Την Δευτέρα 27 Μαΐου, στο Τρίτο Νεκροταφείο στην Νίκαια, συγγενείς, σύντροφοι και φίλοι αποχαιρέτησαν τη Ρόζα Οικονόμου. Η πολιτική κηδεία της Ρόζας Οικονόμου έγινε σ’ ένα ειδικό διαμορφωμένο χώρο, στο Μνημείο Πεσόντων του νεκροταφείου. Μίλησαν η ανιψιά της, Αθανασία Γκανά, ο Ερρίκος Φινάλης και η Μαρίνα Μπρέστα εκ μέρους της ΚΟΕ και κατόπιν όλοι μαζί οι παρευρισκόμενοι συνόδευσαν τη Ρόζα Οικονόμου στην τελευταία της κατοικία.
Μετά την τελετή συγγενείς, σύντροφοι και φίλοι βρέθηκαν στον Ανοιχτό κοινωνικό χώρο Σβούρα, στη Νίκαια, όπου έφαγαν και συνομίλησαν για αρκετή ώρα. Εκεί είπε δύο λόγια ο Ρούντι Ρινάλντι και προβλήθηκε ένα μικρό βίντεο όπου μιλούσε η Ρόζα Οικονόμου για τη ζωή της.
Οι στιγμές, τόσο στην τελετή όσο και αργότερα, ήταν πολύ συγκινητικές ιδιαίτερα για τους συγγενείς που την υπεραγαπούσανε αλλά και για τον κόσμο της ΚΟΕ που ένιωθε την απώλεια της κι αναστοχαζόταν τα όσα είχε ζήσει με τη Ρόζα. Παρακάτω δημοσιεύουμε την ομιλία της ανιψιάς της, Αθανασίας Γκανά, του Ερρίκου Φινάλη και της Μαρίνας Μπρέστα.
Στη μνήμη της Ρόζα Οικονόμου
Σύντροφοι, φίλοι και συγγενείς προσέφεραν στον Δρόμο το ποσό των 940 ευρώ στη μνήμη της Ρόζας Οικονόμου.
Ο σύντροφος Δημ. Αντ. προσέφερε 130 ευρώ στον Δρόμο στη μνήμη της μητέρας του που έφυγε πρόσφατα και στη μνήμη της Ρόζας Οικονόμου.
* * *
Όσοι θέλουν να ενισχύσουν την εφημερίδα Δρόμος στη μνήμη της Ρόζας Οικονόμου μπορούν να το κάνουν στους παρακάτω λογαριασμούς ή περνώντας από τα γραφεία της (Ρεθύμνου 11 και Ιουλιανού, 1ος όροφος, Πεδίο του Άρεως).
- Τράπεζα Πειραιώς: 5029046675386
(IBAN: GR51 0172 0290 0050 2904 6675 386, BIC: PIRBGRAA) - Εθνική Τράπεζα: 163/944259-67
(IBAN: GR50 0110 1630 0000 1639 4425 967, BIC: ETHNGRAA) - Alpha Bank: 1400 0210 1109 756
(IBAN: GR05 0140 1400 1400 0210 1109 756)
Ο αποχαιρετισμός της Αθανασίας Γκανά
«Αγαπημένη… θεία, φίλη, αδερφή και τόσα άλλα… Μάνα μας;
Έφυγες αργά.
Πιο αργά από ό,τι θα ‘θελες εσύ μια που τα τελευταία χρόνια δε θα γινόταν να ‘σαι στον αγώνα.
Μα μέχρι τέλους, με μια σκέψη, μια ιδέα, με μια αναλαμπή, τον φώτιζες το θάλαμο της κλινικής.
Δυσκόλεψες πολύ τα χρόνια μας.
Από μικροί, άλλα ακούγαμε απ’ τους γονείς κι άλλα πάντα μας έλεγες εσύ.
Ποιον να πιστεύαμε;
Ακούγαμε και μπερδευόμασταν.
Ακούγαμε και αισθανόμασταν.
Ακούγαμε και καταλαβαίναμε.
