Σκόπευα να γράψω κάτι άλλο, όμως καμιά φορά παράξενες συμπτώσεις και συνειρμοί γεννιούνται.
Επισκέφθηκα αυτήν την εβδομάδα τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου του Αρμένικου Κυανού Σταυρού. Ομολογώ πως σχεδόν αγνοούσα την ύπαρξη αυτού του εκπαιδευτηρίου. Βρέθηκα λοιπόν κάπου μεταξύ Νέου Κόσμου και Νέας Σμύρνης, απέναντι σε κάτι υπέροχα παιδιά της Ε΄ και της Στ΄ Δημοτικού, όλα αρμένικης καταγωγής.
Έμαθα και για το εκπαιδευτήριο Λεβόν και Σοφία Αγκοπιάν, διάβασα το Λεύκωμα για τα 60 χρόνια του (ιδρύθηκε το 1962) και αναρωτήθηκα πώς βρέθηκε σε αυτή την περιοχή το σχολείο.
Έτυχε να διαβάζω αυτές τις μέρες τη συγκλονιστική μελέτη του Μενέλαου Χαραλαμπίδη «Οι Δωσίλογοι – Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), η οποία θα μας απασχολήσει και προσεχώς στον Δρόμο.
Η σύμπτωση το έφερε, γυρίζοντας από το αρμένικο σχολείο, να βρεθώ να διαβάζω για το μεγάλο μπλόκο της Αθήνας σε Δουργούτι, Δάφνη και Άνω Νέα Σμύρνη στις 9 Αυγούστου του 1944. Κι εδώ διάβασα για πρώτη φορά πως υπήρχε εκεί αρμένικη συνοικία…
Δουργούτι: «…άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας, εφοδιασμένοι με μπιτόνια βενζίνης, εισέβαλαν στις ξύλινες παράγκες του συνοικισμού… Τουλάχιστον 92 σπίτια παράγκες κάηκαν την ημέρα του μπλόκου στο Δουργούτι. Πριν όμως από τον εμπρησμό, εκμεταλλευόμενοι το χάος που είχαν δημιουργήσει, άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας βίασαν ανυπεράσπιστες γυναίκες, κυρίως Αρμένισσες μέσα στα σπίτια τους…»
Οι εφιαλτικές στιγμές καταγράφηκαν ακόμη και στο Δελτίο Συμβάντων του ΙΓ΄ Αστυνομικού Τμήματος, απόσπασμα του οποίου παραθέτει ο συγγραφέας:
«Ο συνοικισμός Αρμενίου ελεηλατήθη προηγουμένως και κατόπιν ετέθη πυρκαϊά καταστραφέντων 92 οικημάτων και καταστημάτων μετά των οικιών. Κατά την ενέργειαν των ερευνών εβιάσθησαν πολλαί γυναίκαι και κόρες και διηρπάγησαν χρήματα και πολύτιμα αντικείμενα. Η τρομοκρατία ήτο άνευ προηγουμένου».
Και συνεχίζει ο συγγραφέας, σχολιάζοντας:
«…Το γεγονός ότι στο Δουργούτι κατοικούσαν κυρίως Αρμένιοι, που είχαν έρθει στην Ελλάδα μαζί με τους άλλους Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922, ίσως να έπαιξε κάποιο ρόλο στην πρωτόγνωρη βία που άσκησαν τα ελληνικά Σώματα Ασφαλείας κατά των κατοίκων, και ιδιαίτερα κατά των γυναικών…»
Όμως δεν ήταν τα μόνα θύματα οι γυναίκες. Η μαρτυρία του Αντίλ Μπερμεπριάν:
«Θάταν 11 όταν ήρθε ο κουκουλοφόρος. Έπρεπε να τον κοιτάμε στα μάτια. Όποιος δεν το έκανε τον έστελναν στον Γερμανό για εκτέλεση. Το ίδιο κι όποιον υπέδειχνε ο κουκουλοφόρος. Χωρίς καμιά άλλη διατύπωση τον έπαιρναν, τον παρέδιδαν στον Γερμανό εκτελεστή, που τον εκτελούσε εκεί αμέσως… Ο κουκουλοφόρος έφτασε μπροστά μας, σηκώνει το χέρι και δείχνει τον αδερφό μου τον Αμπαρτσούμ. Ένα ηλεκτρικό ρεύμα λες και με διαπερνά. Δεν μπορώ να κουνηθώ. Βλέπω το αδερφάκι μου στα χέρια του Δήμιου. Λίγα δευτερόλεπτα και μια ριπή τον ρίχνει κάτω. Δεν θα τον ξαναδώ!»
Στο εργοστάσιο της ΕΘΕΛ (εκεί που είναι σήμερα το Ιντερκοντινένταλ) έχουν συγκεντρώσει περίπου 200 άτομα. Ανάμεσά τους ο 19χρονος Ντικράν Μπιζντικιάν. Ο αξιωματικός τον χτυπά με το κοντάκι του όπλου σε όλο του το σώμα και τον απειλεί με εκτέλεση αν δεν καταδώσει έστω κι έναν από τους γύρω του. Μετά βγάζει πιστόλι και τον σημαδεύει στο στήθος. Οι κραυγές ενός άλλου Αρμένιου θα τον σώσουν. Όμως εκείνος ο άλλος, ο 29χρονος υποδηματοποιός Χατσίκ Γκουλιάν, θα εκτελεστεί με τρεις σφαίρες από τον αξιωματικό…
Άλλες πηγές αναφέρουν πως εκτελέστηκαν 41 άτομα σε αυτό το μπλόκο. Άλλες τα ανεβάζουν σε 150. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν έγινε καμιά δίκη για το έγκλημα.
Όχι πως θα υπήρχε και καμιά τιμωρία… Τα στοιχεία που παραθέτει έπειτα από μακροχρόνια κι επίπονη έρευνα για τα μπλόκα της Κατοχής ο συγγραφέας, δείχνουν πως κανόνας ήταν η ατιμωρησία.
Υ.Γ.: Παραιτήθηκε αυτές τις μέρες ο βουλευτής της Ν.Δ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης και θρηνούν κάποιοι που έμεινε η Βουλή χωρίς εκπρόσωπο αυτής της υπέροχης οικογένειας. Στον επίλογο του βιβλίου ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης αναφέρεται στον παππού Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1949, επικεφαλής ομάδας βουλευτών, με τροπολογία που κατέθεσε πέτυχε ουσιαστικά την απαλλαγή από κάθε δίωξη των εγκληματιών-συνεργατών των Γερμανών. Καθόλου τυχαίο. Ο ίδιος ως δικηγόρος ήταν συνήγορος υπεράσπισης του δωσίλογου πρωθυπουργού και δημιουργού των Ταγμάτων Ασφαλείας Ιωάννη Ράλλη στη μεγάλη δίκη των κατοχικών κυβερνήσεων…
