Μπροστά ο Φίλης, πίσω ο Λιάκος και στο βάθος η Διαμαντοπούλου
του Βασίλη Ξυδιά
Θα έχετε διαβάσει και σεις διάφορα άρθρα που λένε πόσο σημαντικό πράγμα είναι η Παιδεία, πόσο σημαντική είναι η γνώση και η ηθική καλλιέργεια – ιδίως σε καιρούς κρίσης και σε χώρες όπως η δική μας, ώστε να δημιουργηθεί το απαραίτητο δυναμικό που θα οδηγήσει στην ανάταξη. Εγώ, λοιπόν, όποτε βλέπω τέτοια, έρχεται ζωντανή μπροστά μου η εικόνα του εκάστοτε υπουργού Παιδείας να χαμογελά, άλλοτε πικρά, άλλοτε ειρωνικά, και άλλοτε να καγχάζει με την αφέλεια (πώς αλλιώς να την πει κανείς;) όλων αυτών των κατά τα άλλα λογικών ανθρώπων που σκέφτονται μ’ αυτόν τον αναχρονιστικό τρόπο.
Διότι εδώ τα πράγματα είναι κουκιά μετρημένα. Για τις ελίτ που κυβερνούν, το σχολείο, όπως το ξέραμε στη μοντέρνα, στη βιομηχανική εποχή, το σχολείο που αποσκοπούσε στη μόρφωση όλων ανεξαιρέτως των παιδιών, πρώτα απ’ όλα ως πολιτών μιας χώρας, αυτό το σχολείο έχει πρακτικά τελειώσει. Το πώς και το γιατί είναι μεγάλη ιστορία, αλλά οφείλουμε να παραδεχθούμε πως η κρίση της γενικής εκπαίδευσης (είτε δημόσιας, είτε ιδιωτικής) έχει ξεσπάσει εδώ και πολλές δεκαετίες, και πως δεν είναι επομένως ο νεοφιλελευθερισμός υπεύθυνος γι’ αυτήν. Ο νεοφιλελευθερισμός απλώς έκανε τη δική του διάγνωση και βρήκε τη δική του λύση στο πρόβλημα: πονάει χέρι, κόψει χέρι· πονάει μάτι, βγάλει μάτι. Με δυο λόγια τέρμα το σχολείο για όλους.
Ή μάλλον -να το πω πιο σωστά- τέρμα το σχολείο που νοιάζεται για όλους. Γιατί δεν έχει κατ’ αρχήν αντίρρηση ο νεοφιλελευθερισμός να έχουν όλοι πρόσβαση σε κάποια μορφή γενικής εκπαίδευσης, της οποίας όμως ο κύριος σκοπός θα είναι να αναπαράγει -όχι την ελίτ (γι’ αυτήν υπάρχουν άλλοι μηχανισμοί)- αλλά έναν επαρκή αριθμό κατώτερων, μεσαίων και ανώτερων στελεχών που χρειάζονται για να λειτουργούν οι επιχειρήσεις, το κράτος κ.λπ. Και βέβαια, βασικό στοιχείο αυτής της νεοφιλελεύθερης εκπαίδευσης είναι το ξεσκαρτάρισμα της πολύ μεγάλης μάζας των μη αναγκαίων και μη ικανών, που θα πρέπει να πετάγονται έξω από την εκπαιδευτική διαδικασία στις διάφορες βαθμίδες της.
Γι’ αυτούς τους τελευταίους δεν υπάρχει καμία απολύτως στενοχώρια και κανένας δισταγμός, ούτε καμία πρόβλεψη τι θα απογίνουν. Έτσι κι αλλιώς στη νεοφιλελεύθερη δυστοπία ένα μεγάλο τμήμα της (λεγόμενης) κοινωνίας θα είναι σκουπίδια. Όχι προλετάριοι· σκουπίδια. Άχρηστοι, απόβλητοι, αδιάφοροι. Αρκεί να είναι επαρκώς ξεδοντιασμένοι, ανίκανοι να προσβάλουν τη νέα τάξη πραγμάτων.
Αν υπάρχουν κάποια ερωτήματα, αυτά αφορούν το πόσο θα είναι το κόστος του υπό διαμόρφωση νέου εκπαιδευτικού μηχανισμού και ποια θα είναι η λειτουργικότητά του (λειτουργικότητα σε σχέση πάντα με τον στόχο που είπαμε). Και υπάρχει ασφαλώς και ένα τρίτο ζήτημα. Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η μεταβατική-μεταρρυθμιστική πολιτική, που θα πάρει τα πράγματα από την παρούσα κατάσταση και θα τα οδηγήσει στον τελικό στόχο.
Ένα σχέδιο σ’ αυτή τη νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση είχε εκπονήσει στις μέρες της, ως υπουργός Παιδείας, η Άννα Διαμαντοπούλου. Το σχέδιο του λεγόμενου «Νέου Σχολείου». Με τα κριτήρια αυτά δεν ήταν κακό το σχέδιο αυτό. Ίσα-ίσα. Είχε βέβαια την ατυχία να ταυτιστεί με τη γενικότερη μοίρα του ΠΑΣΟΚ και των προ-ΣΥΡΙΖΑ μνημονιακών κυβερνήσεων, υπάρχει πάντα όμως ως παρακαταθήκη προς αξιοποίηση από κάθε ενδιαφερόμενο.
Κι αφού περάσαμε από τον ανερυθρίαστο και χονδροειδή στο είδος του Κ. Αρβανιτόπουλο, και το σύντομο διάλειμμα Αρ. Μπαλτά, της «αντιμνημονιακής» περιόδου του ΣΥΡΙΖΑ, εκλήθη τώρα ο ευφυής και ευέλικτος Ν. Φίλης να δώσει αυτός τη δική του λύση στα τρία παραπάνω προβλήματα – ιδιαίτερα στο τρίτο.
Υπ’ αυτό το πρίσμα θα έπρεπε να δει κανείς το σχέδιο που επεξεργάστηκε ο Αντ. Λιάκος στα τέλη της άνοιξης. Και σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να δούμε το τωρινό διάταγμα του Ν. Φίλη για τα Γυμνάσια, σαν μια τροχιοδεικτική βολή για όσα μέλλει να ακολουθήσουν.
