του Φραντσέσκο Γκαλόφαρο*
Οι κβαντικοί υπολογιστές του μέλλοντος θα έχουν τη δυνατότητα να αποκωδικοποιούν τα δεδομένα σε ταχύτητες αδιανόητες μέχρι σήμερα, ανατρέποντας το πρόβλημα του τέλους του νόμου του Μουρ. Με ποιον τρόπο; Για παράδειγμα, για να επιλύσουμε ένα πρόβλημα του τύπου «πώς να βρούμε το μονοπάτι που μας οδηγεί έξω από το δάσος», ένας κλασσικός υπολογιστής αναζητά, μπορούμε να πούμε, μια διέξοδο τη φορά. Όταν δεν βρίσκει αυτό που θέλει, γυρίζει πίσω, και αναζητά ένα δεύτερο, ένα τρίτο μονοπάτι κλπ. Ας φανταστούμε τώρα έναν υπολογιστή ικανό να αναζητά όλα τα μονοπάτια ταυτόχρονα
Τεχνοπολιτική και προστατευτισμός
Πριν από μερικές βδομάδες το περιοδικό Τhe Economist [1] αφιέρωσε το εξώφυλλό του στη διαμάχη ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα για την επικράτηση στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας. Αν και υιοθετεί την άποψη της αμερικανικής κυβέρνησης, το σχετικό άρθρο του εβδομαδιαίου περιοδικού είναι πολύ χρήσιμο, επειδή εντάσσει τη διαμάχη αυτή στο ευρύτερο πλαίσιο της προστατευτικής πολιτικής που προωθεί ο Ντόναλντ Τραμπ. Είναι πολλά τα σημεία της αντιπαράθεσης: διαδικτυακές αγορές, hardware, υπερ-υπολογιστές, κβαντική υπολογιστική, δορυφορική πλοήγηση, τεχνητή νοημοσύνη, προηγμένα όπλα, ασφάλεια των τηλεπικοινωνιών, ικανότητα επιβολής των διεθνών προτύπων.
Ορισμένα από τα ζητήματα αυτά, που είναι καθοριστικά για την κατανόηση των σύγχρονων διεθνών σχέσεων, χρειάζονται καλύτερη προσέγγιση. Για παράδειγμα, τα άρθρα του Economist θεωρούν την υπεροχή στην κβαντική σαν το μεγαλύτερο από τα επείγοντα προβλήματα, χωρίς όμως και να εξηγεί ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Επειδή ασχολούμαι επαγγελματικά με την κβαντική υπολογιστική και την ανάκτηση πληροφοριών, θα ήθελα με την ευκαιρία να εξηγήσω περί τίνος πρόκειται, επειδή η λειτουργία της κβαντικής επικοινωνίας είναι πιο δυσνόητη από τα συστήματα αναγνώρισης των προσώπων ή από τη χρήση των στρατιωτικών drones.
Προστατευτισμός
Οι φιλελεύθεροι κατηγορούν ιδεολογικά τον προστατευτισμό του Τραμπ. Όμως, από πολιτική άποψη, πιο ενδιαφέρον είναι να εντοπίσουμε τους λόγους του οικονομικού πολέμου που μαίνεται μπροστά στα μάτια μας. Οι λόγοι είναι πολλοί: μερικοί είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την τεχνοπολιτική και με την πάλη για την ηγεμονία ανάμεσα στις κυβερνοδυνάμεις.
Για να ξεκινήσουμε από κάτι συγκεκριμένο, ίσως προκαλεί έκπληξη σε μας τους Ευρωπαίους το ότι η πώληση των κινητών Huawei απαγορεύεται στις ΗΠΑ. Ο λόγος είναι απλός: θα μπορούσε να αποτελέσει μια «κερκόπορτα» (backdoor), που θα επέτρεπε στους Κινέζους κατασκόπους να κλέψουν σημαντικές πληροφορίες. Πρόσφατα ο αμερικάνικος κολοσσός τηλεπικοινωνιών AT&T σύναψε συμφωνία με την εταιρία Huawei για να κυκλοφορήσει το τελευταίο μοντέλο της. Σαν απάντηση, η National Security Agency (NSA) (σ.μ. Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ) κάλεσε τους Αμερικανούς πολίτες να αποφεύγουν τα «κόκκινα κινητά».
