Μετά την περσινή απαγόρευση της πορείας –αλλά και όλων των συναθροίσεων– λόγω πανδημίας, ο φετινός γιορτασμός του Πολυτεχνείου και η πορεία έγιναν κανονικά, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Μάλιστα όλοι τονίζουν ότι η πορεία είχε μαζικότητα: οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 20.000 ή και περισσότερους διαδηλωτές. 48η επέτειος, και ακόμα η ημερομηνία αυτή είναι βαθιά χαραγμένη στην ιστορική μνήμη των ανθρώπων, ενώ αρκετές γενιές νέων ανθρώπων ζουν το «Πολυτεχνείο» μέσα από τη δική τους συμμετοχή και τα γεγονότα που σημάδεψαν πολλές επετείους.
Το «Πολυτεχνείο» σαν στιγμή αποτυπώνει αντιφασιστικές και (λιγότερο) αντιιμπεριαλιστικές διαθέσεις. Και σε κάθε επέτειο συμβαίνει κάτι μικρό ή μεγάλο που δείχνει κάτι τις. Φέτος, για παράδειγμα, είχαμε την παρουσία των γονιών του νέου Ρομά που δολοφονήθηκε από την αστυνομία στο Κερατσίνι, όπως είχαμε και την παρουσία της Ολλανδής δημοσιογράφου, η οποία δήλωσε ότι εγκαταλείπει την Ελλάδα επειδή δέχεται απειλές. Είχαμε και τις φωτογραφίες από το τραυματισμένο χέρι του Νίκου Μανιού όταν αυτόκλητοι πορτιέρηδες του ΕΜΠ τον εμπόδισαν να καταθέσει στεφάνι ως εκπρόσωπος του συλλόγου φυλακισθέντων την εποχή της δικτατορίας.
Η πρώτη απουσία
Υπήρχαν όμως και μεγάλες απουσίες. Απουσία πρώτη, η ίδια η επικαιρότητα (τόσο του συμβολισμού του Πολυτεχνείου, όσο και του τι συμβαίνει στην κοινωνία και στη χώρα). Επειδή, όσο κι αν δεν μας αρέσει να ακούμε τον Μητσοτάκη να λέει για «γερασμένα συνθήματα», θα πρέπει να αξιολογήσουμε το τι είδους σύνδεση έχει μια πορεία για το Πολυτεχνείο το 2021, με τη σύγχρονη πραγματικότητα και τα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία και την χώρα. Από την πορεία, όσο μεγάλη κι αν ήταν, έλειπε η σύνδεση. Έλειπε η προβολή μιας γραμμής ή ενός στόχου που να σημαίνει κάτι για ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, κι όχι για κάθε μπλοκ ξεχωριστά και τις ιδιαίτερες προσλαμβάνουσες που έχει, ή και τα «κολλήματα» που το διατρέχουν. Ακόμα κι αν ήταν διπλή ή τετραπλή η πορεία από αυτήν που είδαμε, πάλι δεν θα είχε να πει κάτι για το σήμερα εάν δεν συνδέονταν με την επικαιρότητα και τα κεντρικά θέματα που ταλανίζουν τη χώρα και τον λαό. Σε αντίθεση με το Πολυτεχνείο το 1973 που, ενώ έγινε κυρίως από φοιτητές, «μιλούσε» άμεσα και είχε επίδραση στη συνείδηση ολόκληρης της κοινωνίας – για δεκαετίες μάλιστα.
Από την πορεία, όσο μεγάλη κι αν ήταν, έλειπε η σύνδεση με τη σύγχρονη πραγματικότητα και τα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία και την χώρα. Έλειπε η προβολή μιας γραμμής ή ενός στόχου που να σημαίνει κάτι για ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, κι όχι για κάθε μπλοκ ξεχωριστά και τις ιδιαίτερες προσλαμβάνουσες που έχει
Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, από την πορεία απουσίαζε ο ιός Covid-19. Απουσίαζε η πανδημία, απουσίαζαν αιτήματα και συνθήματα για το ειδικό καθεστώς που επιβάλλεται, για την υπεράσπιση της υγείας, για την παραβίαση των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, για την ουσιαστική κατάργηση του δημόσιου χώρου. Μοιάζει οξύμωρο, αλλά είναι αληθινό: Πέρσι για να κυκλοφορήσουμε έπρεπε να στείλουμε sms και απαγορευόταν κάθε συνάθροιση. Φέτος για να μπορέσει οποιοσδήποτε πολίτης (εμβολιασμένος και μη) να κάτσει κάπου, να πιει έναν καφέ κ.λπ., πρέπει να επιδεικνύει πιστοποιητικό ή τεστ, συν ταυτότητα. Εκτός από λίγα πανό που έθιγαν τα ζητήματα αυτά και συσπείρωναν 200-300 άτομα (ΚΟΕ, ΚΕΔ/Avantgarde, Αναρχική Συσπείρωση), η υπόλοιπη, συντριπτική πλειοψηφία της διαδήλωσης-πορείας δεν ενδιαφερόταν για το ζήτημα αυτό. Όχι ότι ήταν κολλημένη στα «γερασμένα» συνθήματα του Πολυτεχνείου (Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία-Εθνική Ανεξαρτησία, Κάτω η χούντα, Έξω οι Αμερικάνοι), αφού οι αναλύσεις τόσο της αριστεράς όλων των αποχρώσεων όσο και του νεοαναρχικού χώρου δεν συμφωνούν με την ουσία αυτής της συνθηματολογίας. Ήταν κολλημένη περισσότερο σε στερεότυπα του κάθε χώρου, και αδιαφορία για το πού βαδίζει η χώρα, η περιοχή, η κοινωνία ολόκληρη.