Άλλες ιδέες, άλλες αντιλήψεις, μια φοβερή αντίσταση σε κάθε είδους «χαμοζωή», όπως έλεγε ο αγαπημένος σου σύντροφος Γιάννης Χοντζέας.
Κάποιοι θέλαμε να σου μοιάσουμε,
κάποιοι εξαιτίας σου αλλάξαμε
και προχωρήσαμε άλλοι από αυτούς που θα ‘μασταν.
Αγάπησες, μας φρόντισες όλους,
παιδιά, ανίψια, εγγόνια της οικογένειας
λύνοντας έτσι το θέμα της μητρότητας που δεν ήρθε ποτέ,
εκείνον τον καιρό που θα μπορούσες τον έδωσες σε εξορίες και φυλακές.
Ήρθες για να παλέψεις και πάλεψες.
Το ξέρεις. Δεν το ξέρεις;
Εσύ, δε γέννησες ένα αλλά όλα αυτά τα παιδιά που είναι εδώ
που μ’ αυτά και με τα παιδιά τους ο κόσμος θα αλλάζει συνεχώς
επειδή ήσουν εσύ, η μάνα τους…»
Ο αποχαιρετισμός της Μαρίνας Μπρέστα
Η Ρόζα γεννήθηκε το 1925 στα Αθίκια Κορινθίας
Είχε τρεις αδερφές και έναν αδερφό.
Έφυγε σε πολύ μικρή ηλικία από το σπίτι της για να παρακολουθήσει το Γυμνάσιο στην Κόρινθο.
Εκεί, στην οικογένεια που την φιλοξενούσε στην Κόρινθο, ήρθε σε επαφή με το ΕΑΜικό κίνημα και εντάχθηκε στην Αντίσταση.
Απόφαση που την έφερε σε μεγάλη σύγκρουση με την οικογένειά της, κυρίως τον πατέρα της και τον αδερφό της. Η Ρόζα βρέθηκε αντιμέτωπη με τις αντιλήψεις που υπήρχαν για τις γυναίκες στις αρχές της δεκαετίας του 40 και μάλιστα στην επαρχία.
Για αυτό και είχε πάντα ιδιαίτερη ευαισθησία και πολύ ριζοσπαστικές απόψεις για τα ζητήματα που αφορούσαν την γυναικεία χειραφέτηση.
Η Ρόζα είχε ζήσει την πατριαρχία «στο πετσί της». Όχι μόνο στην σύγκρουση με τον πατέρα της για τις επιλογές της, αλλά και αργότερα στο Τρίκερι και στις φυλακές Αβέρωφ, μέσα από τις εμπειρίες των γυναικών συγκρατουμένων της.
Την είχαν σημαδέψει οι ιστορίες και η στάση αυτών των γυναικών που είχαν μαζί τους στην φυλακή τα παιδιά τους. Μωρά ακόμα γιατί οι οικογένειές τους αρνούνταν να τα φροντίσουν, ως μέσο πίεσης για την συμμετοχή τους στον αγώνα.
Η Ρόζα είχε πρωτοστατήσει να στηθεί ένα δίκτυο αλληλεγγύης ανάμεσα στις κρατούμενες για αυτές τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Έτσι, κάθε φορά που ερχόταν ένα δέμα με τρόφιμα «απ’ έξω» για μια κρατούμενη, τα πρώτα πράγματα πήγαιναν στις μωρομάνες όπως τις έλεγε.
Αλλά και οι ιστορίες γυναικών συγκρατουμενών της που είχαν αφήσει τα παιδιά τους, στις οικογένειες τους, συντηρητικές κυρίως στην επαρχία, που όταν γύρισαν πίσω από τις φυλακές και τις εξορίες, όχι μόνο τα παιδιά τους τις αρνούνταν, τις έπαιρναν μέχρι και με τις πέτρες.
Με αυτές τις γυναίκες η Ρόζα είχε αναπτύξει βαθείς δεσμούς και φιλίες που κράτησαν μια ζωή, ανεξάρτητα από την πορεία που είχε κάθε μία από αυτές μετά την αποφυλάκιση της.
