Οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος δεν είναι μόνο εκείνοι που αξιοποίησαν τη συμμετοχή τους για προσωπικά οφέλη, μεγαλοποιώντας την ή ανταλλάσσοντάς την με ανυπόληπτους υπουργικούς θώκους και τιμής ένεκεν κομματικές… πολυθρόνες.
Υπάρχουν και αυτοί που δεν επιδίωξαν να προσποριστούν από την ελληνική κοινωνία την ευεργετική τους προσφορά, αλλά κρατούν ακόμα αναμμένη και αδικαίωτη στην καρδιά τους τη φλόγα της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Αναζητήσαμε ορισμένους από αυτούς για να μας μιλήσουν γι’ αυτό το «πνεύμα» της νεότερης πολιτικής μας ιστορίας, που έγινε ήδη 40 χρονών.
Γιάννης Κοροβέσης: Οδηγός των αγώνων στη Μνημονιακή Ελλάδα
Στο μικρό αλωνάκι της ελευθερίας πριν 40 χρόνια, γράφεται το μέγιστο γεγονός της σύγχρονης Iστορίας της Ελλάδας.
Η εξέγερση της νεολαίας και του λαού στις 17 Νοέμβρη είναι ένα μεγάλο γεγονός που ακόμη και σήμερα γίνεται οδηγός των αγώνων στη μνημονιακή Ελλάδα. Τότε εμείς μείναμε έγκλειστοι ως αγωνιζόμενοι ενάντια στη χούντα με τα συνθήματα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» μέχρι την τελική αναμέτρηση. Τα παιδιά που τους έλεγαν «αλήτες» κατάφεραν το ακατόρθωτο. Η χούντα κατέρρευσε με τη μαζική παλλαϊκή συμπαράσταση του λαού μετά και από την εθνική προδοσία της Κύπρου.
Τα συνθήματα της θυσίας του Πολυτεχνείου είναι σήμερα επίκαιρα όσο ήταν και τότε! Στην πραγματικότητα η εξέγερση του Νοέμβρη αποτελεί ζωντανό συμβάν εδώ και 40 χρόνια. Η επέτειος μας δίνει την ευκαιρία να στοχαστούμε πάνω στα γεγονότα και η σημασία τους σίγουρα είναι μήνυμα που διαρκεί μέχρι σήμερα και το υπερβαίνει. Το να θυμηθούμε το πώς και το γιατί συμβαίνει, να εξετάσουμε το σήμερα της μνημονιακής Ελλάδας.
Ο λαός και η νεολαία θα κάνουν και πάλι το πρώτο βήμα των πολιτικών γεγονότων που θα ανατρέψουν την οικονομική και πολιτική υποδούλωση της Ελλάδας.
Ναι, η γενιά του Πολυτεχνείου ήταν μια μαχητική γενιά και όσοι μύθοι και αν προστεθούν ή κατασκευαστούν πρέπει να της αναγνωριστεί ότι δεν γύρισε την πλάτη της στα γεγονότα.
Δεν ξέραμε ότι δεν γίνεται να σταθείς με φωνές-με τραγούδια απέναντι στην Ιστορία, όμως έγινε. Δεν ξέραμε και δεν υπολογίσαμε τις πολιτικές εξελίξεις. Η μεταπολιτευτική Ελλάδα της ανάπηρης δημοκρατίας και της μνημονιακής βαρβαρότητας είναι γέννημα θρέμμα του παλαιοκομματικού κατεστημένου. Μας πήραν πίσω την Παιδεία, την ελευθερία και τώρα το ψωμί!
Δεν υπάρχει άλλος δρόμος, παρά αυτός που χάραξε ο Νοέμβρης και παραμένει πάντα ζωντανή η πάλη για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία.
* Ο Γιάννης Κοροβέσης (φοιτητής της Οδοντιατρικής τότε) ήταν μέλος της Συντονιστικής του Πολυτεχνείου. Συνελήφθη τον Απρίλη του ’73, κρατήθηκε στην ΕΣΑ επί έξι μήνες και απελευθερώθηκε με την αμνηστία Παπαδόπουλου. Μετά τη μεταπολίτευση ήταν για ένα χρόνο μέλος του ΔΣ της Οδοντιατρικής και αργότερα ήταν μέλος του ΔΣ της Ομοσπονδίας Οδοντιατρικών Συλλόγων.
