Η εξουσία σε σύγχυση
Τώρα, όλοι οι προύχοντες του κατεστημένου, πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί ηγέτες, αναλυτές, πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι κ.λπ., αιφνιδιασμένοι, ψάχνονται να βρουν πώς αυτή η νομιμόφρων μεσαία τάξη, στήριγμα της εξουσίας, αυτοανατρέπει τα κριτήρια και τις επιλογές της και εξεγείρεται με τόση ένταση και ομοψυχία κατά των πολιτικών της ταγών.
Αυτό το διάστημα, σε όλο τον Τύπο, επισημαίνεται ότι έχει συντελεστεί τεράστια συγκέντρωση δύναμης σε μια πολύ μικρή ομάδα συμφερόντων, πλήττοντας όχι μόνο τα πιο φτωχά στρώματα, αλλά και τη μεσαία τάξη. Εντούτοις, ο υπουργός Οικονομικών Yuval Steinitz εξέφρασε φόβους ότι η εξέγερση μπορεί να οδηγήσει σε κρίση παρόμοια μ’ αυτή που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη και δήλωσε ότι «δεν πρόκειται να απομακρυνθούμε από τις αρχές μας. Δεν θα μετατρέψουμε τους πλούσιους, τους επιχειρηματίες, τους επενδυτές και τους βιομήχανους σε εχθρούς του λαού. Δεν θα δημιουργήσουμε αναρχία εδώ». Στο ίδιο πνεύμα και ο Ofir Akunis, βουλευτής του κόμματος του πρωθυπουργού Likud, ο οποίος μίλησε για «συμμορία αναρχικών». Και την ώρα που μερικοί ακτιβιστές καταλάμβαναν σε ένδειξη διαμαρτυρίας μία τράπεζα, ο κυβερνήτης της Τράπεζας του Ισραήλ δήλωνε έκπληκτος από το κίνημα διαμαρτυρίας, λέγοντας ότι «η οικονομία μας πάει καλά», ενώ παραδεχόταν ότι από το 2008 οι τιμές των διαμερισμάτων έχουν αυξηθεί κατά 40%! Αντιθέτως, ο Γενικός Διευθυντής του υπουργείου Οικονομικών Haim Shani, σημαντικό στέλεχος του οικονομικού επιτελείου, παραιτήθηκε λόγω της ανεπάρκειας της κυβέρνησης να εκπονήσει λύσεις για την κρίση.
Όλοι μαζί μια φωνή
Ο παγκοσμίου φήμης συγγραφέας Άμος Οζ, με τον οποίο δεν συμφωνούμε πάντα, σκιαγραφεί θαυμάσια την κατάσταση στο σημερινό Ισραήλ (εφημ. «Χααρέτζ», 2/8/11):
«Το Ισραήλ δεν υπήρξε ποτέ κράτος ισότητας. Αλλά στην ακμή του, ήταν πιο εξισωτικό από τα περισσότερα κράτη στον κόσμο. Η φτώχεια δεν ήταν έντονη και ο πλούτος δεν ήταν φανταχτερός, και η κοινωνική υπευθυνότητα απέναντι στους φτωχούς και τους έχοντες ανάγκη δεν εκδηλωνόταν μόνο στο οικονομικό επίπεδο, αλλά και στο συναισθηματικό.
Στο πρώιμο Ισραήλ, αυτοί που εργάζονταν –και σχεδόν όλες οι γυναίκες και όλοι οι άντρες εργάζονταν πολύ σκληρά- μπορούσαν να κάνουν μια μέτρια, αλλά αξιοσέβαστη ζωή για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Οι νέοι μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι μετανάστες που ζούσαν στις κατασκηνώσεις, όλοι απολάμβαναν τη δημόσια εκπαίδευση, υπηρεσίες υγείας και στέγαση. Το νεαρό, φτωχό Ισραήλ, ήταν κορυφαίος κοινωνικός επιχειρηματίας.
Αλλά όλα αυτά καταστράφηκαν μέσα στα τελευταία τριάντα χρόνια, καθώς οι κυβερνήσεις του μεγάλου κεφαλαίου ενθάρρυναν και πυροδότησαν το νόμο της οικονομικής ζούγκλας “άρπαξε ό,τι μπορείς ν’ αρπάξεις”.
