Μπροστά σε νέα μεταστροφή μέσα σε δυο χρόνια. Του Γιώργου Τσίπρα
Η πρώτη φάση που άρχισε να οικοδομείται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, πριν ακόμη αναλάβει ο Ερντογάν, ήταν η πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» με τις γειτονικές χώρες, όπως αποκαλέστηκε αργότερα από τον Νταβούτογλου, στο πλαίσιο της «νεο-οθωμανικής» στρατηγικής που καθόρισε ο ίδιος. Η Συρία, από παράγοντας εμποδίου για την Τουρκία στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και παρ’ ότι απειλήθηκε με στρατιωτική επίθεση από την Άγκυρα το 1999 λόγω του Οτσαλάν, αποτέλεσε στα κατοπινά χρόνια τη βιτρίνα της τουρκικής πολιτικής των «μηδενικών προβλημάτων», με συχνές επαφές Ερντογάν και Άσαντ και πολλές συμφωνίες που καθιστούσαν τη Συρία την κυρίως πύλη της Τουρκίας προς τη Μέση Ανατολή.
Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα για την Τουρκία, εκτός από δεκαετία ανάπτυξης και επέκτασης, ήταν και δεκαετία πολλαπλών σχέσεων με χώρες της περιοχής και των BRICS. Για παράδειγμα, μέχρι το 2009, εν μέρει προσδοκώντας οφέλη μεσολάβησης, η Τουρκία διατηρούσε ταυτόχρονα καλές σχέσεις με Ισραήλ, Συρία και Ιράν. Η πολιτική αυτή ουδετερότητας και ταυτόχρονα «μηδενικών προβλημάτων», έγειρε κάπως με την επιδείνωση των σχέσεων με το Ισραήλ από το 2009. Ωστόσο, αυτή η επιδείνωση αποτελούσε ταυτόχρονα πύλη μεγαλύτερης επέκτασης προς τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο.
Η πρώτη μεγάλη μεταστροφή έρχεται με τις περιπλοκές της Αραβικής Άνοιξης το 2011. Αφού ο Ερντογάν στις πρώτες εξεγέρσεις παίρνει θέση στην παγκόσμια πρωτοπορία υπέρ της Αραβικής Άνοιξης, που έμοιαζε να προωθεί σαν κύμα τη «νεο-οθωμανική» στρατηγική της Άγκυρας, η Λιβύη αποτελεί την πρώτη περιπλοκή. Ο Ερντογάν σηκώνει, αρχικά, τη σημαία της μη επέμβασης του ΝΑΤΟ σε μουσουλμανική χώρα (άλλωστε κινδύνευαν οι εκεί επενδύσεις) αλλά σε δεύτερη φάση παίρνει στροφή έχοντας όμως χάσει πολύτιμο χρόνο. Προκειμένου να μην επαναλάβει το ίδιο λάθος με τη Συρία, η Τουρκία χαράζει στροφή 180 μοιρών απέναντι στον μέχρι χθες «κολλητό» Άσαντ και βάζει πλώρη για τη γρήγορη ανατροπή του. Μόνο που έχει κάνει λάθος υπολογισμούς… Αν με τη Λιβύη βιάστηκε να κάνει τον καλό ενάντια στη Δύση, με τη Συρία βιάζεται να κάνει το κακό πρωτοπαλίκαρο της Δύσης.
Στο πλαίσιο αυτής της μεταστροφής η Τουρκία οδηγεί στα άκρα ήπια στοιχεία της προηγούμενης φάσης. Παίζει εντονότερα το χαρτί του σουνιτισμού και των Αδερφών Μουσουλμάνων σε Αίγυπτο, Συρία, Παλαιστίνη (Χαμάς), έρχεται σε στενή επαφή με το Κατάρ. Αλλά επιδεινώνει λόγω Συρίας τις σχέσεις της με το Ιράν, επιδεινώνει τις σχέσεις της και με το Ιράκ προωθώντας σχέσεις με τους Κούρδους του Μπαρζανί. Η πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες, εννοείται, έχει πάει περίπατο ήδη με τη στάση της στη Συρία.
Όταν η Σαουδική Αραβία αποφασίζει πως πρέπει να αποκαθηλωθούν οι Αδερφοί Μουσουλμάνοι, πέφτει ο Μόρσι στην Αίγυπτο, διαταράσσονται οι σχέσεις Αιγύπτου και Σαουδικής Αραβίας με την Άγκυρα, ο ρόλος της τελευταίας στη Συρία περιορίζεται, και η Τουρκία βρίσκεται ξαφνικά σε γεωπολιτικό κενό. Πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένη… Αν και η νεο-οθωμανική στρατηγική αντίληψη ήταν μια γειωμένη αντίληψη που άνοιγε δρόμους στην άρχουσα τάξη της Τουρκίας, στην πολιτική της εφαρμογή τα τελευταία δυο χρόνια, όταν και ανέκυψε η μεγαλύτερη μέχρι τώρα πρόκληση, επέδειξε επιπολαιότητα και έλλειψη σύνεσης.
Η διάψευση της γρήγορης ανατροπής Άσαντ και οι περιπλοκές του συριακού εμφυλίου σημαίνει ματαίωση όλων των σχεδιασμών της Άγκυρας για επιτάχυνση της επέκτασης και αύξησης της επιρροής της προς τη Μέση Ανατολή.
Η Τουρκία, έχοντας διαταράξει στον ένα ή άλλο βαθμό τις σχέσεις της με πολλούς γείτονες και εν μέρει με τη Δύση, χωρίς να κερδίζει σε άλλα πεδία, γυρίζει χρόνια πίσω στις γεωπολιτικές της στοχεύσεις. Το Κουρδικό, το μόνο πεδίο στο οποίο η μεταστροφή προς μια διευθέτηση και «νεο-οθωμανική» ηγεμονία δεν έχει καταρρεύσει, είναι και αυτό μετέωρο.
Στο εσωτερικό, το λαχάνιασμα της ανάπτυξης, η φετινή λαϊκή εξέγερση και η εναντίωση της πλειοψηφίας στην πολιτική της στη Συρία, επιδεινώνουν τα πράγματα.
Οι δηλώσεις Νταβούτογλου κατά την επίσκεψή του στην Τεχεράνη πως «το ζήτημα της Συρίας δεν επιδέχεται στρατιωτική λύση», και πως «η ξένη επέμβαση δεν θα βοηθήσει τις γειτονικές χώρες», αποτελούν άλλη μια 180 μοιρών στροφή που προοιωνίζεται το πιθανότερο μια νέα μεταστροφή της Τουρκίας, αυτή τη φορά λόγω αδυναμίας και διόρθωσης. Μόλις πριν από τρεις μήνες, όταν επίκειτο επέμβαση των ΗΠΑ στη Συρία, ο Ερντογάν κραύγαζε πως μερικοί βομβαρδισμοί δεν θα έλυναν το πρόβλημα και πως απαιτούνταν μια επέμβαση τύπου Κοσσόβου…
Αφού έχασε την ευκαιρία να έχει μεσολαβήσει για την προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν, σπεύδει τώρα να ξαναφτιάξει το κλίμα με την Τεχεράνη που, λόγω της προσέγγισης με ΗΠΑ, έγινε ξαφνικά πόλος έλξης ενδιαφερόμενων για συνεννοήσεις στην περιοχή.
Η διαφαινόμενη νέα μεταστροφή της Άγκυρας έχει μόλις αρχίσει…