Δύο ιδιαίτερα νεανικά και μαζικά μπλοκ ήταν αυτό των φοιτητικών συλλόγων, καλώς, και ένα μπλοκ που πορεύονταν πίσω από ένα πανό με υπογραφή «αναρχικοί/αναρχικές». Το μπλοκ των φοιτητικών συλλόγων (κυρίως ΕΑΑΚ) θύμιζε διαρκώς ότι «το Πολυτεχνείο δεν ήτανε γιορτή, ήτανε εξέγερση και πάλη ταξική» κι ότι δεν μπαίνει σε μουσεία, ενώ φαίνεται να μην πολυενοχλούνταν από τον σφετερισμό που κάνουν τα μέλη του με τα face control στις πύλες του ΕΜΠ και τα επεισόδια το πρωί της 17ης Νοέμβρη. Το μπλοκ των αναρχικών, από την άλλη, ένοιωθε μια πληρότητα με το σύνθημα «Ελλάς ελλήνων αστυνομικών – ρουφιάνων, δολοφόνων και βασανιστών».
Τα μπλοκ των οργανωμένων δυνάμεων έδιναν έμφαση στα θέματα μεταναστών και ρατσισμού-φασισμού, ενώ οι δυνάμεις της επίσημης αριστεράς (ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ) κράτησαν απόσταση από την πορεία, και φαίνονταν κι αυτές ικανοποιημένες από την παρουσία τους και την ειδική συνθηματολογία τους: Η ιστορία γράφεται με ανυπακοή, τα γρανάζια δεν γυρνούν χωρίς τους εργάτες, κ.ο.κ. Φυσικά διέπρεψε και το σύνθημα «Τέρμα πια στις αυταπάτες – Ή με το κεφάλαιο ή με τους εργάτες» (που, ναι, σε μια στιγμή το φώναζαν και στο μικρό μπλοκ του ΜεΡΑ25!). Ειδικά στο μπλοκ του ΚΚΕ η συνθηματολογία ήταν πιο ανεβασμένη, αφού τονίζονταν με έμφαση ότι το μέλλον δεν είναι ο καπιταλισμός, αλλά ο σοσιαλισμός…
Η δεύτερη απουσία
Η δεύτερη μεγάλη απουσία –συνέπεια της πρώτης βασικά, αλλά και του τρόπου με τον οποίο καταγράφεται πλέον η πορεία του Πολυτεχνείου σαν υπόθεση μόνο των χώρων της αριστεράς και του αναρχισμού– είναι αυτή των υπαρκτών αντιστάσεων. Των αντιστάσεων που δεν αισθάνονται πως έχουν να πουν κάτι ή να θέλουν να συνδεθούν με την υπόθεση του Πολυτεχνείου και του γιορτασμού του. Είναι περίεργο, γιατί η «χωρητικότητα» θα έπρεπε να είναι τέτοια που να συσπειρώνει κατ’ εξοχήν τα τμήματα που πλήττονται και αγωνίζονται, και θα έπρεπε –πέρα από το ζήτημα του προσανατολισμού με βάση τα σημαντικά σημερινά προβλήματα– να επιδιώκει να συσπειρώσει υπαρκτές αντιστάσεις. Όμως τα κομματικά μπλοκ ενδιαφέρονται μόνο για την εικόνα τους και για τη συσπείρωση στις γραμμές τους των οργανωμένων μελών και της πολύ στενής «επιρροής» τους. Τίποτα παραπάνω.
Έτσι οι πυρόπληκτοι που αγωνίζονται, οι υγειονομικοί που απολύθηκαν, οι λιμενεργάτες, οι εργαζόμενοι ντελιβεράδες της e-food, ολόκληρη η εστίαση που πλήττεται βάναυσα, οι εκπαιδευτικοί που χτυπιούνται με την επιβολή της αξιολόγησης, και άλλοι που αγωνίζονται ή στριμώχνονται πολύ, δεν νοιώθουν σαν υπόθεσή τους το Πολυτεχνείο. Ή δεν νοιώθουν μια ανάγκη σύνδεσής τους με αυτό, και με τη «στιγμή» της πορείας του. Σαν να διαμεσολαβείται το Πολυτεχνείο από τα κομματικά μπλοκ, τις δυνάμεις της ποικίλης αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου. Επειδή είναι πάρα πολλά τα χρόνια που ξεκόβεται το Πολυτεχνείο από τις έννοιες «λαϊκό κίνημα» και «μαζικό πολιτικό κίνημα». Αυτό το παράδοξο, να ακρωτηριάζεται και να εργαλειοποιείται το Πολυτεχνείο και να ακολουθεί ένα μοτίβο κομματικής και ιδεολογικής χρήσης του, μοιάζει με μια ιδιότυπη καραντίνα απέναντι στην ανάγκη για ανάπτυξη, συντονισμό, επιδίωξη για συνεύρεση, για άνοιγμα νέων δρόμων από υπαρκτά υποκείμενα που μένουν στο περιθώριο. Ο «κομματισμός» και η «μονοπώληση» επετείων και συμβόλων οδηγούν στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτό που χρειάζεται και είναι αναγκαίο.
