κλίνει προς τους συνασπισμούς που οικοδομεί η Ουάσιγκτον.
Η στροφή αυτή που ήταν ταυτόχρονα στροφή και της Ινδίας και των ΗΠΑ, έφερε απότομα το Πακιστάν μετά το 2001, από τη θέση του προνομιακού εταίρου της Δύσης (όπως ονειρευόταν) σε θέση σάντουιτς ανάμεσα στο μεγάλο εχθρό της Ινδίας και στο νέο μεγάλο νταβατζή της περιοχής, τις ΗΠΑ. Η διαρκής παρεμβατικότητα των τελευταίων στο εσωτερικό του δυτικού Πακιστάν με τις πυραυλικές επιθέσεις, τις χερσαίες επιχειρήσεις, τα ελικόπτερα που μπαινοβγαίνουν και τις χιλιάδες νεκρών αμάχων, δεν πρόκειται να μεγαλώσει παραπέρα τον έτσι κι αλλιώς μεγάλο αντι-αμερικανισμό του πακιστανικού λαού που απεχθάνεται τις ΗΠΑ πολύ περισσότερο από την Ινδία. Παραδόξως, η άτυπη αυτή αμερικανική κατοχή μεγαλώνει τη λαϊκή οργή απέναντι στην κεντρική κυβέρνηση στο Καράτσι, όπως σαφώς συνέβη και με τη δολοφονία του Μπιν Λάντεν, και έτσι μεγαλώνει τις εξαρτήσεις της κεντρικής εξουσίας από τη «βοήθεια» των ΗΠΑ.
Οι πιο ακραίοι αναλυτές αυτού του παράδοξου υποστηρίζουν πως ακόμη και η δολοφονία της Μπεναζίρ Μπούτο, που οι ΗΠΑ πράγματι δεν φρόντιζαν καθόλου να κρύβουν πως ήταν δικός τους άνθρωπος, τελικά έφερε στην εξουσία έναν εξίσου φιλοαμερικανό, το σύζυγό της, αλλά περισσότερο αδύναμο στις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον. Για τους Ταλιμπάν του δυτικού Πακιστάν που δεν ταυτίζονται με τους Αφγανούς ομώνυμους και αποτελούν τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τον πακιστανικό στρατό, είναι επίσης πολλές οι ενδείξεις και πολλοί όσοι υποστηρίζουν την ύπαρξη σχέσεων ενίσχυσής τους και χρησιμοποίησης από τις ΗΠΑ και την Ινδία.
Όπως και στις σκοπιμότητες κατάληψης και απόκτησης στρατηγικών στρατιωτικών βάσεων στο Αφγανιστάν, έτσι και στο μέλλον του Πακιστάν που απεργάζεται η Ουάσιγκτον, κεντρικό ρόλο παίζει ο ανταγωνισμός με την Κίνα. Για την τελευταία, εκτός της Ρωσίας και των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας, το Πακιστάν αποτελούσε παραδοσιακά και αποτελεί τη μόνη «σύμμαχο» χώρα του Πεκίνου, κι όχι μόνο στο τρίγωνο με την Ινδία. Τελευταία, στη βάση της αύξησης της σημασίας ελέγχου των θαλασσών και περασμάτων στη νότια Ασία, το Πακιστάν απέκτησε για την Κίνα παραπάνω σημασία. Για παράδειγμα, το Πεκίνο έχει επενδύσει σημαντικά στην κατασκευή ναυτικών υποδομών στο Γουαντάρ , στον Ινδικό Ωκεανό. Προοπτικά μπορεί να αποτελέσει για το Πεκίνο ναυτική στρατιωτική βάση. Κυρίως, μπορεί να αποτελέσει δυνητικά την εκβολή ενεργειακού αγωγού που θα καταλήγει στην κινεζική ενδοχώρα, μεταφέροντας πετρέλαιο απευθείας από τον Περσικό Κόλπο.
Ποιο το αποτέλεσμα; Η έμμεση εξουδετέρωση του ελέγχου που ασκεί σήμερα το Αμερικανικό Ναυτικό σε όλα ανεξαίρετα τα στενά και τα θαλάσσια περάσματα από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Θάλασσα της Κίνας, έλεγχος στον οποίο η Ουάσιγκτον έχει κάνει και έχει επενδύσει πολλά τα τελευταία χρόνια.
