Οι οικονομικές αντιφάσεις είναι τελικά πολιτικές και επιλύονται πολιτικά, αντιστρέφοντας την πράξη
Του Ντιέγκο Φουζάρο
Πρόκειται για μια θέση από τα Τετράδια της φυλακής, όπου ο Γκράμσι αναδεικνύει ένα από τα αποφασιστικά θεωρητικά του σημεία. Τη θέση αυτή θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε ως προσπάθεια του Γκράμσι να αντιδράσει στον ντετερμινισμό που χαρακτηρίζει έναν συγκεκριμένο μαρξισμό. Το απόσπασμα αυτό είναι πολύ σημαντικό καθώς περιγράφει με κρυστάλλινο τρόπο ότι οι οικονομικές αντιθέσεις δεν είναι μια εσωτερική αντίφαση που επιλύεται με οικονομικό τρόπο, ούτε βέβαια προκαλεί αυτόματα κατάργηση της καπιταλιστικής κοινωνίας και των ενδογενών της αντιφάσεων. Η οικονομική αντίφαση, γράφει ο Γκράμσι, γίνεται πολιτική και επιλύεται πολιτικά, που σημαίνει, μέσα από τη συλλογική δράση των ανθρώπων, διαμέσου της πολιτικής, διαμέσου της δράσης του κόμματος, του «σύγχρονου πρίγκιπα» όπως το αποκαλεί. Απαιτείται, δηλαδή, μια πολιτική οργάνωση η οποία θα μετατρέψει το προλεταριάτο σε τάξη για τον εαυτό της, με συνείδηση της ταξικής του θέσης αλλά και της αντίφασης μέσα στην οποία βρίσκεται: Να οδηγήσει δηλαδή το προλεταριάτο προς την εκπλήρωση της ιστορικής του αποστολής, που δεν είναι άλλη από την υπέρβαση της ταξικής του θέσης μέσα στον καπιταλισμό.
Η οικονομική αντίφαση, κατά συνέπεια, μπορεί να επιλυθεί μόνο με πολιτικό τρόπο, δια μέσου της πράξης. Η ανάλυση αυτή αποτελεί αποφασιστική πολιτιστική επανάσταση των Τετραδίων της Φυλακής καθώς εστιάζει στη μεγάλη σημασία της ίδιας της πράξης και της πολιτικής. Η αντίφαση επιλύεται μόνο πολιτικά, όχι αυτόματα στη βάση της αντικειμενικής πορείας της πραγματικότητας. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα σημαντικό, αποφασιστικό σημείο του «ανοιχτού μαρξισμού». Πρέπει να βγάλουμε τα πλήθη από την παθητικότητα, λέει ο Γκράμσι, πρέπει να τα οδηγήσουμε, με τη βοήθεια του κόμματος, να συνειδητοποιήσουν τον ρόλο τους και την αποστολή τους. Η ίδια η οικονομική κατάσταση ούτε αναιρέθηκε ποτέ, ούτε θα μπορέσει να καταργηθεί από μόνη της. Η γαλλική ή η ρωσική επανάσταση, κατά βάθος, διδάσκουν στον Γκράμσι πως η αντίφαση πάντα επιλύεται με πολιτικό, με πρακτικό τρόπο. Αν θεωρούμε πως η αντίφαση θα επιλυθεί από μόνη της, τότε θα παραμείνει εσαεί. Οφείλουμε να διαπαιδαγωγούμε τις μάζες στην ενεργοποίηση, στην πράξη, στην πολιτική αυτοσυνείδηση. Αυτό είναι ένα βασικό καθήκον και για σήμερα, την εποχή του οικονομικού κρετινισμού (χρησιμοποιώ τον όρο του Γκράμσι), την εποχή του ολοκληρωτικού φενακισμού των κοινωνικών σχέσεων, όπως και πάλι ο ίδιος υπογραμμίζει.
