Αναδιατάξεις συμμαχιών, εντάσεις στα πεδία μαχών, σκοτεινό μέλλον στη πολύπαθη Συρία
Του Σπύρου Παναγιώτου
Η επιστροφή της πολιτικής στις διεθνείς σχέσεις μέσω οξύτατων γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων έχει καταστήσει το παγκόσμιο περιβάλλον πιο σκοτεινό, με τον κίνδυνο μιας γενικευμένης ανάφλεξης πιο κοντινό από ποτέ στην πρόσφατη ιστορία. Έχει παράλληλα καταστήσει τις διακρατικές σχέσεις και συμμαχίες πιο ρευστές και απρόβλεπτες υπό το βάρος των στρατηγικών επιδιώξεων των μεγάλων δυνάμεων, αλλά και της θέλησης κάθε περιφερειακής δύναμης που αντιλαμβάνεται κινδύνους και ευκαιρίες να προβάλλει τις ιδιαίτερες επιδιώξεις της.
Οι εξελίξεις αυτές, ανάμεσα στα άλλα, διαλύουν και περιγελούν κάθε έννοια «μονόδρομου» ή «έλλειψης εναλλακτικής», τάση που εδώ στην Ελλάδα, κυρίως στα μνημονιακά χρόνια, προβάλει ως υπέρτατη οικουμενική αρχή. Αρχή και όριο επιλογών που πιστοποιεί ιδεοληψίες, έλλειψη σχεδίου αλλά και βαθιού ραγιαδισμού ολόκληρου του πολιτικού προσωπικού που άσκησε και ασκεί κυβερνητική εξουσία.
Σοβαρές αναδιατάξεις και νέες συμμαχίες πυροδοτούν απρόβλεπτες εξελίξεις
Αν στρέψουμε τη ματιά μας στη Μ. Ανατολή και τη γειτονική Συρία θα δούμε, σε λιγότερο από ένα χρόνο, ραγδαίες μεταβολές και ανακατατάξεις, που είναι αδύνατον να ερμηνευθούν χωρίς προσπάθεια να κατανοηθούν οι επιδράσεις των γεωπολιτικών αναστατώσεων όπως διαμορφώνονται από τις αντιφάσεις, τις παρεμβάσεις και τις ιδιαίτερες επιδιώξεις πολλαπλών δυνάμεων. Έτσι η Τουρκία, από πυλώνας της Νατοϊκής συμμαχίας στη Ν.Α Μεσόγειο, μετατρέπεται σταδιακά σε σύμμαχο, έστω και πρόσκαιρο, της Ρωσίας, συνδέεται μαζί της στρατιωτικά (εξοπλισμοί) και οικονομικά (αγωγοί φυσικού αερίου, πυρηνικό εργοστάσιο) σηματοδοτώντας πιθανότητες μιας σημαντικής μεταβολής στο Νατοϊκό στρατόπεδο. Ο Ερντογάν, ορκισμένος εχθρός του προέδρου της Συρίας Άσαντ και «προστάτης» του σουνιτισμού, συμμαχεί στρατιωτικά με Ιράν και Ιράκ ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία κουρδικού κρατιδίου στα νότια σύνορα της Τουρκίας – και παρεμβαίνει στο μέτωπο της Συρίας με στόχο να διατηρηθεί ο ενιαίος χαρακτήρας της χώρας, με τον Άσαντ στην εξουσία, υπηρετώντας πρακτικά τον Ρώσικο σχεδιασμό στην περιοχή.
