Οι Βιρμανοί δεν επιστρέφουν στα σπίτια τους, όπως τους «συμβουλεύει» η στρατιωτική χούντα. Αντίθετα, εξακολουθούν να διαδηλώνουν κατά εκατοντάδες χιλιάδες καθημερινά, σε όλη τη χώρα. Και το αίμα έχει αρχίσει να κυλάει: το περασμένο Σάββατο ο στρατός άνοιξε πυρ στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Μιανμάρ, τη Μανταλάι, σκοτώνοντας δύο διαδηλωτές. Προχθές στην πρώην πρωτεύουσα Γιανγκόν παρακρατικοί οπλισμένοι με λοστούς και μαχαίρια επιτέθηκαν και τραυμάτισαν πολίτες που πήγαιναν σε αντιδικτατορική συγκέντρωση (το Κ.Κ. Βιρμανίας κατήγγειλε αυτήν την εβδομάδα ότι η χούντα έβγαλε από τις φυλακές 20.000 ποινικούς κατάδικους που τώρα πρωτοστατούν στην τρομοκράτηση των πολιτών…). Μέχρι στιγμής στις διαδηλώσεις και σε αστυνομικές επιδρομές σε σπίτια «υπόπτων» έχουν συλληφθεί 800 άνθρωποι. Η ανατραπείσα πρωθυπουργός Αούνγκ Σαν Σου Κι, ο πρόεδρος της χώρας Ουίν Μιντ και δεκάδες υπουργοί και βουλευτές παραμένουν υπό κράτηση, δίχως τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στους πραξικοπηματίες, ιδίως από δυτικές χώρες, είναι συμβολικές, ενώ άλλα αυταρχικά καθεστώτα της περιοχής –όπως της Ταϊλάνδης και της Ινδονησίας– μεσολαβούν για να πείσουν τους πολιτικούς να συμβιβαστούν με την ιδέα μίας ακόμη «προσωρινής» εκτροπής…
Όμως η επιμονή της λαϊκής πλειοψηφίας να εκφράζει με κάθε τρόπο την αντίθεσή της στο πραξικόπημα, ξεπερνώντας το φόβο μιας νέας μεγάλης αιματοχυσίας (η σφαγή δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών το 1988 δεν έχει ξεχαστεί…), αποτρέπει μέχρι στιγμής κάθε σκέψη για συνδιαλλαγή με τους πραξικοπηματίες. Ταυτόχρονα στους κόλπους του μαζικού αντιδικτατορικού κινήματος διεξάγεται μια βουβή διαπάλη σχετικά με τους στόχους και τις μεθόδους του. Οι επικεφαλής της πιο μετριοπαθούς πτέρυγας, στην οποία ανήκουν σημαίνοντα στελέχη του NLD («Εθνική Ένωση για τη Δημοκρατία»: το κόμμα της Αούνγκ Σαν Σου Κι), επιδιώκουν την επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση, όπου ο στρατός διατηρούσε την επιρροή του αλλά και ανεχόταν μια πολιτική κυβέρνηση. Υπάρχουν όμως και πιο ριζοσπαστικές τάσεις, που δυναμώνουν όσο οι στρατιωτικοί παραμένουν αδιάλλακτοι. Οι δυνάμεις αυτές (που επίσης περιλαμβάνουν τμήμα του NLD) επιδιώκουν έναν ουσιαστικό εκδημοκρατισμό της χώρας, βάζοντας στο στόχαστρο το Σύνταγμα του 2008 – το οποίο συνέταξαν οι στρατιωτικοί και αποτελούσε το θεμέλιο μιας άβολης (και τελικά αδιέξοδης, όπως απέδειξε το τελευταίο πραξικόπημα) συγκατοίκησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι βάσει του ισχύοντος Συντάγματος, οι πολίτες εκλέγουν το 75% των βουλευτών, ενώ το υπόλοιπο 25% διορίζεται από τον επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων…
«Η δικτατορία έχει υποτιμήσει την πολιτική εμπειρία του βιρμανικού λαού»