Σκέτος παραλογισμός; Καθόλου: ίσως οι αναγνώστες να θυμούνται πως μετά την τρομοκρατική επίθεση στο Σαν Μπερναρντίνο τον Δεκέμβρη του 2015, το FBI προσπάθησε επανειλημμένα να πιέσει την Apple να δημιουργήσει μια τέτοια «κερκόπορτα» μέσα από την κυκλοφορία των δικών της iPhone. Σήμερα γίνεται πιο καθαρός ο λόγος για τον οποίο η εταιρία Apple αρνήθηκε να συμμετάσχει στις έρευνες της αστυνομίας και απέρριψε τις προτάσεις για διαμεσολάβηση της Χίλαρι Κλίντον και του Μπέρνι Σάντερς. Δεν πρόκειται τόσο για την προστασία της ιδιωτικότητας των Αμερικανών πολιτών, αλλά μάλλον για το ότι η Apple εκπροσωπεί ένα μοντέλο συνεργασίας ΗΠΑ και Κίνας. Πώς θα αντιδρούσε η Κίνα αν η εταιρία Apple επέτρεπε στη CIA να πάρει όλες τις απόρρητες πληροφορίες που βρίσκονται μέσα στα smartphone των Κινέζων χρηστών;
Το οικονομικό μοντέλο της Apple βασίζεται στο δίπολο δυτικός σχεδιασμός / ανατολικές τεχνολογίες. Σήμερα το μοντέλο αυτό βρίσκεται σε κρίση: οι αρμοδιότητες που παραχωρήθηκαν στην Κίνα, την έκαναν ικανή να τα καταφέρνει μόνη της πια. Αρκεί να θυμηθούμε την επιτυχία εταιριών σαν τις Huawei ή Xiaomi, ή επίσης προϊόντα πειραματικού σχεδιασμού που προωθεί η Lenovo. Οι ανατολικές εταιρίες έχουν ικανότητα πρωτότυπης δημιουργίας που τις καθιστά ανταγωνιστικές. Πράγματι, η διαμάχη για τον προστατευτισμό των ΗΠΑ απέναντι στην Huawei αντανακλάται στον έλεγχο του προσεχούς δικτύου μεταφοράς δεδομένων κινητών πέμπτης γενεάς (5G). Για τον λόγο αυτό, η επιτροπή για τις εξωτερικές επενδύσεις στις ΗΠΑ (CFIUS) εμπόδισε τη συγχώνευση της Qualcomm –αμερικανική εταιρία πρωτοπόρος στα ασύρματα δίκτυα– και τη μαλαισιανή Broadcom, φοβούμενη πως η νέα διαχείριση θα εξασθενούσε τη θέση των ΗΠΑ στον ανταγωνισμό της με την Κίνα.
Η Κίνα προτείνει ένα νέο μοντέλο διεθνών σχέσεων τύπου win–win (σ.μ. νίκη-νίκη), όπου δεν θα υπάρχει αναγκαστικά κάποιος νικητής και κάποιος ηττημένος. Ακριβώς αυτό το μοντέλο τρομάζει τις ΗΠΑ, που είχαν επινοήσει και εφαρμόσει το παλιό μοντέλο παγκοσμιοποίησης που μπήκε και τυπικά σε κρίση το 2007, που τότε θα αποκαλούσαμε «ληστρικό καπιταλισμό». Σε κάθε περίπτωση, όπως θα δούμε, η Κίνα κατέχει τα μέσα για να διεξάγει και να νικήσει τον εμπορικό πόλεμο ενάντια στις ΗΠΑ.
Υπερ–υπολογιστές
Δεν υπάρχει πεδίο της τεχνολογικής έρευνας που να μην έχει επιπτώσεις στο οικονομικό και το στρατιωτικό πεδίο. Για τον λόγο αυτό, επικεντρώνουμε την έρευνά μας στο θέμα της κυβερνο-ασφάλειας, την προστασία δεδομένων από αδιάκριτους. Με την ευκαιρία αυτή έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς η Κίνα έχει την πρωτοκαθεδρία στους υπερ-υπολογιστές [3]. Η Κίνα υπερισχύει των ΗΠΑ τόσο σε ποσότητα (202 με 143), όσο και στην ταχύτητα υπολογισμού. Στην κατάταξη των ισχυρότερων υπολογιστών του κόσμου, βρίσκουμε στις δύο πρώτες θέσεις τους κινέζικους Sunway Taihu light και Milkyway 2. Στην τρίτη θέση τον ευρωπαϊκό υπερ-υπολογιστή Piz Daint, στην τέταρτη τον ιαπωνικό Gyoukou, και μόνο στην πέμπτη θέση τον αμερικανικό Titan, που το 2012 ήταν ο ταχύτερος του κόσμου. Σήμερα η υπολογιστική του ικανότητα είναι κατά ένα πέμπτο κατώτερη του κινεζικού ανταγωνιστή του. Οι υπερ-υπολογιστές είναι χρήσιμοι για πολύ διαφορετικούς σκοπούς, από την πρόβλεψη του καιρού μέχρι τις μελλοντικές εφαρμογές της φυσικής και της οικονομίας. Ανάμεσα στα άλλα, είναι και η κρυπτανάλυση, το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για να αποκωδικοποιηθούν κωδικοποιημένα μηνύματα.