Γιώργος Ν. Οικονόμου: Κύριος στόχος η Δημοκρατία
Ένας από τους κύριους στόχους του Πολυτεχνείου ήταν η Δημοκρατία. Όχι φυσικά κάποια αποκατάσταση του προηγουμένου διεφθαρμένου και αποτυχημένου κοινοβουλευτισμού ή κάποια βελτιωμένη εκδοχή του, αλλά ένα πολίτευμα στο οποίο ο δήμος θα είναι ουσιαστικά κυρίαρχος, θα υπάρχει «λαϊκή κυριαρχία» ή «λαϊκή εξουσία» (χρησιμοποιώ εδώ τους όρους που υπήρχαν στα συνθήματα των εξεγερμένων και στην Ανακοίνωση της Συντονιστικής Επιτροπής). Οι όροι αυτοί δεν είχαν τις σημασίες που έχουν συνήθως στα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα και συντάγματα και ισοδυναμούν με την απουσία λαϊκής κυριαρχίας – «όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό και ασκούνται από τους αντιπροσώπους». Υπήρχε σαφής εκφρασμένη απόρριψη του προδικτατορικού καθεστώτος, όχι μόνο της μοναρχίας, αλλά και του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, που είχε καταντήσει έρμαιο των δημαγωγών, του παρακράτους, του Στρατού και των επεμβάσεων των Ηνωμένων Πολιτειών. Το προδικτατορικό καθεστώς για τους συμμετέχοντες, σε καμία περίπτωση δεν ήταν δημοκρατικό, εν αντιθέσει με την κυρίαρχη ιδεολογία της Μεταπολίτευσης ότι με το τέλος της δικτατορίας το 1974 «αποκαταστάθηκε η δημοκρατία»!
Μία σαφής ένδειξη για την ιδέα της δημοκρατίας που είχαν κατά νου οι συμμετέχοντες, ή τουλάχιστον η πλειονότητά τους, ήταν η εσωτερική αυτοοργάνωση και ο αυτοκαθορισμός της κατάληψης. Η δυναμική και η λειτουργία της στηριζόταν στην αυτοδιεύθυνση: Συγκρότηση επιτροπών για τη σίτιση, την περιφρούρηση, για τις πρώτες βοήθειες και το φαρμακείο, τον έρανο κ.ά. Διαρκείς συνελεύσεις των σχολών, εκλογή ατόμων για τη συγκρότηση Συντονιστικής Επιτροπής με εικοσιτετράωρη θητεία, η οποία εκτελούσε τις αποφάσεις των συνελεύσεων και συντόνιζε τον αγώνα. Το κυρίαρχο όργανο ήταν οι γενικές συνελεύσεις οι οποίες ελάμβαναν όλες τις καθοριστικές αποφάσεις για το πολιτικό περιεχόμενο και την πορεία της κατάληψης. Οι αποφάσεις εκφράζονταν άλλωστε από τα μεγάφωνα, τους πολυγράφους και τον ραδιοφωνικό σταθμό. Έτσι διασφαλιζόταν η διαφάνεια, η πληροφόρηση, η βούληση και η θέληση των συμμετεχόντων. Δεν καθοδηγούσε καμία κομματική οργάνωση, δεν χειραγωγούσε ουδείς «ηγέτης», δεν κινούσε τα νήματα καμία έξωθεν εξουσία. Η άμεση δημοκρατία στην πράξη, η αυτονομία ως έμπρακτη πρόταση.
Η πρόταση αυτή είναι το καινούργιο που κομίζει το Πολυτεχνείο στην πολιτική πράξη, συνδεδεμένο με μία άλλη αντίληψη περί πολιτικής, η οποία συγκαλύπτεται σκοπίμως από τις κυρίαρχες δυνάμεις του συστήματος (ιδεολογίες, κόμματα, πολιτικούς, ΜΜΕ). Αυτή η έννοια της πολιτικής στηρίζεται στην ιδέα πως αυτό που δημιουργεί τις ουσιαστικές αλλαγές και τους θεσμούς είναι το ανθρώπινο πράττειν, το σκεπτόμενο πράττειν της ανώνυμης συλλογικότητας, χωρίς προκατασκευσμένες οδηγίες, ιδεολογικά δόγματα και κομματικές συνταγές. Πολιτική δεν είναι η εφαρμογή κάποιας θεωρίας, ούτε η χειραγώγηση των ανθρώπων από κάποιους υποτιθέμενους ειδικούς, κομματικούς διανοουμένους, επαγγελματίες πολιτικούς και γραφειοκρατικούς μηχανισμούς. Είναι υπόθεση της κοινωνίας, των δρώντων υποκειμένων που βασίζονται στην αυτοοργάνωση, στην αυτόνομη θέλησή τους και δεν εκποιούν την επιθυμία και τη δύναμή τους στους ολίγους, στα κόμματα, στους «αντιπροσώπους», δηλαδή δεν αλλοτριώνονται πολιτικώς. Η άμεση πολιτική συμμετοχή στις συλλογικές διαβουλεύσεις και αποφάσεις, λειτουργεί και ως σχολείο αυτοσυνείδησης και αυτομόρφωσης των πολλών.
* Ο Γιώργος Ν. Οικονόμου συμμετείχε ενεργά στο αντιδικτατορικό κίνημα και είχε, μάλιστα, τραυματιστεί από τις σφαίρες των χουντικών. Σπούδασε Μαθηματικά, Μουσική και Φιλοσοφία, κοντά στον Κορνήλιο Καστοριάδη, έχει master Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης και είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και στο πανεπιστήμιο.