Μέχρι τώρα, και οι δύο πτέρυγες του αντιδικτατορικού μπλοκ φροντίζουν να αποφευχθεί κάθε διαίρεση που θα το αποδυνάμωνε. Αλλά η φιγούρα της Αούνγκ Σαν Σου Κι δεν αρκεί για να διαφυλαχθεί η ενιαία δράση, πόσο μάλλον που –πέρα από τις πολιτικές διαφορές– οι εμπειρίες και αντιλήψεις των κοινωνικών αλλά και ηλικιακών ομάδων που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις είναι πολύ διαφορετικές. Από τη μία υπάρχει ο φόβος που έχει ενσταλαχθεί στους μεγαλύτερους, από την άλλη η ανυπομονησία μεγάλου μέρους της βιρμανικής νεολαίας. Σε τέτοιου είδους διαφοροποιήσεις ποντάρουν εξάλλου και οι στρατιωτικοί για να διαιρέσουν και να αποθαρρύνουν όσους αγωνίζονται για δημοκρατία. Είναι χαρακτηριστικές από αυτήν την άποψη οι παραινέσεις των Βιρμανών κομμουνιστών, που εδώ και δεκαετίες έχουν τεθεί εκτός νόμου:
«Πάνω από μισό μήνα συνεχίζεται ο μαζικός ξεσηκωμός. Αξίζουν συγχαρητήρια σε έναν λαό που αγωνίζεται για τόσο μεγάλο διάστημα, πόσο μάλλον που πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει τις δουλειές τους και υποφέρουν από την πείνα. Δεν είναι ακόμη καθαρό πώς θα λήξει ο τωρινός αγώνας, αλλά είναι πια σαφές σε όλο τον κόσμο ότι στη Βιρμανία υπάρχει αντίσταση, κι ότι ο λαός βγήκε στους δρόμους εξαιτίας των δικτατόρων που για μια ακόμη φορά υφάρπαξαν την εξουσία. Ο λαός μας είναι ενωμένος και δεν θα υποχωρήσει. Μία από τις πλέον προφανείς αδυναμίες της στρατιωτικής δικτατορίας είναι ότι έχει υποτιμήσει την πολιτική εμπειρία του βιρμανικού λαού. Η εμπειρία αυτή μας διδάσκει την ανάγκη για επιμονή, ενότητα, οργάνωση του αγώνα με τρόπο ισορροπημένο, και με τη γνώση ότι θα είναι παρατεταμένος. Ακόμη και τα συνθήματα που φωνάζουμε θα πρέπει να ενισχύουν αυτά τα χαρακτηριστικά και να διευκολύνουν τον συντονισμό δυνάμεων με διαφορετικό πολιτικό παρελθόν: οριστική ανατροπή της στρατοκρατίας, απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατούμενων, ανάπτυξη στην υπηρεσία του λαού, κατάργηση του στρατιωτικού Συντάγματος του 2008, πραγματική δημοκρατία και ειρήνευση. Οι μορφές μπορεί να είναι διαφορετικές, αλλά όλες πρέπει να συγκλίνουν στον κοινό στόχο: τη νίκη του μαζικού κινήματος!»
Ο πόθος των λαών για δημοκρατία είναι πηγαίος – και δίκαιος
Το στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τη νόμιμη κυβέρνηση της Μιανμάρ, και το ξεδίπλωμα της γενναίας αντίστασης του βιρμανικού λαού στη νέα χούντα, ωθεί σε γενικότερους προβληματισμούς για το θέμα της δημοκρατίας. Ορθότερα, για το κατά πόσο πρέπει να υποτάσσεται σε γεωπολιτικές «ανάγκες» αυτής ή της άλλης μεγάλης δύναμης ο πηγαίος πόθος πλατιών λαϊκών μαζών να ζουν σε συνθήκες στοιχειώδους σεβασμού της βούλησης και της αξιοπρέπειάς τους. Από αυτήν την άποψη, η βιρμανική περίπτωση προσφέρεται για μια τέτοια συζήτηση, καθώς οι ειδικές σχέσεις της στρατιωτικής ηγεσίας της Μιανμάρ με το Πεκίνο (και εν μέρει τη Μόσχα) προκαλούν αφλογιστία σε μεγάλο μέρος της διεθνούς αριστεράς. Αφλογιστία η οποία ενίοτε μεταφράζεται και σε αμήχανη σιωπή μπροστά στα διαρκή εγκλήματα των στρατιωτικών, ιδίως όταν το Δυτικό στρατόπεδο, για τους δικούς του κυνικούς λόγους, καταδικάζει τους πραξικοπηματίες. Οπωσδήποτε, είναι εξοργιστικός ο επιλεκτικός «δημοκρατισμός» της Ουάσιγκτον και των άλλων δυτικών πρωτευουσών – που πάντως φροντίζουν να μην κόψουν τις γέφυρες με τη βιρμανική χούντα. Αλλά εξίσου καταδικαστέα θα όφειλε να είναι και η «ανεκτική» στάση της Κίνας, της Ρωσίας κ.ά. απέναντι στους πραξικοπηματίες, υπαγορευμένη από μια κυνική κρατικιστική λογική κληρονομημένη από το παρελθόν.