Η άρχουσα τάξη του Πακιστάν πληρώνει σήμερα τον τεχνητό τρόπο διαχωρισμού από την ενιαία Ινδία, στη βάση της θρησκευτικής ιδιαιτερότητάς της. Τώρα η Δύση θυμήθηκε ότι τους εθνικούς διαχωρισμούς μέσα στο ίδιο το Πακιστάν ως λόγο που αύριο μπορεί να οδηγήσει στο δικό του διαμελισμό. Ένα τέτοιο σενάριο δεν βρίσκεται χαμηλά στην ατζέντα των ΗΠΑ, αν δεν υπάρξει κάποια άλλη λύση στο πρόβλημα «Αφ-Πακ», τέτοια που να ικανοποιεί τις ΗΠΑ απέναντι στον κίνδυνο της Κίνας και στο γεωπολιτικό έλεγχο της περιοχής. Όπως τέθηκε ως ενδεχόμενο σενάριο για την περίπτωση του Ιράκ και του Αφγανιστάν, έτσι έχει τεθεί τώρα και για το Πακιστάν. Μόνο που οι συνέπειες μιας ενδεχόμενης βαλκανοποίησης του «Αφ-Πακ» με περισσότερα από διακόσια εκατομμύρια πληθυσμό θα είναι ανυπολόγιστες. Πάντως η Ινδία δεν θα έχει ιδιαίτερες αντιρρήσεις σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η στροφή αυτή που ήταν ταυτόχρονα στροφή και της Ινδίας και των ΗΠΑ, έφερε απότομα το Πακιστάν μετά το 2001, από τη θέση του προνομιακού εταίρου της Δύσης (όπως ονειρευόταν) σε θέση σάντουιτς ανάμεσα στο μεγάλο εχθρό της Ινδίας και στο νέο μεγάλο νταβατζή της περιοχής, τις ΗΠΑ. Η διαρκής παρεμβατικότητα των τελευταίων στο εσωτερικό του δυτικού Πακιστάν με τις πυραυλικές επιθέσεις, τις χερσαίες επιχειρήσεις, τα ελικόπτερα που μπαινοβγαίνουν και τις χιλιάδες νεκρών αμάχων, δεν πρόκειται να μεγαλώσει παραπέρα τον έτσι κι αλλιώς μεγάλο αντι-αμερικανισμό του πακιστανικού λαού που απεχθάνεται τις ΗΠΑ πολύ περισσότερο από την Ινδία. Παραδόξως, η άτυπη αυτή αμερικανική κατοχή μεγαλώνει τη λαϊκή οργή απέναντι στην κεντρική κυβέρνηση στο Καράτσι, όπως σαφώς συνέβη και με τη δολοφονία του Μπιν Λάντεν, και έτσι μεγαλώνει τις εξαρτήσεις της κεντρικής εξουσίας από τη «βοήθεια» των ΗΠΑ.
Οι πιο ακραίοι αναλυτές αυτού του παράδοξου υποστηρίζουν πως ακόμη και η δολοφονία της Μπεναζίρ Μπούτο, που οι ΗΠΑ πράγματι δεν φρόντιζαν καθόλου να κρύβουν πως ήταν δικός τους άνθρωπος, τελικά έφερε στην εξουσία έναν εξίσου φιλοαμερικανό, το σύζυγό της, αλλά περισσότερο αδύναμο στις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον. Για τους Ταλιμπάν του δυτικού Πακιστάν που δεν ταυτίζονται με τους Αφγανούς ομώνυμους και αποτελούν τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τον πακιστανικό στρατό, είναι επίσης πολλές οι ενδείξεις και πολλοί όσοι υποστηρίζουν την ύπαρξη σχέσεων ενίσχυσής τους και χρησιμοποίησης από τις ΗΠΑ και την Ινδία.
Όπως και στις σκοπιμότητες κατάληψης και απόκτησης στρατηγικών στρατιωτικών βάσεων στο Αφγανιστάν, έτσι και στο μέλλον του Πακιστάν που απεργάζεται η Ουάσιγκτον, κεντρικό ρόλο παίζει ο ανταγωνισμός με την Κίνα. Για την τελευταία, εκτός της Ρωσίας και των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας, το Πακιστάν αποτελούσε παραδοσιακά και αποτελεί τη μόνη «σύμμαχο» χώρα του Πεκίνου, κι όχι μόνο στο τρίγωνο με την Ινδία. Τελευταία, στη βάση της αύξησης της σημασίας ελέγχου των θαλασσών και περασμάτων στη νότια Ασία, το Πακιστάν απέκτησε για την Κίνα παραπάνω σημασία. Για παράδειγμα, το Πεκίνο έχει επενδύσει σημαντικά στην κατασκευή ναυτικών υποδομών στο Γουαντάρ , στον Ινδικό Ωκεανό. Προοπτικά μπορεί να αποτελέσει για το Πεκίνο ναυτική στρατιωτική βάση. Κυρίως, μπορεί να αποτελέσει δυνητικά την εκβολή ενεργειακού αγωγού που θα καταλήγει στην κινεζική ενδοχώρα, μεταφέροντας πετρέλαιο απευθείας από τον Περσικό Κόλπο.
Ποιο το αποτέλεσμα; Η έμμεση εξουδετέρωση του ελέγχου που ασκεί σήμερα το Αμερικανικό Ναυτικό σε όλα ανεξαίρετα τα στενά και τα θαλάσσια περάσματα από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Θάλασσα της Κίνας, έλεγχος στον οποίο η Ουάσιγκτον έχει κάνει και έχει επενδύσει πολλά τα τελευταία χρόνια.
Η άρχουσα τάξη του Πακιστάν πληρώνει σήμερα τον τεχνητό τρόπο διαχωρισμού από την ενιαία Ινδία, στη βάση της θρησκευτικής ιδιαιτερότητάς της. Τώρα η Δύση θυμήθηκε ότι τους εθνικούς διαχωρισμούς μέσα στο ίδιο το Πακιστάν ως λόγο που αύριο μπορεί να οδηγήσει στο δικό του διαμελισμό. Ένα τέτοιο σενάριο δεν βρίσκεται χαμηλά στην ατζέντα των ΗΠΑ, αν δεν υπάρξει κάποια άλλη λύση στο πρόβλημα «Αφ-Πακ», τέτοια που να ικανοποιεί τις ΗΠΑ απέναντι στον κίνδυνο της Κίνας και στο γεωπολιτικό έλεγχο της περιοχής. Όπως τέθηκε ως ενδεχόμενο σενάριο για την περίπτωση του Ιράκ και του Αφγανιστάν, έτσι έχει τεθεί τώρα και για το Πακιστάν. Μόνο που οι συνέπειες μιας ενδεχόμενης βαλκανοποίησης του «Αφ-Πακ» με περισσότερα από διακόσια εκατομμύρια πληθυσμό θα είναι ανυπολόγιστες. Πάντως η Ινδία δεν θα έχει ιδιαίτερες αντιρρήσεις σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Σχόλια
