Η πρόσφατη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ δεν έδωσε ούτε αναμενόταν να δώσει άλλωστε, κάποιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Φαίνεται ότι επιβεβαιώθηκαν προσυμφωνημένες διαδικασίες και «οδικοί χάρτες». Έναρξη πολιτικού διαλόγου από τα μέσα Οκτωβρίου, σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών, διαβουλεύσεις για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) μέσα στον Νοέμβριο και συνομιλίες για θέματα οικονομικής συνεργασίας με κατάληξη όλων των παραπάνω στις 7 Δεκεμβρίου σε μια σύνοδο του Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη όπου αφήνεται να εννοηθεί ότι θα υπογραφούν σημαντικές συμφωνίες. Οι δηλώσεις των δύο πλευρών έγιναν χωριστά (και αυτό βεβαίως έχει τη σημασία του), υπήρξαν γενικόλογες και επιδίωκαν να μεταδώσουν ένα μήνυμα αποφόρτισης και «αποφυγής εντάσεων». Η τελευταία αυτή κοινή επιδίωξη προωθείται βέβαια για πολύ διαφορετικούς λόγους και με πολύ ασύμμετρους όρους, από τις δύο πλευρές. Η τουρκική καθιστά σαφές ότι διατηρεί σε ισχύ και θεωρεί ως βάση εκκίνησης όλες τις αξιώσεις της. Μέσα σ’ αυτές, ιδιαίτερη σημασία έχει η τοποθέτηση Ερντογάν στη Συνέλευση του ΟΗΕ, σχετικά με την Κύπρο (και την ανατολική Μεσόγειο): Δύο κράτη και προώθηση της αναγνώρισης του ψευδοκράτους. Η ελληνική πλευρά, από την άλλη, με τον Μητσοτάκη να αποφεύγει εύγλωττα και χαρακτηριστικά στη δήλωσή του για τα αποτελέσματα της συνάντησης οποιαδήποτε αναφορά στην Κύπρο (!), και να διαπνέεται σταθερά από μια λογική «κατευνασμού του θηρίου». Αναφορά έγινε επίσης, κυρίως από ελληνικής πλευράς, στο ότι συζητήθηκε η κλιματική κρίση και το μεταναστευτικό. Ακόμα και το επίπεδο της σημειολογίας και των οπτικών εντυπώσεων έδωσε τις δικές του πληροφορίες. Συνάντηση στο «Σπίτι της Τουρκίας» (!) με χαρακτηριστική τη διαφορά ύφους και στησίματος των δύο πλευρών: ένας «σουλτανικά» συγκαταβατικός Ερντογάν απέναντι σε ένα Μητσοτάκη που φανέρωνε ακόμα και σωματικά το άγχος του να μην διαταραχθεί το «καλό κλίμα». Και βεβαίως, δύο-τρεις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου λίγο μετά το πέρας της συνάντησης. Πίσω από όσα καλύπτει η διπλωματική αοριστία, αποσαφηνίζεται πάντως όλο και περισσότερο μια συγκεκριμένη πορεία, οι στοχεύσεις, οι επιλογές, οι προτεραιότητες και τα άγχη των διαφόρων πλευρών. Ιδιαίτερα αν δούμε τα όσα αποκαλύπτει η λογική αλληλουχία των κινήσεων της τελευταίας περιόδου.
Σε αμερικανική τροχιά «διευθέτησης» των ελληνοτουρκικών διαφορών
Οι ΗΠΑ επείγονται για κρίσιμες διευθετήσεις στο τόξο Θράκης, Αιγαίου, Ανατολικής Μεσογείου. Σε αδρές γραμμές η κίνησή τους οριοθετείται ως εξής: Σταθερή πίεση προς την ελληνική πλευρά να αποδεχθεί όποιες εκπτώσεις θα κριθούν σκόπιμες, σε ό,τι αφορά την άσκηση της κυριαρχίας της και ακόμα περισσότερο των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Αναζήτηση προς τούτο, «δημιουργικών λύσεων» (εξαιρετικά επικίνδυνων γιατί μπορούν πιο εύκολα να παρουσιαστούν ως ελκυστικές) ώστε να αποφευχθούν ει δυνατόν ανυπέρβλητα πολιτικά προβλήματα και μια εσωτερική ελληνική αποσταθεροποίηση. Διατήρηση της δυτικής επιρροής και των βαθμών ελέγχου επί μιας Τουρκίας που εδραιώνει τον ρόλο της ως ενδιάμεση δύναμη ανάμεσα σε «Δύση» και «Ανατολή», διευρύνοντας την ισχύ της. Την ίδια στιγμή, αποφυγή «όσο είναι δυνατό», μιας ανεξέλεγκτα ισχυροποιούμενης Τουρκίας. Η εξίσωση περιπλέκεται όλο και περισσότερο, λόγω των διαταραχών της ηγεμονίας των ΗΠΑ και των συνακόλουθων βημάτων αυτονόμησης μιας σειράς δυνάμεων στην περιοχή. Ένα πρώτο συμπέρασμα φαίνεται να ισχύει βλέποντας τη γενική εικόνα: Σήμερα όποιος κερδίζει βαθμούς αυτονομίας «ανάμεσα στα στρατόπεδα» ισχυροποιεί τη θέση του, ενώ οι «δεδομένοι» και ζεμένοι σταθερά στη Δύση πληρώνουν τη νύφη. Άλλωστε η ευρωενωσιακή κρίση συνολικά προσθέτει άφθονα τεκμήρια για το δεύτερο.