Το ερώτημα είναι, όταν οι ισχυροί της γης τηρούν την όποια στάση εξυπηρετεί τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους, πρέπει να στοιχίζονται πίσω τους και οι υπόλοιποι; Ή μήπως, τουλάχιστον τα ρεύματα που αναφέρονται σε έννοιες όπως χειραφέτηση και απελευθέρωση, χρειάζεται να στέκονται στο πλάι των αγωνιζόμενων λαών, χωρίς αστερίσκους; Είναι εντυπωσιακή η διστακτικότητα μεγάλου τμήματος της διεθνούς αριστεράς να τοποθετηθεί σε περιπτώσεις «περίπλοκες και αντιφατικές», όπως η βιρμανική. Όπως είναι εντυπωσιακή και η προσφυγή σε συνωμοσιολογίες για να μην αναγνωριστεί το πασιφανές – ότι δηλαδή οι άνθρωποι δεν βγαίνουν στους δρόμους ρισκάροντας και τη ζωή τους ακόμη επειδή πάτησε ένα κουμπί στο τηλεκοντρόλ η Ουάσιγκτον. Η συζήτηση έχει ξαναγίνει πρόσφατα, χωρίς ιδιαίτερα γόνιμο τρόπο είναι αλήθεια, με απόγειο την εκτίμηση ότι η «λεγόμενη αραβική άνοιξη υποκινήθηκε από τις ΗΠΑ»… Είναι άραγε υπερβολική η απαίτηση απαλλαγής από την αρνητική παράδοση του προηγούμενου αιώνα, όπου δικαιολογούνταν τα αδικαιολόγητα με κριτήριο το τι «συμφέρει» το λεγόμενο σοσιαλιστικό στρατόπεδο;
Η ανάγκη των ανθρώπων για δημοκρατία αναβλύζει στους αγώνες από το Εκουαδόρ ως την Καταλονία, από την Μπουρκίνα Φάσο ως την Ταϊλάνδη. Εκατομμύρια άνθρωποι ματώνουν για να βρουν αυτό που στην πραγματικότητα ποτέ δεν απόλαυσαν: το δικαίωμα να λογίζονται ελεύθεροι πολίτες και όχι φιμωμένοι υπήκοοι. Οι αγώνες αυτοί δεν έχουν βέβαια την «καθαρότητα» παλιότερων εποχών (αν υποθέσουμε ότι υπήρχε ποτέ μια τέτοια καθαρότητα). Επιπλέον, διαπερνιούνται από αντιφάσεις, διεξάγονται στο δυσδιάκριτο φόντο χαοτικών γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων, συχνά γίνονται και αντικείμενο χειρισμών, και οπωσδήποτε δεν έχουν εξασφαλισμένη έκβαση (πότε είχαν;). Είναι όμως αυθεντικοί, προϊόν της δίψας των πληβείων για ελευθερία, δικαιοσύνη και δημοκρατία. Με άλλα λόγια, να νοιάζεται κάθε προοδευτικός άνθρωπος (και) για τους Βιρμανούς συμβάλλει στη συγκρότηση ενός σώματος αντιλήψεων που θα του επιτρέψουν «να μετασχηματιστεί και να μετασχηματίσει»…