Έπαιρνε μέρος πάντα σε όποιες συζητήσεις γίνονταν για αυτό το θέμα.
Η Ρόζα αγαπούσε την γνώση. Και έδωσε μεγάλη μάχη για να σπουδάσει Χημικός, σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια και ειδικά για τις γυναίκες.
Δούλευε ως υπηρέτρια και στην συνέχεια σε μια βιοτεχνία ρούχων για να μπορέσει να εξασφαλίσει τα αναγκαία ενώ παράλληλα σπούδαζε.
Αφού πήρε το πτυχίο της, εργάστηκε ως χημικός στους Μύλους και σε μια βιοτεχνία παρασκευής καλλυντικών , όπου μάλιστα είχε και ένα ατύχημα.
Η Ρόζα ήταν ανήσυχο πνεύμα, μελετούσε πολιτικά και επιστημονικά ζητήματα, μετέφραζε βιβλία, παρακολουθούσε όλες τις εκδόσεις που αφορούσαν την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος και θύμωνε με τις μεταμοντέρνες προσεγγίσεις που γίνονταν από διάφορους, ενώ η ίδια είχε έρθει σε ρήξη με τον ρεβιζιονισμό στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια της σε μία από τις ομιλίες της: Είχαμε συνείδηση των μεγάλων δυσκολιών και η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν να βρεις το κουράγιο να αντιταχτείς στο κίνημα που προσπαθούσες μέχρι την τελευταία στιγμή να υπερασπιστείς, που στους αγ΄νες του είχαμε αφιερώσει τα καλύτερα μας χρόνια, που είχαμε σχεδόν όλοι υποστεί πολύχρονες ταλαιπωρίες, φυλακίσεις, εξορίες βασανιστήρια. Ήταν οδυνηρό να καταγγείλεις ανοιχτά και δημόσια, να το πολεμήσεις πολιτικά. Αυτό απαιτούσε πολύ κουράγιο. Αλλά δεν είχαμε άλλη επιλογή». Η Ρόζα μαζί με τον Γιάννη Χοντζέα και άλλους συντρόφους, έβαλαν τις βάσεις για την παράνομη δουλειά της ΟΜΛΕ έως την σύλληψή τους το 1969 από την δικτατορία.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε μια σημαντική επιλογή της. Να σταθεί στο πλευρό του Γιάννη Χοντζέα. Δεν ήταν μια εύκολη επιλογή, με όλα τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει από όσα είχε περάσει ο σύντροφός της. Είχε προσωπικό κόστος για την Ρόζα, που τη σήκωσε αγόγγυστα. Η Ρόζα καταλάβαινε την αξία του Γιάννη Χοντζέα και τις δυνατότητές του να προσφέρει στο ελληνικό κομμουντιστικό κίνημα. Για αυτό και τον στήριξε μέχρι το τέλος της ζωής του, ίσως και εις βάρος των δικών της δυνατοτήτων. Ήταν όμως συνειδητή επιλογή. Γιατι η Ρόζα δεν ήταν η κυρία του κυρίου, η γυναίκα του Γιάννη. Ήταν η Ρόζα Οικονόμου, με την δική της αυτόνομη παρουσία στο κίνημα και στην ζωή. Είχε της δική της υπόσταση.
Τέλος, η Ρόζα είχε μια ιδιαίτερη αντίληψη γύρω από τα «ανθρώπινα» και την συγκινούσαν πολύ οι νέοι άνθρωποι που επέλεγαν να αγωνιστούν για την κοινωνική απελευθέρωση. Τους εκτιμούσε και τους σεβόταν και πάντα τους προσέγγιζε με αυτή την φρεσκάδα που την χαρακτήριζε, παρά την διαφορά ηλικίας. Και πάντα με σεμνότητα.
Θα θυμόμαστε πάντα τα λόγια της στην Α’ συνδιάσκεψη της ΚΟΕ: « Ευχαριστώ που υπάρχετε και μπορώ και εγώ να αγωνίζομαι μαζί σας».