Η διαμαρτυρία που σαρώνει τους δρόμους και τις πλατείες του Ισραήλ σήμερα, έχει πάψει πλέον να είναι απλά μια διαμαρτυρία για τη στεγαστική απελπισία. Η καρδιά αυτής της διαμαρτυρίας είναι η προσβολή και η οργή για την κυβερνητική αδιαφορία για τα βάσανα του λαού, για τα δύο μέτρα και σταθμά που εφαρμόζονται σε βάρος του εργαζόμενου πληθυσμού και για την καταστροφή της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Τα ψυχοθερμαντικά σημάδια των σκηνών που απλώνονται σε όλες τις πόλεις του Ισραήλ, των γιατρών που κάνουν πορείες υπέρ των ασθενών τους, και οι διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις, αποτελούν από μόνα τους μία θαυμάσια αναγέννηση της αμοιβαίας αδερφοσύνης και δέσμευσης. Εξάλλου, το πρώτο πράγμα που λένε οι διαδηλωτές, πριν ακόμα και από το “κοινωνική δικαιοσύνη” και “κάτω η κυβέρνηση”, είναι “είμαστε αδέρφια”.
Οι πόροι που απαιτούνται για να καθιερωθεί η κοινωνική δικαιοσύνη στο Ισραήλ βρίσκονται σε τρία σημεία:
• Πρώτον, στα δισεκατομμύρια που έχει επενδύσει το Ισραήλ στους εποικισμούς, πράγμα που αποτελεί το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία του κράτους, καθώς και τη μεγαλύτερή του αδικία.
• Δεύτερον, στα τεράστια ποσά που διοχετεύθηκαν στις σχολές των υπερ-ορθοδόξων Εβραίων, όπου μεγαλώνουν γενιές ανίδεων άχρηστων, γεμάτων με περιφρόνηση για το κράτος, το λαό του και την πραγματικότητα του 21ου αιώνα.
• Και τρίτον, και ίσως πρώτιστα, στην παθιασμένη υποστήριξη που παρέχει η κυβέρνηση Νετανιάχου -και των προκατόχων του- στον αχαλίνωτο πλουτισμό των διαφόρων κροίσων και των φίλων τους, σε βάρος της μεσαίας τάξης και των φτωχών.
Ας μην ξεχνάμε από πού προέρχεται ο πλούτος που ρέει στους εποικισμούς, τις θρησκευτικές σχολές και τους τραπεζικούς λογαριασμούς των κροίσων. Προέρχεται από την εργασία και το δημιουργικό ταλέντο εκατομμυρίων Ισραηλινών που κουβαλάνε στις πλάτες τους ένα μοναδικό οικονομικό θαύμα ενός κράτους φτωχού σε φυσικό πλούτο (δεν έχουμε ακόμα αρχίσει να υπολογίζουμε το φυσικό αέριο), και πλουσίου σε ανθρώπινους πόρους. Ούτε τα κόμματα, ούτε οι παραδοσιακές οργανώσεις της αντιπολίτευσης δημιούργησαν αυτή τη διαμαρτυρία. Γεννήθηκε μέσα από την αφοσίωση και τον ενθουσιασμό εκατοντάδων και χιλιάδων νέων που παρέσυραν στο ξύπνημά τους τούς καλύτερους ανθρώπους της χώρας. Είναι βαθιά συγκινητικό να βλέπεις τους βετεράνους της διαμαρτυρίας όλων των γενεών, οι οποίοι για πολλά χρόνια απηύθυναν εκκλήσεις στο κενό, να βρίσκονται στις σκηνές μαζί με τους νεαρούς που σοφά καθοδηγούν τη νέα διαμαρτυρία.
Άνθρωποι σαν και μένα, που για πολλά χρόνια διαμαρτύρονται ενάντια στην πολιτική των ισραηλινών κυβερνήσεων, αγκαλιάζουν τη νέα γενιά η οποία ξεπέρασε τις προηγούμενες, με αγάπη και θαυμασμό.»