Από την άλλη πλευρά οι Κούρδοι, αφού για χρόνια αποτέλεσαν σημαντική δύναμη κατά του ISIS στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων της Συρίας, απέσπασαν την εύνοια των Αμερικανών (και την ευνοϊκή ουδετερότητα των Ρώσων) ως η μοναδική αξιόπιστη στρατιωτική δύναμη στην περιοχή και εξοπλίστηκαν σημαντικά. Διεκδίκησαν, και κατάφεραν να αποσπάσουν, δεσμεύσεις για τη συγκρότηση αυτόνομου κρατιδίου στην περιοχή. Αφού θριάμβευσαν στα πεδία των μαχών κατά του ISIS, σήμερα, βρίσκονται αντιμέτωποι με στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας σχεδιασμένη και συμφωνημένη με το Ιράν, το Ιράκ και την ίδια τη Συρία και με το απαραίτητο «πράσινο φως» από την Ρωσία. Ένας νέος, προσωρινός ή όχι μένει να φανεί στο άμεσο μέλλον, εναγκαλισμός ετερόκλητων δυνάμεων, διαμορφώνεται στην περιοχή προμηνύοντας συνέχιση των συγκρούσεων στη Συρία και συσσώρευση δυνάμεων για γενίκευση της σύγκρουσης στην περιοχή.
Νέα μέτωπα στα πεδία των μαχών
Παρά τη διαφαινόμενη συντριβή του ISIS, τα μέτωπα των μαχών στη Συρία δεν κοπάζουν. Ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις της Τουρκίας έχουν εισχωρήσει στη Βόρεια Συρία ανοίγοντας μέτωπο με Κουρδικές δυνάμεις στην περιοχή του Αφρίν. Η παρέμβαση της Τουρκίας γίνεται με επίσημη πρόσκληση από την Συρία και αποτελεί μέρος ενός σχεδιασμού που αποφασίστηκε από κοινού από το Ιράν, το Ιράκ και την Ρωσία. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την απάντηση των συμμάχων της Ρωσίας στην απόφαση των Κούρδων του Ιράκ να ανακοινώσουν δημοψήφισμα στις 25 Σεπτέμβρη για την ανεξαρτησία τους. Η ανακοίνωση αυτή συνοδεύτηκε με αυστηρές δηλώσεις, τόσο από την κυβέρνηση του Ιράκ όσο και από το Ιράν, ότι δεν πρόκειται να επιτραπεί. Ακόμα και οι «σύμμαχοι» των Κούρδων Αμερικανοί ανησυχούν με τις τάσεις που διαμορφώνει η έκταση του αντικουρδικού συνασπισμού και ζητούν δια στόματος του Αμερικάνου υπουργού Εξωτερικών Τίλερσον την αναβολή του δημοψηφίσματος «έναντι οικονομικών και πολιτικών παραχωρήσεων από την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης». Ο ηγέτης του Κούρδων του Ιράκ Μ. Μπαρζανί αρνήθηκε την αμερικανική έκκληση.
Εν τω μεταξύ, οι συγκρούσεις στη Συρία παίρνουν επικίνδυνες διαστάσεις. Οι δυνάμεις της Τουρκίας και οι σύμμαχοι τους Τουρκμένοι βάλλουν όχι μόνο κατά θέσεων των Κούρδων, αλλά αναπόφευκτα και κατά Αμερικανών στρατιωτών που τους συνδράμουν. Έτσι μια ιδιόμορφη σύγκρουση, μεταξύ τουρκικών και αμερικανικών δυνάμεων γίνεται σήμερα δια αντιπροσώπων, καθιστώντας άγνωστα τα μελλούμενα. Οι οξύτατες δηλώσεις των Αμερικανών επιτελών στη Συρία δεν μπορεί να αγνοηθούν από κανέναν. Και ο έλεγχος στην περιοχή χάνεται εντελώς καθώς στην κρίση, μετά από μακριά περίοδο σιωπής, παρεμβαίνει το Ισραήλ στοχοποιώντας το Ιράν που δηλώνει έτοιμο να εγκαταστήσει στρατιωτική βάση στη Συρία μετά τη λήξη του πολέμου. Ο ίδιος ο Νετανάχιου δεν δίστασε να απευθυνθεί στον Πούτιν και να απειλήσει ευθέως με στρατιωτικό χτύπημα το Ιράν αν προχωρήσει στα σχέδια του. Εκ των πραγμάτων το Ισραήλ, και δευτερευόντως η Σαουδική Αραβία, καθίσταται η μοναδική δύναμη που έχει κάθε συμφέρον να υπηρετήσει την πολιτική των ΗΠΑ στην Μ. Ανατολή αναγορευμένο ακόμα και προστάτης των Κούρδων.
