Προκλήσεις, συμφέροντα και επαναπροωθήσεις. Του Βαλάντη Στεργίου.
Με την επίσκεψη του Λίβυου ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι εορτάστηκε, την εβδομάδα που πέρασε, στη Ρώμη, η επέτειος δύο χρόνων από το Ιταλο-λιβυκό Σύμφωνο Φιλίας και Συνεργασίας. Πρόκειται για την τέταρτη επίσκεψη του Καντάφι στην Ιταλία τη φετινή χρονιά. Η συμφωνία αυτή αναγνωρίζει τα δεινά που επέφερε στη Λιβύη και τους Λίβυους η ιταλική κατοχή της χώρας από το 1911 ως το 1943 και προβλέπει την αποζημίωση της βορειο-αφρικανικής χώρας με 5 δισ. δολάρια.
Πέρα από την τέντα του Καντάφι, τις παρελάσεις των ιππέων με τα καθαρόαιμα αραβικά άλογα και τo τραγούδι του Μπερλουσκόνι, τα δελτία ειδήσεων ασχολήθηκαν με το σόου των επισκέψεων εκατοντάδων καλλίγραμμων αεροσυνοδών στο συνταγματάρχη για να δεχτούν, με το αζημίωτο, κηρύγματα προσηλυτισμού στο Ισλάμ που προκάλεσαν την οργή της… «χριστιανικής» Ιταλίας. Μάλιστα, αναφέρεται ότι τρεις από τις κυρίες πείστηκαν από το κήρυγμα του Λίβυου ηγέτη και ασπάστηκαν το μουσουλμανισμό.
Στην ομιλία του, ο Καντάφι ζήτησε την απομάκρυνση του αμερικανικού στόλου από τη Μεσόγειο, ενώ εντύπωση προκάλεσε η πρόταση που απηύθυνε στην Ευρωπαϊκή Ένωση να δίδονται στη Λιβύη 5 δισ. ευρώ, ετησίως, για την αποτροπή εισόδου μεταναστών από την Αφρική στη Γηραιά Ήπειρο. Πολλοί χαρακτήρισαν ως «τσίρκο» την επίσκεψη του Καντάφι και την Ιταλία ως τη «Ντίσνεϊλαντ» του Λίβυου ηγέτη, γεγονός που μας κάνει να διερωτώμαστε αν πρόκειται απλώς για μια ακόμα εκδοχή του γνωστού επικοινωνιακού κιτς μπερλουσκονικού τύπου ή για την ιδεολογική εκδίκηση της πρώην αποικίας στην καρδιά της άλλοτε ισχυρής αποκιοκρατικής δύναμης. Πάντως, αν συνδυάσουμε αυτά τα γεγονότα με την υποτιθέμενη εμπλοκή της BP στην απελευθέρωση του Λίβυου βομβιστή του Λόκερμπι, πριν από ένα χρόνο, φαίνεται ότι τα πετροδολάρια, η υπόσχεση επενδύσεων σε υποδομές στην υποανάπτυκτη Λιβύη και ο περιορισμός των εξαθλιωμένων μεταναστών φαίνεται ότι «αγοράζουν» αίγλη, δύναμη και ανοχή σε προκλήσεις στο διπλωματικό πεδίο.
Τα οικονομικά συμφέροντα
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι η βασική πλουτοπαραγωγική πηγή της Λιβύης. To 2007 τα κοιτάσματα πετρελαίου της χώρας ήταν για την ιταλική πετρελαϊκή εταιρία Eni τα πιο παραγωγικά από οποιαδήποτε άλλα στον κόσμο, προσφέροντας 13% της συνολικής παραγωγής. Επίσης, το 2009, τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Λιβύης είχαν τη δεύτερη θέση στην παραγωγή της Eni, προσφέροντας το 17% της συνολικής παραγωγής. Η Eni έχει ήδη ανακοινώσει επενδύσεις 25 δισ. δολαρίων στη Λιβύη. Συνολικά, η Ιταλία εισάγει από τη βορειοαφρικανική χώρα το 25% του πετρελαίου της και το 33% του αερίου που καταναλώνει.
Στο πεδίο των υποδομών, η ιταλική αεροναυπηγική εταιρία Finmeccanica τον Ιούλιο του ’09 υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με τη λιβυκή εταιρία σιδηροδρόμων, αξίας 541 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας, ενώ τον Οκτώβρη του ίδιου έτους η εταιρία υπέγραψε νέο συμβόλαιο με το λιβυκό κράτος, αξίας 300 εκατ. ευρώ, για την κατασκευή ενός συστήματος ασφαλείας για τον έλεγχο των συνόρων.
Επίσης, στο πιάτο των ιταλικών κατασκευαστικών εταιριών βρίσκονται τα 1.700 χλμ. οδικού δικτύου στα λιβυκά παράλια, ενώ ο Καντάφι εκδήλωσε ενδιαφέρον για συνεργασία με ιταλικές εταιρίες και στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας.
Η Agusta Westland, που ελέγχεται από τη Finmeccanica, έχει ήδη εγκαινιάσει ένα εργοστάσιο συναρμολόγησης και συντήρησης ελικοπτέρων στη βορειοαφρικανική χώρα.
Διακρατικές δολοφονίες μεταναστών
Οι νόμιμοι και οι παράνομοι μετανάστες στη Λιβύη εκτιμώνται από 1 έως 2 εκατομμύρια, σε σύνολο γηγενούς πληθυσμού 6,4 εκατομμυρίων. Κάθε χρόνο, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2005), υπολογίζεται ότι περίπου 75-100 χιλ. μετανάστες εισέρχονται στη Λιβύη. Ο κύριος προορισμός των μεταναστών είναι το νησί Λαμπεντούζα της Σικελίας. Γι αυτούς η Λιβύη είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός.
Από τον Μάιο του ’09 η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι πραγματοποιεί μαζικές επαναπροωθήσεις μεταναστών από τα διεθνή ύδατα προς τα λιβυκά χωρικά ύδατα, όπου τους παραδίδει στην αστυνομία του Καντάφι. Μάλιστα, κατά τους χειμερινούς μήνες που τα μέσα των λιμενικών Αρχών της Ιταλίας δεν μπορούν να βγουν στα διεθνή ύδατα, τα λιβυκά στρατιωτικά πλοία αποτρέπουν την έξοδο των μεταναστών στα διεθνή ύδατα. Σε αυτή τη διαδικασία δεν αναγνωρίζονται ούτε πρόσφυγες, ούτε θύματα πολέμου, ούτε δικαιώματα ασύλου.
Οι επαναπροωθήσεις αφορούν τους πάντες και οι επαναπροωθούμενοι καταλήγουν στις λιβυκές φυλακές και σε κέντρα κράτησης, όπως αυτό της Κούφρα. Εκεί, σε άθλιες συνθήκες, όπως καταγγέλλουν διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις, τελειώνει το ταξίδι των μεταναστών στον κόσμο. Αυτή είναι η πολυδιαφημισμένη συνεργασία της Ιταλίας με τη Λιβύη για τον περιορισμό της μετανάστευσης. Μπορεί να είναι αλήθεια ότι με την πολιτική αυτή μειώθηκαν οι αφίξεις μεταναστών στη Λαμπεντούζα, όπως δήλωσε πρόσφατα ο Ιταλός υπουργός Εσωτερικών Ρ. Μαρόνι, σίγουρα όμως αυξήθηκαν και οι θάνατοι μεταναστών στα lager του Καντάφι. Και δεν πρόκειται για τυχαίους θανάτους αλλά για δολοφονίες με διακρατική συμφωνία.