Η απειλή που αποτελούν οι κινεζικοί υπερ-υπολογιστές για τις ΗΠΑ είναι πολύ πιο σοβαρή από όσο μπορούμε να διανοηθούμε. Σήμερα διαβάζουμε συχνά πως δεν ισχύει πλέον ο νόμος του Μουρ: η τάση, που είχε επιβεβαιωθεί εμπειρικά κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, σύμφωνα με την οποία η ταχύτητα ενός μικροεπεξεργαστή τετραπλασιαζόταν κάθε τρία χρόνια. Η τεχνολογική έρευνα για τους μικροεπεξεργαστές έφτασε τα φυσικά της όρια, και συνεπώς είναι όλο και πιο δύσκολο να κατασκευάζονται νέοι υπολογιστές με μεγαλύτερες υπολογιστικές ικανότητες. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η έρευνα προσανατολίζεται πλέον προς τους κβαντικούς υπολογιστές.
Πώς να αποκωδικοποιήσουμε ένα μυστικό μήνυμα
Γιατί οι υπερ-υπολογιστές είναι τόσο σημαντικοί για την κρυπτανάλυση; Επειδή οι τεχνικές που επιτρέπουν την κωδικοποίηση των δεδομένων στηρίζονται σε δυσεπίλυτα μαθηματικά προβλήματα. Ας επιχειρήσουμε να το εξηγήσουμε με ένα παράδειγμα. Το κύριο πρόβλημα ενός μυστικού πράκτορα είναι να μπορέσει να στείλει στον παραλήπτη ενός κωδικοποιημένου μηνύματος και το κλειδί για την αποκωδικοποίησή του. Αν π.χ. η Αλίκη πρέπει να στείλει στον Μπομπ ένα κωδικοποιημένο μήνυμα μαζί με το κλειδί αποκωδικοποίησής του, υπάρχει ο κίνδυνος αυτό να χρησιμοποιηθεί από την Εύα, πράκτορα αντικατασκοπείας. Μια λύση θα μπορούσε να είναι τα συστήματα ασύμμετρης κρυπτογράφησης: το σύστημα γεννάει δύο κλειδιά (το άμεσο και το αντίστροφό του) που συνδέονται με μια πολύπλοκη μαθηματική συνάρτηση. Ο Μπομπ επινοεί και τα δύο κλειδιά και δημοσιοποιεί το άμεσο. Όταν η Αλίκη θελήσει να γράψει ένα κωδικοποιημένο μήνυμα στον Μπομπ, το κωδικοποιεί με το άμεσο κλειδί, που το ξέρουν όλοι, μεταξύ αυτών και η Εύα. Όμως η Εύα δεν γνωρίζει το αντίστροφο κλειδί, που είναι απαραίτητο για την αποκωδικοποίηση του μηνύματος και που γνωρίζει μόνο ο Μπομπ.
Στο σημείο αυτό η Εύα χρειάζεται έναν υπερ-υπολογιστή για να προσπαθήσει να βρει το αντίστροφο κλειδί του Μπομπ, έχοντας σαν βάση το άμεσο κλειδί που είναι γνωστό σε όλους. Η επιχείρηση αυτή μπορεί να απαιτεί εκατομμύρια δολάρια –ποσό που οι υπηρεσίες ασφαλείας σίγουρα έχουν στη διάθεσή τους. Χρειάζονται επίσης αρκετά χρόνια δουλειάς, και ο χρόνος είναι, αντίθετα, ένας παράγοντας αρνητικός για την Εύα και την κυβέρνησή της.