Ρόζα, εμείς σε ευχαριστούμε. Για όλα όσα ήσουν, για όλα όσα έκανες. Σε ευχαριστούμε μέσα από την ψυχή μας, όλοι οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες της ΚΟΕ που αγωνίστηκες μαζί μας. Ήταν τιμή μας. Εμείς σε ευχαριστούμε που ήσουν μαζί μας.
Ο αποχαιρετισμός του Ερρίκου Φινάλη
Αποχαιρετούμε μια ξεχωριστή γυναίκα, που σημάδεψε τις ζωές πολλών από εμάς. Μια υποδειγματική αγωνίστρια, που από μικρή γύρισε την πλάτη στη χαμοζωή. Κι όσο περνούσαν τα χρόνια και συσσωρεύονταν οι δυσκολίες, αντί να υποκλιθεί σ’ αυτές, τόσο περισσότερο η Ρόζα βάθαινε την αγωνιστική της κοσμοθεωρία και ζούσε σύμφωνα με αυτήν.
Η Ρόζα έκανε συνειδητές επιλογές, και δίχως να βαρυγκομήσει πλήρωνε το κόστος τους για πολλές δεκαετίες. Επειδή είχε χωνέψει βαθιά μέσα της ότι μόνο μια τέτοια ζωή έχει νόημα. Ξεκίνησε κοριτσόπουλο, με τις επιλογές αυτές να τη φέρνουν σε σύγκρουση ακόμη και με δικούς της ανθρώπους. Μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜικού και κομμουνιστικού κινήματος, ψήθηκε στο καμίνι της ηρωικής και συνάμα τραγικής δεκαετίας του 1940-50, με τους απελευθερωτικούς αγώνες και με τα βάσανα που επιφύλαξε και γι’ αυτήν το εμφυλιακό και μετεμφυλιακό κράτος. Εκεί, σε φυλακές και εξορίες, η Ρόζα και οι συντρόφισσες της έγιναν μετερίζι κουράγιου και αλληλοβοήθειας.
Αυτά όλα την έκαναν να αντέξει και στα επόμενα χρόνια, που σημαδεύτηκαν από διαφορετικές αλλά εξίσου μεγάλες δυσκολίες. Τότε ξεδίπλωσε όχι μονάχα τη μαχητικότητα που από μικρή την χαρακτήριζε, αλλά και μια όλο και πιο κριτική ματιά, διαμορφώνοντας τη δική της άποψη για ανθρώπους και πράγματα. Αυτό την οδήγησε να αντισταθεί στην κατάσταση που τότε επικρατούσε στην Αριστερά, κι έτσι βίωσε κι αυτή οδυνηρά όλο τον αγριανθρωπισμό ανάξιων και εγκάθετων ηγεσιών. Έχοντας ήδη διαμορφώσει βαθιές πεποιθήσεις, δεν λύγισε ούτε τότε.
Πήρε από την αρχή μέρος στην προσπάθεια ανασύνταξης του κινήματος μέσα από τις γραμμές της Αναγέννησης λίγα χρόνια πριν την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας. Μόλις ξέσπασε το πραξικόπημα, η Ρόζα δεν δίστασε ούτε στιγμή: πέρασε στην παρανομία μαζί με τον Γιάννη Χοντζέα, στο πλάι του οποίου στάθηκε όλη της τη ζωή, και έπαιξε βασικό ρόλο ώστε να ξεπεραστούν οι πιο διαφορετικές και τεράστιες αντιξοότητες της ζωής στην παρανομία. Μέχρι τη σύλληψή τους, η Ρόζα συνέβαλε έτσι στην πολιτική και οργανωτική ανασύνταξη της ΟΜΛΕ.