Ακρίβεια και δικαιοσύνη
Το περασμένο Σάββατο, πάνω από 100.000 άνθρωποι βγήκαν ξανά στους δρόμους να διαμαρτυρηθούν με κεντρικό σύνθημα «θέλουμε δικαιοσύνη, όχι ελεημοσύνη». Στο τελ Αβίβ, στη Χάιφα, στην Ιερουσαλήμ, στη Μπέερ Σεβά, παντού, και για πρώτη φορά, στη Ναζαρέτ, Εβραίοι και Άραβες μαζί!
Παράλληλα, διαμαρτύρονται οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι γιατροί και οι δάσκαλοι. Κόντρα στις εκπαιδευτικές ανισότητες, τις μειώσεις προσωπικού και τις ιδιωτικοποιήσεις.
Διάφοροι εκπρόσωποι των διαμαρτυρομένων συναντήθηκαν με τον πρόεδρο Σίμον Πέρες, ο οποίος εξέφρασε την υποστήριξή του στο κίνημα. Πέρα από τη μείωση των απαγορευτικών τιμών των ενοικίων, ζητούν να εφαρμόζονται οι εργατικοί νόμοι, να μειωθούν οι μαθητές στις τάξεις, να αυξηθούν οι κλίνες στα νοσοκομεία, να ανεβούν κατά 50% οι μισθοί, να μειωθούν οι άμεσοι φόροι κ.λπ.
Πολλοί διάσημοι συγγραφείς και ποιητές, μεταξύ των οποίων οι Meir Shalev, Yoram Kaniuk, Etgar Keret, Eshkol Nevo κ.ά. επισκέπτονται τους σκηνίτες και συζητούν μαζί τους. Ο ποιητής Ronny Somek δήλωσε ότι πηγαίνει κάθε μέρα γιατί αισθάνεται ότι βρίσκεται «σε ένα χώρο που ζυμώνεται η επανάσταση».
Την περασμένη Δευτέρα, οι περισσότεροι δήμοι της χώρας έκαναν εικοσιτετράωρη απεργία σε ένδειξη αλληλεγγύης στο κίνημα.
Κοντά τρεις βδομάδες κρατούν οι διαμαρτυρίες, γεγονός πρωτόγνωρο για το Ισραήλ.
Στις συγκεντρώσεις εμφανίστηκαν και τραγούδησαν πολλοί δημοφιλείς καλλιτέχνες, μεταξύ τους και ο διεθνούς φήμης Γιεχούντα Πόλικερ, λάτρης της ελληνικής λαϊκής μουσικής, που προσφάτως είχε συνεργαστεί με τον Μανώλη Ρασούλη για ένα δίγλωσσο CD με καινούρια τραγούδια των δύο, που κυκλοφόρησε στο Ισραήλ.
Αλλαγή των δεδομένων
Ο δημοσιογράφος Γκιντεόν Λεβί έγραψε με μεγάλη φόρτιση στη «Χααρέτζ» (31/7/11): «Ο Νετανιάχου είναι τελειωμένος… Δεν έχει ξαναϋπάρξει στο Ισραήλ τέτοια διαδήλωση, όλοι μαζί, νέοι και παλιοί, δεξιοί και αριστεροί, Άραβες και Εβραίοι… Σοσιαλισμός, σήμερα; Ναι, με κλεισμένους λαιμούς και συναισθηματικούς τόνους… Το πιο εντυπωσιακό κίνημα διαμαρτυρίας στην ιστορία του Ισραήλ… Το σάουντρακ της περασμένης βδομάδας περιλάμβανε Τζον Λένον, αλλά χτες το βράδυ προστέθηκε η Τζάνις Τζόπλιν. Και βέβαια, όλη νύχτα ακουγόταν το τραγούδι Zan Nadir της Κορίν Αλάλ που λέει «φοβόμαστε και τη σκιά μας, κολλημένοι στους τοίχους των κτηρίων, και τον περισσότερο καιρό ντρεπόμαστε για τα σώματά μας, σκάβοντας αντιπυραυλικά καταφύγια… Αποτελούμε σπάνιο είδος, ένα παράξενο πουλί, με όνειρα στον αέρα και το κεφάλι στη γη»… Χτες το βράδυ, τα όνειρα ήταν στον αέρα, και τι αέρα! Χτες το βράδυ, ήμουν πολύ περήφανος να είμαι Ισραηλινός.»