Τι κρύβει ο «πολιτικός διάλογος»
Δύο πράγματα προκειμένου να μην χαθεί εντελώς η «κοινή λογική». Κατ’ αρχάς γίνεται απολύτως φανερό ότι ο διάλογος αφορά τα πάντα και έχει ήδη συμφωνηθεί το πλαίσιό του. Στις επαφές Σουρανή / Καλίν, Μπούρα / Καλίν αλλά και σε προγενέστερες συνεννοήσεις της περιόδου Τσίπρα. Περιλαμβάνεται το σύνολο των αξιώσεων της Τουρκίας. Και μόνο αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση δεν γίνεται στη βάση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου αλλά σε μια βάση κατ’ αρχήν διμερή με όρους ισχύος. Και όπου κατά περίπτωση παρεμβαίνουν εφόσον το θέλουν, τους συμφέρει και το μπορούν και διάφοροι τρίτοι (πρακτικά κυρίως οι ΗΠΑ και ο ευρωατλαντισμό, ίσως με έμμεσους τρόπους σε κάποιο βαθμό και η Ρωσία ή η Κίνα). Μια ακόμα καθοριστικής σημασίας, ολέθρια επιλογή είναι πρόδηλο ότι έχει επιβληθεί και τώρα πλέον δεν πολυτηρούνται ούτε τα προσχήματα: Ο διαχωρισμός των ελληνοτουρκικών από το Κυπριακό. Κατά δεύτερον έχει προστεθεί μια ακόμα ποιοτική διαφορά. Ενώ επί πολλά έτη αυτή η διαδικασία διαλόγου γινόταν σε τεχνικό διπλωματικό (μη δεσμευτικό / διερευνητικό) επίπεδο, τώρα αποκτά διακηρυγμένα χαρακτηριστικά πολιτικής δέσμευσης της αποδοχής του πλαισίου και απ’ ό,τι αφήνεται σαφώς διαμηνύεται, ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων κατάληξης. Η ατμόσφαιρα που καλλιεργείται είναι ότι ο Δεκέμβριος θα φέρει «δημιουργικές λύσεις». Αν «δεν πάει κάτι πολύ (!) στραβά» όπως το έθεσε καλά πληροφορημένος Έλληνας συστημικός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων. Επισήμως για την ώρα τουλάχιστον, η «Χάγη» εκτιμάται ως μακρινή υπόθεση. Χωρίς να αποκλείονται πάντως κάθε είδους «εκπλήξεις» και η χρήση «της απειλής πολέμου» ως μέσο για την επιβολή / αποδοχή δυσμενών όρων. Όμως για την ώρα, άλλες «λύσεις συνεκμετάλλευσης» μαγειρεύονται με σκοπό να παρουσιαστούν ως οικονομικού περιεχομένου, προαγωγικές της «ειρήνης» (!), του «αμοιβαίου οφέλους» και της ευημερίας! Και σ’ αυτό το πλαίσιο θα ήταν πολύ χρήσιμο να διερευνηθεί ο βαθμός, οι κλάδοι και η έκταση της απ’ ό,τι φαίνεται διαρκώς αυξανόμενης τουρκικής οικονομικής διείσδυσης στην Ελλάδα. Τι και πως αγοράζεται / εξαγοράζεται από τουρκικής πλευράς; Ποιές οικονομικές «ολοκληρώσεις» προωθούνται προς συμφωνία στις 7 Δεκεμβρίου;
Η Τουρκία καθιστά σαφές ότι διατηρεί σε ισχύ και θεωρεί ως βάση εκκίνησης όλες τις αξιώσεις της. Μέσα σ’ αυτές, ιδιαίτερη σημασία έχει η τοποθέτηση Ερντογάν στη Συνέλευση του ΟΗΕ, σχετικά με την Κύπρο (και την ανατολική Μεσόγειο): Δύο κράτη και προώθηση της αναγνώρισης του ψευδοκράτους
Αποστρατιωτικοποίηση ή μήπως και «ουδέτερη ζώνη» στο Ανατολικό Αιγαίο;
