Για το βιβλίο Μαπούτσε, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα. Του Πάνου Ραμαντάνη*
Ναι, είναι χιλιοειπωμένο: Το νουάρ θέλγει επικίνδυνα. Τούτο εδώ, όμως, το γραπτό (Μαπούτσε) ξεπερνά τα δεδομένα ενός πολιτικού νουάρ μυθιστορήματος. Χωρίς να υπάρχει κάποιο «δεδομένο χαρακτηριστικό» γραφής, χωρίς να «φωτογραφίζει» κάποιο άγνωστο πολιτικό-ιστορικό γεγονός και χωρίς επιτηδευμένη υπερβολή, αυτό το βιβλίο βγάζει μια «απροσάρμοστη» πρωτοτυπία, συνδυάζοντας την ωμή πραγματικότητα, την πολιτική ματιά και την νουάρ αίσθηση με τρόπο μαγικό. Και να σκεφτεί κανείς ότι ο Φερέ δεν ήταν και τόσο γνωστός στο ελληνικό κοινό. Αν κρίνω από τον εαυτό μου, την πρώτη φορά που είδα το όνομα Καρίλ Φερέ, ήταν όταν έπιασα στα χέρια μου το βιβλίο (Μαπούτσε, Εκδόσεις Άγρα, μετ. Αργυρώ Μακάρωφ).
Πριν ρίξουμε το βλέμμα μας στην υπόθεση του βιβλίου, να πούμε ότι η λέξη Μαπούτσε προέρχεται από τη σύνθεση μαπού = γη, και τσε που σημαίνει άνθρωπος. Είναι το όνομα της τρίτης πολυπληθέστερης σήμερα φυλής γηγενών της Νότιας Αμερικής. Οι Μαπούτσε, κατά το παρελθόν, κατοικούσαν στο μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Χιλής και σε ένα μικρό κομμάτι της Αργεντινής. Μάλιστα, πριν από την ισπανική κατάκτηση του 1541 ο πληθυσμός τους ξεπερνούσε τα δύο εκατομμύρια. Παρά τις φοβερές διώξεις εναντίον τους, τόσο από τη Χιλή όσο και από την Αργεντινή, ο πληθυσμός τους σήμερα στη Χιλή (ίσως να ξεπερνά το 1,5 εκατομμύριο, ενώ στην Αργεντινή περίπου τις διακόσιες χιλιάδες.
Στο θέμα μας, όμως, τώρα: Οι σελίδες ανοίγουν μπροστά στο πεινασμένο μάτι του αναγνώστη και οι λέξεις του Φερέ γίνονται τροφή για σκέψη… Στο κέντρο της ιστορίας μια Μαπούτσε, η Ζανά, ένα περίεργο τυπάκι ερωτευμένο με την τέχνη (γλυπτική), αποφασίζει (αναγκάζεται), μόλις στα 19 της χρόνια, να εγκαταλείψει την κοινότητά της για το Μπουένος Άιρες. Μετά το πρωταρχικό σοκ που παθαίνει όταν στρατιώτες εισβάλουν στο σπίτι της, η Ζανά, πεταμένη στο περιθώριο, ξεριζωμένη από τη φυλή της και χωρίς πέσος στην τσέπη, προσπαθεί να τελειώσει τις σπουδές της εργαζόμενοι ως πόρνη. Ένα βράδυ, κατά τη διάρκεια της… δουλειάς, θα γνωριστεί με μια τραβεστί ονόματι Πάουλα, που συνήθως έκανε πιάτσα στο παλιό Λιμάνι του Μπουένος Άιρες, την Μπόκα και θα δεθεί, κατά έναν απροσδιόριστο τρόπο, μαζί της…
Μια άγρια (η περιγραφή γίνεται στα όρια του φρικιαστικού σαδισμού!), όμως, δολοφονία μιας άλλης τραβεστί, ονόματι Λους και φίλης της Πάουλα, θα οδηγήσει τη νεαρή Μαπούτσε στο γραφείο ενός περίεργου τύπου, ενός… underground ντετέκτιβ, διωκόμενου από την δικτατορία του Βιντέλα, ονόματι Ρουμπέν Καλδερόν. Και το κυνήγι των δολοφόνων της Λους ξεκινά. Μόνο που τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όσο φαίνονταν στην αρχή… Η έρευνα για την ανακάλυψη του δολοφόνου θα φέρει τη Ζανά και τον Ρουμπέν αντιμέτωπους με την στρατιωτική, πολιτική και οικονομική ελίτ της αργεντίνικης κοινωνίας.
Οι δολοπλοκίες των πρώην βασανιστών της χούντας που προσπαθούν να αποφύγουν τη Δικαιοσύνη με τη βοήθεια αρκετών (των περισσότερων…) θρησκευτικών παραγόντων αλλά και της πολιτικής και οικονομικής ελίτ (τραπεζίτες, βιομήχανοι κ.ά.) ξετυλίγουν και δίνουν υπόσταση σ’ αυτό το νουάρ πολιτικό μυθιστόρημα. Αν, μάλιστα, αναλογιστούμε τις συχνές πολιτικές, οικονομικές και ιστορικές αναφορές του συγγραφέα, τότε μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε την κοινωνιολογική οντότητα του κειμένου που ξεπερνά τη λογική μιας απλής αστυνομικής γραφής!
Οι ωμές αμερικανικές επεμβάσεις, η πλήρης πολιτική αποτυχία της αστικής τάξης, οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας που βρίσκονται στα νύχια της ντόπιας και υπερεθνικής ελίτ (ο Φερέ, εύστοχα, τους παρομοιάζει με μαφιόζους…), ο ρόλος του στρατού ως μόνιμος σύμμαχος της αστικής τάξης (αλλά και ως όργανο στα χέρια της ντόπιας αλλά και της υπερεθνικής ελίτ), ο αφανισμός των Μαπούτσε και το ξεπούλημα της γης τους, αποτελούν την πηγή δεδομένων απ’ όπου η πένα (κατά βάση η σκέψη) του Καρύλ Φερέ αντλεί πληροφορίες ώστε να δημιουργήσει αυτό το εξαιρετικό νουάρ μυθιστόρημα. Η κινηματογραφική ατμόσφαιρα, οι γρήγοροι ρυθμοί, η ασυνήθιστη βία για μυθιστορίες και η ευρύτερη πολιτικο-κοινωνιολογική σκέψη του Φερέ δημιούργησαν το Μαπούτσε. Ίσως το καλύτερο νουάρ μυθιστόρημα που έχει πέσει στα χέρια μου τα τελευταία χρόνια…
Τόσο απλά, τόσο σύνθετα…
Το Μαπούτσε βραβεύτηκε με το Βραβείο Landerneau Polar (2012), έχει ανακηρυχθεί το καλύτερο αστυνομικό για το 2012 από τη σύνταξη του περιοδικού Lire και έχει, επίσης, κερδίσει στη Βιέννη το Βραβείο των Αναγνωστών Goutte de Sang d’Encre (2012).
* Las putas al poder! (Sus hijos ya estan en el), ο πρωτότυπος τίτλος. Πρόκειται για γκράφιτι που δέσποζε στις λαμαρίνες μιας αποθήκης, σαν κόκκινη ετικέτα βαμμένη με αίμα, πάντα κατά το συγγραφέα του βιβλίου, Κάριλ Φερέ…