Κβαντικοί υπολογιστές
Το σενάριο περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με την κβαντική φυσική. Οι κβαντικοί υπολογιστές του μέλλοντος θα έχουν τη δυνατότητα να αποκωδικοποιούν τα δεδομένα σε ταχύτητες αδιανόητες μέχρι σήμερα, ανατρέποντας το πρόβλημα του τέλους του νόμου του Μουρ. Με ποιον τρόπο; Για παράδειγμα, για να επιλύσουμε ένα πρόβλημα του τύπου «πώς να βρούμε το μονοπάτι που μας οδηγεί έξω από το δάσος», ένας κλασσικός υπολογιστής αναζητά, μπορούμε να πούμε, μια διέξοδο τη φορά. Όταν δεν βρίσκει αυτό που θέλει, γυρίζει πίσω, και αναζητά ένα δεύτερο, ένα τρίτο μονοπάτι κλπ. Ας φανταστούμε τώρα έναν υπολογιστή ικανό να αναζητά όλα τα μονοπάτια ταυτόχρονα: έτσι θα καταλάβουμε πώς λειτουργεί ένας κβαντικός υπολογιστής.
Είναι πράγματι υλοποιήσιμοι οι κβαντικοί υπολογιστές; Η μαθηματική θεωρία για την κατασκευή κβαντικών υπολογιστών, που ξεκίνησε από μια ιδέα του Φάινμαν, συνεχίστηκε με τις πρωτοποριακές μελέτες του Ντέιβιντ Ντόιτς (κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980 [4]). Από τότε η υλοποίησή τους αφορά ουσιαστικά την μηχανολογία, αν και εμπεριέχει και θεωρητικές καινοτομίες. Η Google έχει αναγγείλει την κατασκευή ενός κβαντικού μικροεπεξεργαστή για φέτος [5]. Ωστόσο με δεδομένη τη στρατιωτική σημασία της τεχνολογίας αυτής, το ερώτημα τίθεται ως εξής: «κι αν οι κβαντικοί υπολογιστές υπάρχουν ήδη;». Για παράδειγμα, αν η πράκτορας Εύα ανακάλυπτε τον κβαντικό υπολογιστή, θα είχε κάθε λόγο για να το κρατήσει μυστικό, ώστε να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει απρόσκοπτα τα μυστικά μηνύματα της Αλίκης και του Μπομπ, που δεν έχουν ιδέα ότι κινδυνεύουν να αποκαλυφθούν.
Κβαντική κρυπτογράφηση
Όμως η κβαντική φυσική παρέχει στην Αλίκη και τον Μπομπ μια σίγουρη μέθοδο για να αντιμετωπίσουν την παρέμβαση του κβαντικού υπερ-υπολογιστή της Εύας. Δεν έχουν παρά να συνδέσουν τους υπολογιστές τους με ένα κλασσικό κανάλι –που μεταδίδει bit πληροφοριών– και με ένα κβαντικό κανάλι, που μεταδίδει πολωμένα φωτόνια (qubit), τα οποία συνδέονται ανά ζεύγη: για παράδειγμα κάθε φορά που το φωτόνιο Α είναι στην κατάσταση 1, και το φωτόνιο Β είναι στην κατάσταση 1. Αν το κβαντικό κανάλι υποκλαπεί από την Εύα, το πρακτικό αποτέλεσμα θα είναι να διαταραχθεί αυτή η αμοιβαία σχέση. Ο Μπομπ και η Αλίκη μπορούν να επαληθεύσουν αν συμβεί κάτι τέτοιο, επικοινωνώντας διαμέσου του κλασσικού καναλιού. Ένα άλλο αναμφισβήτητο πλεονέκτημα της τεχνολογίας αυτής, είναι πως η δημιουργία των κλειδιών είναι εντελώς τυχαία: δεν είναι η λύση σε ένα μαθηματικό πρόβλημα, όπως συμβαίνει στην κλασσική κρυπτογράφηση [6]. Σε αντίθεση με τον κβαντικό υπολογιστή, η κβαντική κρυπτογράφηση είναι μια ώριμη τεχνολογία, που ήδη έχει βγει στο εμπόριο από πολλές εταιρίες [7].
Κινεζική υπεροχή
Όπως ισχύει για τους υπερ-υπολογιστές, η Κίνα σήμερα έχει τα πρωτεία στους κβαντικούς υπολογισμούς και στις εφαρμογές τους. Το QUESS (Κβαντικά Πειράματα σε Διαστημική Κλίμακα) είναι ένα σχέδιο συνεργασίας Ευρώπης και Ασίας που χρησιμοποιεί έναν δορυφόρο για τις κβαντικές επικοινωνίες. Το 2016 διαμέσου αυτού πραγματοποιήθηκε μια ιστορική βιντεοκλήση ανάμεσα σε Κινέζους και Αυστριακούς επιστήμονες μέσα από ένα σίγουρο κβαντικό κανάλι μήκους 7.500 χλμ. Η δημιουργία ασφαλούς κβαντικού δικτύου διασύνδεσης Ευρώπης και Ασίας προβλέπεται να γίνει μέσα στο 2020 [8].