Αθηνά Φιωτάκη: Απαιτείται ένα πλατύ μέτωπο σωτηρίας
Πόσο επίκαιρο είναι σήμερα το σύνθημα Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία;
Θα έλεγε κανείς ότι 40 χρόνια πριν, το σύνθημα Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία ήταν βασικό, πλατύ και ουσιαστικό. Βασικό, γιατί απευθυνόταν στην οικονομική κατάσταση της πλειοψηφίας των τότε φοιτητών, που προέρχονταν από φτωχές αγροτικές οικογένειες και μικροαστικά στρώματα της πόλης.
Πλατύ, γιατί αγκάλιαζε την πλειοψηφία. Ουσιαστικό, γιατί το Πανεπιστήμιο που είναι χώρος διακίνησης ιδεών δεν μπορούσε να λειτουργήσει υπό το καθεστώς του φόβου και της καταστολής που είχε επιβάλει η xούντα. Τα τρία χρόνια εφαρμογής της λιτότητας που εφαρμόστηκαν από τις κυβερνήσεις του Mνημονίου ήταν αρκετά για να φέρουν στην επικαιρότητα το παραπάνω σύνθημα.
Κρατική βία και κινηματική ταυτίζονται;
Σε καμία περίπτωση. Πρώτα-πρώτα γιατί από τη φύση της η πρώτη είναι ισχυρή, εξοπλισμένη με τα πιο σύγχρονα μέσα, που εφαρμόζεται από τους λίγους ενάντια στους πολλούς.
Η κινηματική «βία» δεν είναι βία, είναι αντίδραση στη βία. Ποτέ ένα πλατύ λαϊκό κίνημα δεν ασκεί βία από μόνο του. Ωστόσο μπορεί να αντιδράσει όταν εξαναγκασθεί από την άλλη βία και αυτή η αντίδραση είναι επιβεβλημένη.
Η σχέση της νεολαίας σήμερα με τα κινήματα και τα κόμματα;
Από τη φύση και τη θέση της στην παραγωγή η νεολαία αποτελεί το πιο ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας και συνεπώς και των κινημάτων. Έτσι έγινε στην περίοδο της Κατοχής με το ΕΑΜ, έτσι έγινε και με την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τώρα, πώς αυτό συνδυάζεται με τη μικρότερη συμμετοχή της νεολαίας στα κόμματα (και αναφέρομαι στην Αριστερά), αυτό ίσως να έχει να κάνει με μία λάθος προσέγγιση από πλευράς των κομμάτων αυτών ή ίσως είναι θέμα δυσπιστίας από πλευράς της νεολαίας, που μπορεί να πηγάζει από μία ενδεχομένως ευθύνη της Αριστεράς στη σημερινή περιθωριοποίησή της.
Η νεολαία έχει από την άλλη τους δικούς της διαύλους επικοινωνίας μέσω Ιnternet, όπως φάνηκε και στο κίνημα των πλατειών το 2011. Η νεολαία είναι εκείνη πλήττεται περισσότερο από την ανεργία, είτε είναι εξειδικευμένη είτε ανειδίκευτη, και πιστεύω ότι θα αντιδράσει. Μία μορφή αντίδρασης είναι και η μετανάστευση σε χώρες που δεν πλήττονται από τα μέτρα λιτότητας. Παλιότερα οι ανειδίκευτοι εργάτες έπαιρναν το δρόμο της ξενιτιάς, τώρα οι πιο εξειδικευμένοι.
Υπάρχει ελπίδα;
Για να το απαντήσουμε αυτό θα πρέπει να δούμε τι έχει γίνει. Είναι γνωστό πλέον ότι η χώρα μας αποτέλεσε το πειραματόζωο της εφαρμογής των μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης που εφαρμόστηκαν αργότερα και σε άλλες υπερδανεισμένες χώρες, κυρίως της Νότιας Ευρώπης. Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής είναι γνωστά και καταστρεπτικά και δεν έχουμε φθάσει ακόμα στο τέλος.
Τι να κάνουμε;
Ένα πλατύ μέτωπο σωτηρίας με πρόγραμμα λίγων σημείων για να αγκαλιάσει όσο γίνεται περισσότερους, κάτι σαν το σύνθημα Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία. Πολιτικές και κινηματικές συμμαχίες με τις χώρες του Νότου για να ανατραπεί η σημερινή νεοφιλελεύθερη πολιτική της Ε.Ε. Τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα, να τα αντιμετωπίσουμε με το κεφάλι ψηλά. Να υποστηρίξουμε τις δυνάμεις που δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση.
* Η Αθηνά Φιωτάκη ήταν τότε φοιτήτρια της Νομικής και συμμετείχε στην ιστορική πορεία που ξεκίνησε από τη Νομική και κατέληξε στο Πολυτεχνείο