Ήδη η εμπλοκή δύο εξαιρετικά επιθετικών περιφερειακών δυνάμεων, Ισραήλ και Τουρκία, στην κρίση της Μ. Ανατολής με αντικρουόμενα γεωστρατηγικά συμφέροντα, καθιστά εξαιρετικά επικίνδυνες τις εξελίξεις. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί ότι η Ρωσία δεν θα εγκαταλείψει εύκολα επιτυχίες και συμμάχους στην περιοχή, και ότι οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ιράν προστατεύονται από ρώσικους πυραύλους, καθίσταται φανερό ότι ο πραγματικός κίνδυνος είναι η στιγμή που οι ΗΠΑ και η Ρωσία, σχεδιασμένα ή από ατύχημα, θα αποφασίσουν να λύσουν οριστικά τις διαφορές τους χωρίς αντιπροσώπους…
Η Ελλάδα κείται… κοντά
Η πεποίθηση ότι η Ελλάδα αποτελεί τον μοναδικό θύλακα ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή αποτελεί την πιο μεγάλη αυταπάτη. Μεγαλύτερη αυταπάτη είναι η πεποίθηση ότι θα τύχει ευνοϊκής στήριξης από τους Δυτικούς συμμάχους της, λόγω της απρόβλεπτης συμπεριφοράς του Ερντογάν.
Η χώρα, θέλοντας και μη, βρίσκεται στο επίκεντρο μεγάλων γεωπολιτικών αναστατώσεων, έρμαιο στις βλέψεις ισχυρών περιφερειακών παικτών και απόλυτα εκτεθειμένη στις μεταστροφές της πολιτικής των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην περιοχή. Όσο παριστάνει την «ήρεμη δύναμη», εξασφαλισμένη από τις πλάτες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και του αμερικάνικου παράγοντα, όσο δεν διατυπώνει μια στρατηγική για τα σύνορα της και την ειρήνη στην περιοχή, όσο παραμένει χώρα περιορισμένης κυριαρχίας και αποικία χρέους, τόσο πιο πολύ κινδυνεύει να εμπλακεί οδυνηρά στις γεωπολιτικές αλλαγές που έρχονται.
Η Τουρκία, όχι μόνο του Ερντογάν αλλά ολόκληρου του επίσημου πολιτικού της προσωπικού, έχει ως πρώτη προτεραιότητα τις εξελίξεις στο μέτωπο της Συρίας και το Κουρδικό. Έχει τολμήσει σοβαρές μεταστροφές της πολιτικής της και έχει πετύχει σοβαρές αλλαγές υπέρ της, εκβιάζοντας και τους Δυτικούς και τους Ρώσους με την οικονομική της δύναμη και τη γεωπολιτική της θέση.
Την ίδια στιγμή, καθόλου δεν έχει χαλαρώσει την επεκτατική της πολιτική σε ολόκληρο τον άξονα Θράκη – Αιγαίο – Κύπρο. Ούτε στιγμή δεν έχει χαλαρώσει την προσπάθεια διείσδυσης στα Βαλκάνια περικυκλώνοντας τη χώρα. Και η επίσημη Ελλάδα αδρανεί κάνοντας ότι δεν καταλαβαίνει.
Δεν είναι μόνο η αμφισβήτηση Διεθνών Συνθηκών που μένουν αναπάντητες. Χωρίς σχέδιο, χωρίς αντίδραση, μένουν και οι προκλητικές δηλώσεις ότι η Τουρκία έχει στρατηγικά συμφέροντα στα σύνορα και στον ενεργειακό πλούτο της Ν. Μεσογείου και του Αιγαίου αποκλειστικά και μόνο γιατί είναι μεγάλη δύναμη.
Όσοι ξεχνούν ότι οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις υπηρετούν και σέβονται τον «νόμο του ισχυρού», που άλλωστε και οι ίδιες επιβάλουν με κάθε ευκαιρία, ξεχνούν τα βασικά συμπεράσματα της πρόσφατης ιστορίας μας. Και ίσως οι συνέπειες μιας τέτοιας λήθης αποδειχθούν πιο οδυνηρές από την επτάχρονη μνημονιακή περιπέτεια.