Αλήθεια, μπορεί να είναι κανείς ευχαριστημένος από αυτήν την κατάσταση; Στέκουν οι κομματικοί πανηγυρισμοί, ή λειτουργούν σαν υγειονομική ζώνη και προληπτική καραντίνα μην τυχόν και ξεπηδήσουν άλλες «περίεργες», μη ελεγχόμενες από αυτούς καταστάσεις; Η υπαρκτή αριστερά νοιάζεται για διατήρηση και μόνο των ποσοστών της, ο αντιεξουσιαστικός χώρος δεν ενδιαφέρεται για έναν μεγάλο πραγματικό μαζικό και πολιτικό αγώνα…
Ακόμα κι αν θεωρήσουμε μια ορισμένη πλέον καθιερωμένη παράδοση το τριήμερο του Πολυτεχνείου, αυτό που έχει σημασία είναι να υποστηλωθούν με σύγχρονα περιεχόμενα οι έννοιες «λαϊκό κίνημα» και «μαζικό πολιτικό κίνημα». Αν γίνει αυτό, τότε θα βαδίσουμε στο Δρόμο του Νοέμβρη. Επειδή σήμερα το ζητούμενο είναι να ανοίξουμε και να βαδίσουμε Δρόμους Δημοκρατικής Διεξόδου.
Η μεγάλη απόδραση
Η πρώτη λοιπόν απουσία μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «μεγάλη απόδραση». Απόδραση από την πραγματικότητα, απόδραση από τα καθήκοντα που μπαίνουν και είναι δύσκολα (π.χ. μια πειστική πρόταση εναλλακτικής Διεξόδου της χώρας), και «στέγαση» υπό την ασφάλεια κάποιων ιδεολογικών στερεοτύπων – άσχετων με την ουσία και τους στόχους του Πολυτεχνείου, αλλά με πολλαπλούς σφετερισμούς της ιστορίας του (ποιος το έκανε, τι στόχους είχε, σύνδεσή του με το σήμερα κ.λπ.). Θα πει κανείς, εδώ μέχρι και η ΠΑΣΠ κάνει παιχνίδι με τη σημαία του Πολυτεχνείου και το σχετικό σόου που σκαρώνει κάθε χρόνο, σαν να της ανήκει… Είναι αστείο, αλλά έχει πάρα πολλούς ιδιοκτήτες (αποκλειστικούς μάλιστα) το Πολυτεχνείο! (Εδώ να μην παραλείψουμε ότι 3-4 σκέφτηκαν να υποδέχονται την πορεία στο ύψος της Πρεσβείας των ΗΠΑ με ένα μεγάλο πανό για την απελευθέρωση του Δημήτρη Κουφοντίνα – για να θυμηθούμε κι άλλον έναν σφετερισμό του Πολυτεχνείου με τον τίτλο οργάνωσης «17 Νοέμβρη»…).
Κάποιο μικρό αντίβαρο σε αυτήν την χοντροκομμένη χρησιμοποίηση (αλλά και περιχαράκωση) του Πολυτεχνείου ήταν μια-δυο εκπομπές στην κρατική τηλεόραση, που έδειχναν πλάνα από αρχεία τα οποία δεν ήταν τόσο γνωστά, και ξαναπαιγμένες εκπομπές όπου μιλούν διεξοδικά για το Πολυτεχνείο φοιτητές της περιόδου εκείνης, οι οποίοι τονίζουν ιδιαίτερα την πορεία που είχε το φοιτητικό κίνημα και τους τρόπους-δρόμους μέσα από τους οποίους αναπτύχθηκε και καταξιώθηκε. Όταν ξαναβλέπει κανείς σήμερα αυτές τις εκπομπές, ακόμη κι αν γνωρίζει ότι αυτοί που μιλούν λένε μονάχα ορισμένες πτυχές, παρασιωπώντας άλλες που έχουν σημασία, παρ’ όλα αυτά του φαίνονται πολύ πιο ποιοτικές και ουσιαστικές από τα όσα φωνάζονται, λέγονται, διαμείβονται εντός του μη μαζικού κινήματος. Δηλαδή του κινήματος που κινείται στις ράγες μιας περιφραγμένης αριστερής ή αντιεξουσιαστικής οπτικής, και αδιαφορεί σφόδρα για την έννοια «μαζικό κίνημα» κι όλα τα ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία που το χαρακτηρίζουν.
Κώστας Καρυδιάς