Πρώτα απ’ όλα πολλαπλασιάζονται όλο το τελευταίο διάστημα χωρίς να διαψεύδονται οι αναφορές ότι αποσύρονται κρίσιμα οπλικά συστήματα από τα νησιά, με προπέτασμα την «ενίσχυση της Ουκρανίας». Τώρα για ακόμα μια φορά επανέρχεται ο διάλογος για ΜΟΕ. Με βάση το «μομέντουμ» των όχι και πολύ διπλωματικών αμερικανικών σταθερών φορτικών υποδείξεων για «μείωση του στρατιωτικού αποτυπώματος» αλλά και την επανερχόμενη φημολογία ότι κυκλοφορούν προτάσεις που προβλέπουν την μετατροπή των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου σε «ουδέτερη ζώνη» μειωμένης ελληνικής κυριαρχίας (υπό κάποια μορφή διεθνούς ελέγχου;) θα πρέπει να αυξηθεί η εγρήγορση απέναντι στις νέες απεμπολήσεις κυριαρχίας που ενδεχομένως θα δούμε με όχημα τα ΜΟΕ και «την καλλιέργεια εμπιστοσύνης». Τέλος δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο ότι όλη την τελευταία περίοδο, ο βίος και η πολιτεία της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας και η τουλάχιστον «υποτονικότητά της» μπροστά στις επανειλημμένες εικόνες στρατιωτικής και εν γένει κρατικής αποδιοργάνωσης που κάνουν το γύρο του κόσμου, εγείρει ερωτηματικά για τα μηνύματα που εν τοις πράγμασι δίνονται.
Με το βλέμμα στον χειρισμό πιθανών εσωτερικών κοινωνικών αντιδράσεων
Το σύνολο των κινήσεων της κυβέρνησης, της συναινούσας συστημικής και στα όρια της ανυπαρξίας αντιπολίτευσης, αλλά και του εγχώριου βαθέος συστήματος ευρύτερα, κάνει πρόδηλο ότι η προτεραιότητα των σχεδιασμών δίνεται στην εξουδετέρωση των πιθανών εσωτερικών αντιδράσεων / αντιστάσεων μπροστά στην πορεία υποτέλειας που έχει συνομολογηθεί. Άλλωστε εκτός όλων των άλλων, η πολιτική φθορά που προκαλούν οι «Πρέσπες» στοιχειώνει. Τα τέτοια άγχη, κάποιες στιγμές, δεν παύουν να ομολογούνται και ανοιχτά (Ε. Βενιζέλος, Χ. Ροζάκης και πολλοί άλλοι). Δύο πλευρές αποκτούν εδώ καθοριστική σημασία και οι ρυθμοί τους δείχνουν «μετάβαση σε άλλη πίστα». Τα εντυπωσιακά βήματα με τα οποία προχωράει η διαδικασία προσπάθειας εξοικείωσης του λαού με την απώλεια κυριαρχίας ακόμα και εδάφους. Στο πλαίσιο μιας λογικής υποτελούς μονόδρομου και ραγιαδισμού με μεγάλο ιστορικό βάθος, τώρα πλέον γίνεται όλο και πιό απροκάλυπτα λόγος για την ανάγκη αποδοχής εθνικών ακρωτηριασμών. Θα άξιζε να γραφτεί βιβλίο για τη δομή, το εύρος και την απήχηση των ιδεολογικών (δεξιών και «αριστερών») ιδεολογικών «εκλογικεύσεων» ως προς αυτό και ειδικότερα για τους χειρισμούς με βάση το ζήτημα «απειλή – πόλεμος – άμυνα».
Επιπλέον, οι τελευταίες αμερικανικής χορηγίας και κοπής «αποβατικές επιχειρήσεις» προς αναδόμηση του ελληνικού πολιτικού σκηνικού λένε πολλά για τους χειρισμούς της κοινωνίας που επιδιώκονται. Πέραν του θεάματος και επί της ουσίας δείχνουν ότι προωθείται ένα «νέο» (γιατί το παλιό ασθμαίνει απέναντι στις νέες απαιτήσεις που έρχονται) σύστημα πολιτικών και κοινωνικών ρυθμίσεων. Τύπου μπανανίας. Πιο συμβατό με τις προδιαγραφές μιας χώρας – περίπου κράτους, προτεκτοράτου της Δύσης και δορυφοροποιημένης, στο πλαίσιο ενός «ενιαίου χώρου» με πρώτο βιολί την Τουρκία.