Μετά την πτώση της χούντας, η Ρόζα εξακολούθησε να δίνει το παρόν σε όλους τους μεγάλους αγώνες του λαού μας, αρχικά μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ(μ-λ) κι ύστερα βάζοντας πλάτη στην προσπάθεια της Α/συνεχεια και μετέπειτα της ΚΟΕ. Ήταν άρα κι αυτό κάτι που την χαρακτήριζε: ότι κατανοούσε το πώς και πόσο αλλάζουν οι συνθήκες, κι ότι συχνά είναι αναγκαίο να ξαναρχίζεις την προσπάθεια με τρόπο που προσπαθεί να ανταποκριθεί στη νέα κατάσταση. Αυτό ήταν το πρώτο. Το δεύτερο ήταν ότι δεν δίσταζε να σταθεί δίπλα σε νέους ανθρώπους, να αγωνιστεί μαζί τους ολόψυχα, χωρίς κανένα τουπέ βετεράνου, με τη σεμνότητα αλλά και αποφασιστικότητα που χαρακτήριζε τη δρακογενιά της. Ήταν από τους ανθρώπους που δεν χρησιμοποιούσε την εμπειρία και τα διδάγματα του παρελθόντος για να μας γυρίσει πίσω σε αυτό, αλλά για να μας σπρώξει μπροστά.
Η Ρόζα Οικονόμου ήταν μια γυναίκα γλυκιά, με έγνοια για τους ανθρώπους και ιδίως τους νέους. Ήταν ταυτόχρονα ένας άνθρωπος που δεν έκανε έκπτωση στις αρχές της και στην άποψή της. Όταν είχε να πει κάτι, το έλεγε, κι έτσι μας διαπαιδαγωγούσε: όχι με θεωρίες, αλλά με το παράδειγμά της. Το κύρος της, την αγάπη μας και το σεβασμό μας, δεν τα κέρδισε με την προϊστορία της, αλλά με τη στάση ζωής της μέχρι τέλους. Μέχρι να την καταβάλει η ασθένεια, παρέμεινε κυριολεκτικά στην πρώτη γραμμή των αγώνων: από την περικύκλωση της Σούδας και τις αντιπαγκοσμιοποιητικές κινητοποιήσεις των αρχών του αιώνα, διαμέσου του Δεκέμβρη του 2008 και ως τις μεγάλες λαϊκές διαδηλώσεις και τις πλατείες που έζησαν μια ακόμη ανολοκλήρωτη ανάταση του λαού μας. Βρίσκονται εδώ συντρόφισσες και σύντροφοι της ΚΟΕ που είχαν αναλάβει το απίθανο καθήκον να την προστατεύουν στη διάρκεια αυτών των αγώνων, ένα καθήκον που σχεδόν ποτέ δεν μπορούσαν να εκπληρώσουν: η Ρόζα αρνιόταν πεισματικά να προφυλαχθεί, ήθελε πάντα να είναι μπροστά.
Την ίδια αγωνιστική στάση έδειχνε σε όλη τη ζωή της: κανένα παράπονο, καμία απαίτηση για ξεχωριστή μεταχείριση, πάντα με το άγχος να μην είναι βάρος. Η τελευταία περίοδος ήταν δύσκολη για τη Ρόζα και για τους ανθρώπους που τη φρόντιζαν. Όλοι είχαν να λένε πόσο ευγενική και καλότροπη ήταν. Από τη Ρόζα μάθαμε να μην αφήνουμε τη σκέψη μας να μαραζώσει, και να μην καταθέτουμε τα όπλα. Μάθαμε ότι αξίζει να αγωνιζόμαστε, κι όποτε χρειάζεται να ξαναρχίζουμε. Εκ μέρους της ΚΟΕ εκφράζουμε τα βαθιά συλλυπητήριά μας στην οικογένειά της. Μοιραζόμαστε τη στενοχώρια των συγγενών και φίλων της, γιατί η Ρόζα ήταν και δική μας οικογένεια. Είθε να κρατάμε πάντα, η καθεμιά και ο καθένας μας ξεχωριστά κι όλοι μαζί από κοινού, κάτι από όσα μας έμαθε με τη ζωή της και με την αγωνιστική κοσμοθεωρία της. Γεια σου Ρόζα!
