Ο Λευτέρης

του Χριστόδουλου Δολαψάκη

Όσο ζούσε η γιαγιά μου είχε στο σπίτι της στο χωριό τη φωτογραφία του αδελφού της του Λευτέρη, ασπρόμαυρη, αυτός με γυαλάκια και στολή αξιωματικού. Έμαθα ότι ήταν έφεδρος αξιωματικός στον πόλεμο και σκοτώθηκε στην Αλβανία. Πέθανε η γιαγιά μου, κατέβηκε η φωτογραφία, δεν ρώτησα να μάθω περισσότερα. Τότε δε με συγκίνησε η ιστορία του, υποθέτω ότι αν είχε σκοτωθεί πολεμώντας αντάρτης στην κατοχή ή στον Δημοκρατικό Στρατό θα τον ένιωθα πιο πολύ «δικό μας». Κι αυτός ο πόλεμος ενάντια στους Ιταλούς είχε γίνει η κολυμπήθρα για να ξεπλένονται κάθε λογής πατριδοκάπηλοι, σωβινιστές και φασίστες σε αυτήν τη χώρα, με τις παρελάσεις, τα εμβατήριά τους και τις χουντικές γιορτές στο Καλλιμάρμαρο. «Εμείς» είχαμε το γράμμα του Ζαχαριάδη και τέλος πάντων ο πόλεμος στην Αλβανία δεν ανήκει στα αγαπημένα θέματα της Aριστεράς.

Φέτος πέτυχα στο διαδίκτυο την είδηση ότι αρχίζουν εργασίες εκταφής και αναγνώρισης των οστών των Ελλήνων στρατιωτών που θάφτηκαν ανώνυμα σε ομαδικούς τάφους στην Αλβανία. Πρόκειται για περίπου 7.000 νεκρούς. Το ΓΕΣ φτιάχνει μια τράπεζα DNA από απογόνους των πεσόντων και ταυτόχρονα ξεθάβονται οστά με βάση παλιούς στρατιωτικούς χάρτες. Στόχος είναι να γίνει ταυτοποίηση και ονομαστική ταφή στην Αλβανία. Βρήκα και το όνομα του Λευτέρη στην ιστοσελίδα του ΓΕΣ. Κανονίσαμε τη λήψη αίματος (απαιτούνται δύο συγγενείς –ένας από την πατρική και ένας από τη μητρική πλευρά) μήπως τυχόν βρούνε και τα δικά του οστά.

Άρχισα να ψάχνω παραπάνω. Βρήκα στο διαδίκτυο να αναφέρεται το όνομά του σε αναμνήσεις συμπολεμιστών του, έμαθα τη μάχη στην οποία σκοτώθηκε, την ημερομηνία θανάτου του, έμαθα ότι κάποιος συμπολεμιστής του έγραψε ένα ποίημα με το όνομά του, βρήκα και το ποίημα δημοσιευμένο. Ζήτησα πληροφορίες μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων και πολύ σύντομα μίλησα με τον ανιψιό του διοικητή του Λευτέρη, τον γιο του συμπολεμιστή του που ανέφερε το όνομά του σε μια τηλεοπτική εκπομπή, τον γιο του συναδέλφου του αξιωματικού που έγραψε το ποίημα. Περίεργα συγκινημένοι όλοι, «μέλη» μιας μεγάλης οικογένειας με κοινά μυστικά και κοινούς κώδικες επικοινωνίας. Σύμφωνα με το ΓΕΣ μέσα σε λίγους μήνες 1.200 άνθρωποι έχουν δώσει αίμα για την ταυτοποίηση των οστών μέσω DNA. Είμαστε 80 χρόνια μετά, μιλάμε για ανιψιούς και δεύτερα ξαδέλφια.

Δε νομίζω ότι θα μάθω κάτι παραπάνω από «ιστοριογραφικής» πλευράς για τον Λευτέρη. Αναρωτιέμαι γιατί κάνω αυτή τη βουτιά στο παρελθόν, γιατί δεν την έκανα νωρίτερα και αν υπάρχει κάποιο κοινό πράγμα που συνδέει όλους όσους έδωσαν δείγμα αίματος, πέρα από την συγγένεια, η οποία 80 χρόνια μετά είναι μάλλον πολύ μακρινή. Το παρελθόν μας μιλάει, κάθε πτυχή του είναι ικανή να «ζωντανέψει» ανά πάσα στιγμή, και «ζωντάνεμα» δε σημαίνει μόνο ανάμνηση ή νοσταλγία ή χειρότερα πατριδοκαπηλία. Κάθε εποχή «φωτίζει» το παρελθόν της με διαφορετικούς τρόπους, πλευρές και γεγονότα που φαίνονταν ξένα γίνονται ξαφνικά οικεία και είναι σαν να δίνουν το κλειδί για την εξήγηση του παρόντος και το σχεδιασμό του μέλλοντος. Μέσα σε έναν θόρυβο «αντι-εθνικισμού», ο Λευτέρης εκτός από καταφύγιο είναι και λύση.