Εξάλλου τον Σεπτέμβρη του 2017 η Κίνα έθεσε σε εφαρμογή το πρώτο εμπορικό κβαντικό δίκτυο ιδιωτικής επικοινωνίας που συνδέει 200 χρήστες, κυβερνητικούς και διοικητικούς, στο Τζινάν, πρωτεύουσα της επαρχίας Σαντόνγκ. Επόμενος στόχος είναι η σύνδεση του Πεκίνου με τη Σαγκάη [9]. Τέλος η Κίνα ανήγγειλε την κατασκευή ενός κβαντικού υπολογιστή με στρατιωτικές εφαρμογές για το 2020 [10].
Τα επιχειρήματα του Τραμπ
Όπως και στους υπερ-υπολογιστές και τις εφαρμογές της κβαντικής φυσικής, η Κίνα είναι επικεφαλής σε μια σειρά πεδία, από τις κυψελοειδείς τηλεπικοινωνίες μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη. Σύμφωνα με στοιχεία του Economist, στην Κίνα το ποσοστό των πτυχιούχων στις εφαρμοσμένες επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανολογία και τα μαθηματικά είναι στο 6% επί του συνόλου, ενώ στις ΗΠΑ στο 2%. Πρώτη θέση κατέχει επίσης στον συνολικό αριθμό των πτυχιούχων [11]. Κατά την άποψη των ΗΠΑ, η Κίνα είναι η μοναδική κληρονόμος δύο παραδοσιακών απειλών του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα: της πολεμικής απειλής που εκπροσωπούνταν από την Σοβιετική Ένωση, και της τεχνολογικής απειλής που εκπροσωπούνταν από την Ιαπωνία.
Ένα σύστημα win–win είναι αυτό ακριβώς που δεν επιθυμούν οι ΗΠΑ, γιατί θα εξαρτούσε αναπόφευκτα την οικονομία τους από την κινεζική, που έχει ένα εμπορικό ισοζύγιο ύψους 375 δισ. δολαρίων πλεονασματικό σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ. Οι δραματικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στις πλάτες των Αμερικανών εργαζομένων είχαν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ομάδας ανθρώπων στις γραμμές των δημοκρατικών που θέλουν την εφαρμογή δασμών. Ας θυμηθούμε για παράδειγμα την Ελίζαμπεθ Γουόρεν, γερουσιαστή της Μασαχουσέτης, τον Μπιλ Ρίτσαρντσον, πρώην κυβερνήτη του Νέου Μεξικού και πρεσβευτή των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, την Μάρσι Κάπτουρ, μέλος της Βουλής των αντιπροσώπων από την πολιτεία του Οχάιο, ή τον Σέροντ Μπράουν, γερουσιαστή του Οχάιο [12].
Τα νέα υποκείμενα της πολιτικής μοιάζει να έχουν προκύψει από μια διαλεκτική ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες τάσεις: Από τη μια τον αγώνα για την τεχνολογική ηγεμονία, για τη δυνατότητα επιβολής των δικών τους προτύπων επί των ηγεμονευόμενων χωρών, πρώτα μέσω της πολιτιστικής εξάρτησης και εν συνεχεία της οικονομικής. Από την άλλη ένα μοντέλο συνεργασίας εναλλακτικό στην χρεωκοπημένη παγκοσμιοποίηση που οδήγησε τη Δύση σε μια αδιέξοδη κρίση. Θα λέγαμε πως αυτή είναι η πραγματική αντίθεση που χαρακτηρίζει τις εν εξελίξει δυναμικές του σημερινού καπιταλισμού
Ευκαιρίες για τις ευρωπαϊκές χώρες
Υπάρχει η πιθανότητα ο εμπορικός πόλεμος ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα να αποβεί υπέρ της Ευρώπης. Όπως είδαμε, υπάρχουν ήδη σημαντικές επιστημονικές συνεργασίες ανάμεσα στην Ευρώπη και την Κίνα, στο πεδίο των κβαντικών τεχνολογιών. Με τον ίδιο τρόπο, αν επεκτεινόταν ο πόλεμος, η Κίνα δεν θα ‘χει παρά να αγοράσει Airbus αντί για Boeing, να συνεργαστεί με την ESA και όχι με τη NASA, να ανταλλάξει τους φοιτητές της με εκείνους του Πλατό ντε Σακλέ και όχι πια με εκείνους της Σίλικον Βάλεϊ. Αυτό που πρέπει να κάνουν οι ενδιαφερόμενες ευρωπαϊκές χώρες είναι να εφαρμόσουν μια πραγματιστική εξωτερική πολιτική. Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν βλέπουμε γιατί οι πολιτικές δυνάμεις της ευρωπαϊκής Αριστεράς θα πρέπει να υιοθετήσουν το ελεύθερο εμπόριο σαν μοναδική αποδεκτή οικονομική ιδεολογία, αντί να αναλύσουν τις αιτίες των οικονομικών συγκρούσεων και να εξάγουν τα οφειλόμενα συμπεράσματα από τα αποτελέσματά τους.