Η Avirama Golan γράφει ότι «οι διαμαρτυρίες θρυμματίζουν όλους τους κανόνες που υπαγορεύονταν για πολύ καιρό από τους εποίκους… Αποτελούν απειλή γι’ αυτούς, γιατί ακριβώς τη στιγμή κατά την οποία η υπέρ των εποικισμών δεξιά πίστευε ότι η εκστρατεία της για την απονομιμοποίηση των υπολειμμάτων της αριστεράς ήταν απολύτως επιτυχής, ένα νέο πολιτικό κίνημα ξεπηδάει που αρνείται να συνεργαστεί με αυτή την παλιά διχοτομία και προκαλεί ασύμβατες συμμαχίες… οι αντίπαλοί τους αντιλαμβάνονται ποιοι είναι αυτοί πολύ καλά, γι’ αυτό αυτοί οι αντίπαλοι φοβούνται, επειδή η οπτική των διαμαρτυρομένων θεωρεί τους εποικισμούς και την κατοχή σαν εμπόδιο στη δημοκρατία και στο κοινωνικό κράτος. Οι διαμαρτυρόμενοι δεν μιλούν με πολιτικούς όρους, αλλά είναι εξαιρετικά πολιτικοποιημένοι και ξέρουν τι κάνουν».
Κάτι πραγματικά συναρπαστικό
Στο άρθρο του David Sheen, στην εφημερίδα «Χααρέτζ», 22 Ιουλίου 2011, δύο έμπειροι μελετητές της ισραηλινής κοινωνίας, κάνουν πολύ σοβαρές διαπιστώσεις.
Ο Δρ Ρόνι Κάουφμαν, από το τμήμα Κοινωνικού Έργου του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν, επισημαίνει: «Στο παρελθόν, οι διαμαρτυρόμενοι ήταν φτωχοί εργαζόμενοι, ενώ σήμερα, αντιθέτως, είναι νέοι της μεσαίας τάξης. Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ στο Ισραήλ. Είναι εντυπωσιακά επαναστατικό να βγουν μπροστά οι φοιτητές της μεσαίας τάξης. Οι άνθρωποι που ζούσαν οριακά ήξεραν πάντοτε ότι βρίσκονται στη χαμηλότερη βαθμίδα της κοινωνίας και ότι δεν είχαν καμία πιθανότητα επιτυχίας εκτός κι αν τους βοηθούσε το σύστημα. Αλλά το γεγονός ότι οι φοιτητές της μεσαίας τάξης άρχισαν να αγωνίζονται, ότι αισθάνονται ότι δεν υπάρχει ούτε γι’ αυτούς κάποιο ορατό μέλλον, και μιλάμε για το καθολικό ρεύμα της κοινωνίας, είναι κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στο Ισραήλ. Έχω υποστεί σοκ απ’ αυτό. Όλες οι θεωρίες που λένε ότι η μεσαία τάξη βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση αποδεικνύονται σωστές. Κοινωνικοί λειτουργοί, νοσοκομειακοί γιατροί και άλλοι κλάδοι ενεργοποιήθηκαν. Οι φοιτητές βλέπουν τι πρόκειται να τους συμβεί σε λίγα χρόνια, ότι δεν θα μπορούν να συντηρήσουν τους εαυτούς τους. Η αγορά εργασίας άλλαξε. Υπάρχουν μόνο μερικής απασχόλησης δουλειές, καθόλου μόνιμες. Σήμερα, η κυβέρνηση έχει πάψει να αναλαμβάνει ευθύνες. Κάποτε, η κυβέρνηση αναλάμβανε μεγαλύτερες ευθύνες για την εύρεση στέγης και δουλειάς. Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι αν δεν πάρουν οι ίδιοι πρωτοβουλίες και δεν κάνουν κάτι και δεν οργανωθούν και δεν παλέψουν, δεν θα έχουν τίποτα.»
