του Κωστα Βενιζελου
Εγκλωβισμένος στην πολεμική του ρητορική και αποφασισμένος να τραβήξει στα άκρα την ένταση, ο Ερντογάν κινείται όλο και πιο κοντά σε μια στρατιωτική σύρραξη με την Ελλάδα. Οι τακτικές κινήσεις του στη θαλάσσια περιοχή της Ελλάδος και της Κύπρου, η απόρριψη από μέρους του κάθε διπλωματικής παρέμβασης, περιορίζει σημαντικά τις επιλογές του.
Το καθεστώς της Άγκυρας δεν προτάσσει στους σχεδιασμούς του ένα θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα, ωστόσο, μπορεί να μην το αποφύγει στο τέλος, από τη στιγμή κατά την οποία έχει καταστεί όμηρος των ακραίων κινήσεων του και της ρητορικής του. Άλλωστε η μέχρι σήμερα τακτική του εκφοβισμού διά της στρατιωτικής ισχύος έχει αποδώσει. Χωρίς να ρίξει μία σφαίρα, η Άγκυρα προωθούσε τα επεκτατικά της σχέδια. Στην Κύπρο, που δεν διαθέτει αποτρεπτική δύναμη, αλωνίζει εδώ και χρόνια ενώ έχει διενεργήσει επτά γεωτρήσεις.
Είναι προφανές πως το σενάριο του διαλόγου συνδέεται από την κατοχική Τουρκία με την επιβολή πρώτα τετελεσμένων για να καθορίσει και την ατζέντα των συζητήσεων. Ήδη βήματα προς αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει, όπως είναι οι σεισμικές έρευνες με το «Όρουτς Ρέις», εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αλλά τούτο δεν αρκεί. Το επόμενο βήμα θα είναι η αποστολή γεωτρύπανου. Και τότε τα τετελεσμένα θα εδραιωθούν και η περιοχή θα είναι κατεχόμενη.
Η τακτική των παράνομων διεκδικήσεων, του γκριζαρίσματος και προσπάθειας νομιμοποίησης μέσα από διαδικασία συζητήσεων, αποτελεί μέρος του πάζλ των τουρκικών σχεδιασμών. Δεν φθάσαμε σε αυτό το σημείο, αλλά προς αυτή την κατεύθυνση θα κινηθεί η κατοχική δύναμη. Είναι προβλεπτή καθώς δεν έχει κρυφή ατζέντα.
Σε αυτή τη φάση φαίνεται πως δεν είμαστε τόσο κοντά στην έναρξη ενός διαλόγου. Η τακτική του Ερντογάν είναι να οδηγήσει την ελληνική πλευρά σε έναν εφ’ όλης της ύλης διάλογο με απώτερο στόχο την πακετοποίηση των ζητημάτων, περιλαμβάνοντας και την Κύπρο. Η τακτική αυτή κρίνεται ως άκρως επικίνδυνη καθώς ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται πως, για να πετύχει τον στόχο του, δεν αποκλείει ακόμη και τη σύγκρουση. Ή καλύτερα να φθάσει στο στόχο του μέσα από μια σύρραξη. Είναι σαφές πως ο Ερντογάν είναι αποφασισμένος να επιβάλει τους σχεδιασμούς του αναλαμβάνοντας υψηλό ρίσκο.
Η Άγκυρα έχει ανοίξει πολλά μέτωπα, που σιγά-σιγά θα φανεί πως δεν είναι διαχειρίσιμα. Η κατοχική δύναμη θεωρεί, πάντως, ως τον αδύνατο κρίκο την Ελλάδα και την Κύπρο, που μπορεί να είναι και το «τρόπαιο» στον Ερντογάν σε ένα συμβιβασμό των… μεγάλων, όταν θα ολοκληρωθεί η ανακατανομή ισχύος
Η διπλωματία των ισχυρών
Οι πολιτικές παρεμβάσεις θα συνεχιστούν παρά τα εμπόδια από πλευράς Τουρκίας και τις μέχρι σήμερα αποτυχίες των διπλωματικών κινήσεων. Είναι προφανές πως όλοι επενδύουν πλέον στην καγκελάριο Μέρκελ, η οποία ειρήσθω εν παρόδω ενεργεί με σημαδεμένη την τράπουλα. Έχει σαφώς ευνοϊκή στάση έναντι της Άγκυρας, αν και η συμπεριφορά του καθεστώτος Ερντογάν δεν τη διευκολύνει.
Η γερμανική προσέγγιση είναι εξαρχής ξεκάθαρη σε σχέση με τις ευρωπαϊκές κυρώσεις. Το Βερολίνο υποστηρίζει –και τούτο το κατέστησε σαφές προς την Αθήνα και τη Λευκωσία– πως οι κυρώσεις θα οδηγήσουν σε περαιτέρω κλιμάκωση και πως θα εξουδετερωθεί η όποια δυνατότητα για συνεννόηση και συναίνεση. Αυτή η λογική συνδέεται πρωτίστως με τα συμφέροντα που έχει η Γερμανία με την Τουρκία, αν και στις συζητήσεις στην Ε.Ε., προβάλλεται και το αφήγημα του μεταναστευτικού.