Για έναν επαναπροσδιορισμό της τεχνοπολιτικής
Η έννοια της τεχνοπολιτικής έχει προσδιοριστεί από τον Στέφανο Ροντοτά σαν το σύνολο των μετασχηματισμών που επέφερε ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, όχι μόνο στον τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται η σφαίρα της πολιτικής αλλά και στον τρόπο με τον οποίο αυτή δομείται [13]. Η έννοια αυτή έχει διερευνηθεί με τρόπο ακόμη ανεπαρκή: πολλές επισημάνσεις αφορούν την εξουσία, τη σχέση ανάμεσα στους κυβερνώντες και τους κυβερνώμενους, στη δημοκρατία και το μέλλον της. Λίγη σημασία έχει δοθεί στον τομέα των διεθνών σχέσεων, στις σχέσεις ισχύος ανάμεσα στις χώρες, ανάμεσα στην οικονομική υποδομή και τις προοπτικές των διαφορετικών πολιτισμών σχετικά με τον ρόλο της τεχνολογίας.
Ιδιαίτερα τα νέα υποκείμενα της πολιτικής, συλλογικά και πολυεθνικά που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία είκοσι χρόνια, στο επίπεδο της φαινομενολογικής εκδήλωσής τους (π.χ. η Apple και η Huawei), μοιάζει να έχουν προκύψει από μια διαλεκτική ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες τάσεις: Από τη μια τον αγώνα για την τεχνολογική ηγεμονία, για τη δυνατότητα επιβολής των δικών τους προτύπων επί των ηγεμονευόμενων χωρών, πρώτα μέσω της πολιτιστικής εξάρτησης και εν συνεχεία της οικονομικής. Από την άλλη ένα μοντέλο συνεργασίας εναλλακτικό στην χρεωκοπημένη παγκοσμιοποίηση που οδήγησε τη Δύση σε μια αδιέξοδη κρίση. Θα λέγαμε πως αυτή είναι η πραγματική αντίθεση που χαρακτηρίζει τις εν εξελίξει δυναμικές του σημερινού καπιταλισμού.
Σημειώσεις:
1 The Economist, March 17th-23rd 2018.
2 Για παράδειγμα http://ieeexplore.ieee.org/document/7982319/?reload=true;
3 https://www.top500.org/news/china-pulls-ahead-of-us-in-latest-top500-list/
4 Deutsch, David (1985). “Quantum theory, the Church-Turing principle and the universal quantum computer”. Proceedings of the Royal Society A. 400 (1818): 97–117, doi:10.1098/rspa.1985.0070.
5 https://research.googleblog.com/2018/03/a-preview-of-bristlecone-googles-new.html
6 https://simons.berkeley.edu/sites/default/files/docs/1319/slidesdiamanti.pdf
7 https://en.wikipedia.org/wiki/Quantum_cryptography
8 https://en.wikipedia.org/wiki/Quantum_Experiments_at_Space_Scale
9 https://www.reuters.com/article/us-china-quantum/china-sets-up-first-commercial-quantum-network-for-secure-communications-idUSKCN1BO0CT
10 http://www.scmp.com/news/china/society/article/2110563/china-building-worlds-biggest-quantum-research-facility
11 https://www.forbes.com/sites/niallmccarthy/2017/02/02/the-countries-with-the-most-stem-graduates-infographic/#21ab86f5268
12 https://www.cnbc.com/2018/03/02/democratic-congresswoman-supports-trumps-tariffs-we-cant-afford-to-lose-us-steel-production.html
13 http://www.treccani.it/enciclopedia/tecnopolitica_%28XXI-Secolo%29/
Μετάφραση: Άβα Μπουλούμπαση