O Ronen Eidelman, βετεράνος ακτιβιστής που διδάσκει καλές τέχνες στο Κολέγιο Shenkar, συμπαραστέκεται στους φοιτητές του που έχουν κατασκηνώσει στις πλατείες. «Τα παιδιά έχουν εξαπατηθεί. Τους είπαν, “κοιτάξτε, εάν είστε καλά παιδιά, πηγαίνετε στο σχολείο και στο στρατό και κάνετε ό,τι σας λένε, όλα θα είναι εντάξει για σας”. Και μετά ανακαλύπτουν ότι ενώ κάνουν ό,τι τους λένε, και είναι καλά παιδιά, τίποτα δεν είναι εντάξει. Αποκτούν χρέη και δεν μπορούν να έχουν βασικά πράγματα. Δεν εννοώ να έχουν κάτι που να πλησιάζει αυτά που είχαν οι γονείς τους, ή αυτά που συνήθισαν να έχουν μεγαλώνοντας. Είναι μακριά απ’ αυτά. Εάν δείτε τα διαμερίσματα που ζουν μερικοί απ’ αυτούς, είναι σαν τρύπες στον τοίχο είκοσι τετραγωνικών μέτρων. Και αυτοί οι άνθρωποι δουλεύουν πλήρες ωράριο… Οι άνθρωποι τώρα κάνουν αναλύσεις, οικονομικές αναλύσεις, συζητούν για το πώς στήθηκε αυτό το σύστημα, γιατί διαμορφώνονται έτσι οι τιμές, ποιοι ελέγχουν την αγορά στέγης, ποιες είναι οι ευθύνες της κυβέρνησης και οι ευθύνες των δημοτικών αρχών, ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους μεγαπλούσιους, και ποιος ξεπουλάει την πόλη και σε ποιον. Και αυτές οι αναλύσεις γίνονται ανά πάσα στιγμή. Βλέπεις ανθρώπους να κάθονται σε ένα κύκλο και να γράφουν και να συζητούν. Κάτι πραγματικά συναρπαστικό.»
Ας σημειωθεί ότι ο προηγούμενος πρωθυπουργός του Ισραήλ, Εχούντ Ολμέρτ, έχει παραπεμφθεί στη δικαιοσύνη για την εμπλοκή του σε ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο που σχετίζεται με τις οικοδομές. Και δεν είναι ο μόνος.
Έχοντας μόλις πραγματοποιήσει μία πετυχημένη δοκιμή για ένα γενικό πόλεμο εναντίον των εξωτερικών εχθρών της, κινητοποιώντας εκατομμύρια πολίτες από τα εργοστάσια ώς τους παιδικούς σταθμούς, φαίνεται ότι η ισραηλινή εξουσία δεν μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο στο εσωτερικό της χώρας με αντίπαλους τους ίδιους της τους πολίτες.
Μερικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι καθώς αναμένεται ότι σε λίγες βδομάδες η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ θα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη ως ανεξάρτητο κράτος, με τη θετική ψήφο τουλάχιστον 120 κρατών, η ισραηλινή κυβέρνηση αντιμέτωπη με ένα πρωτοφανές λαϊκό κίνημα διαμαρτυρίας χάνει τη δυνατότητα ελιγμών μπροστά σε ένα τόσο ανεπιθύμητο αποτέλεσμα.
Παρ’ όλη τη στήριξη που παρέχει η αμερικανική κυβέρνηση στο Ισραήλ, συνεπικουρούμενη από τους Ευρωπαίους, το γενικότερο κλίμα είναι βαρύ μετά τις σφαγές στη Γάζα και το «Στολίσκο της Ελευθερίας», τη συνέχιση του εποικισμού στα κατεχόμενα και προσφάτως την εντεινόμενη συρρίκνωση των δημοκρατικών θεσμών, με αλλεπάλληλους νόμους που απαγορεύουν την ελευθερία έκφρασης, οργάνωσης, εγκατάστασης και μετακίνησης των πολιτών.
Έτσι, ενώ η φασιστικοποίηση του καθεστώτος βαθαίνει, οι οιωνοί για την τύχη του χειροτερεύουν.