Ενόψει της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που χρονικά τοποθετείται στις 24 Σεπτεμβρίου, όπου θα συζητηθούν οι ευρωτουρκικές σχέσεις, αναμένονται νέες παρεμβάσεις από τη Μέρκελ προς τον Ερντογάν. Όλοι όσοι φοβούνται μια ελληνοτουρκική σύρραξη επενδύουν σε αυτή την παρέμβαση, που σύμφωνα με εκτιμήσεις, εάν αποδώσει θα σημαίνει πως ο Ερντογάν θα εξασφαλίσει πολλά δώρα.
Μερική και προσωρινή άρση
Οι Αμερικανοί, που χρειάστηκε να επικοινωνήσει ο πρόεδρος Τραμπ με Μητσοτάκη (δυο φορές) και τον Ερντογάν, δεν πέτυχαν την αποτροπή. Ο Ερντογάν φέρεται να ξέκοψε στον Τραμπ πως δεν κάνει πίσω.
Την ίδια ώρα, η Ουάσινγκτον, προχώρησε σε μια πολιτική κίνηση προς τη Λευκωσία, με τη μερική και προσωρινή άρση του εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στην ριακή Δημοκρατία. Πρόκειται για μια απόφαση, που αφορά «μη θανατηφόρα όπλα», που θα ισχύει ένα χρόνο και συνδέεται με κάποιες προϋποθέσεις. Για να εφαρμοστεί η μερική άρση του εμπάργκο οι ΗΠΑ προτρέπουν την Κυπριακή Δημοκρατία «να συνεχίσει τις προσπάθειές της για εφαρμογή ισχυρών κανονισμών κατά του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και για χρηματοπιστωτική ρυθμιστική εποπτεία, και να κάνει τα απαραίτητα βήματα για άρνηση πρόσβασης στα ρωσικά πολεμικά πλοία στα λιμάνια της για ανεφοδιασμό και υπηρεσίες». Αυτό το τελευταίο δεν το αποδέχεται η Λευκωσία ενώ όχι τυχαία η ανακοίνωση της Ουάσινγκτον (προηγήθηκε τηλεφωνική επικοινωνία Αναστασιάδη-Πομπέο), έγινε ενόψει και της επίσκεψης στη Λευκωσία, την ερχόμενη Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου, του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ. Περαιτέρω είναι σαφές πως η κίνηση αυτή συνδέεται και με την προεκλογική περίοδο στις ΗΠΑ.
Αθήνα και φοβικά σύνδρομα
Τα αντανακλαστικά της κυβέρνησης Μητσοτάκη έχουν κριθεί από την αρχή της κρίσης. Στον Έβρο λειτούργησαν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Στη θάλασσα το παιχνίδι των αντιδράσεων είχε στόχο το εσωτερικό ακροατήριο.
Σημειώνεται συναφώς ότι στην Αθήνα πριν την εμφάνιση του «Όρουτς Ρέις», διαμήνυσαν πως εάν επιχειρήσει εισέλθει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα το τουρκικό ερευνητικό σκάφος θα εμποδιστεί. Όταν το τουρκικό σκάφος εισήλθε στην ελληνική περιοχή, αναφέρθηκε πως δεν θα το αφήσουν να απλώσει σύρματα για τη διενέργεια σεισμικών ερευνών και πως θα τα έκοβαν. Όταν το «Όρουτς Ρέις» άπλωσε τα σύρματα ειπώθηκε πως δεν μπορούσε να κάνει έρευνα λόγω του θορύβου που προκαλούσαν οι φρεγάτες. Έρευνα έγινε και συνεχίζεται να γίνεται ανενόχλητα. Το επόμενο βήμα είναι προφανώς η αποστολή γεωτρύπανου.
Η Αθήνα υποβάθμιζε τις τουρκικές κινήσεις και σφύριζε αδιάφορα όσο αυτές «περιορίζονταν» στην κυπριακή ΑΟΖ. Τους τελευταίους μήνες βρίσκεται αντιμέτωπη με την επιθετικότητα της Άγκυρας. Οι NAVTEX βαθμηδόν θα προσεγγίζουν το Καστελόριζο και τη Ρόδο και στη συνέχεια θα «μετακομίσουν» στην περιοχή της Κρήτης. Ο κλοιός γύρω από την Ελλάδα θα σφίγγει μέχρι –όπως ελπίζουν στην Άγκυρα– να παραδοθεί.
Η Τουρκία, ωστόσο, δεν είναι άτρωτη, ούτε ανίκητη. Έχει ανοίξει πολλά μέτωπα, τα οποία προφανώς και δεν μπορεί να τα διαχειριστεί. Το καθεστώς Ερντογάν θεωρεί πως ο αδύνατος κρίκος αυτών των μετώπων είναι η Ελλάδα και η Κύπρος. Ωστόσο μεσούσης μιας διαδικασίας ανακατανομής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή, πολλά μπορούν να συμβούν. Η Γαλλία, για παράδειγμα, μπαίνει δυναμικά στοχεύοντας να αναλάβει ηγετικό ρόλο, γι’ αυτό και η αντιπαράθεσή της με την Τουρκία. Οι Ρώσοι είναι παρόντες ενώ οι Αμερικανοί ενδέχεται να επανέλθουν εάν χάσει τις εκλογές ο Τραμπ.
Σε αυτό το γεωπολιτικό παζλ, το στοίχημα για την Ελλάδα και την Κύπρο είναι να αποφύγουν να γίνουν το «τρόπαιο» για τον Ερντογάν σε ένα συμβιβασμό των… μεγάλων ή να γίνουν ουρά στις εξελίξεις, οι οποίες τις αφορούν.
