Ο νόμος της αγοράς στη συνταγογράφηση φαρμάκων
Με αφορμή το σκάνδαλο της Novartis ήρθε πάλι στην επικαιρότητα το ερώτημα που μας ταλανίζει αυτά τα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων, το ερώτημα «τις πταίει;». Φταίει μόνο η Novartis ή η κάθε πολυεθνική; Φταίει ο δαίμονας Μαμωνάς που σπρώχνει τον άνθρωπο στην απληστία; Φταίει το γεγονός ότι γεννιόμαστε καπιταλιστές άρα κουβαλάμε και τα 7 θανάσιμα αμαρτήματα της «Μagna Moralia»; Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι απέχουμε έτη φωτός από το όραμα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας.
To σκάνδαλο της Novartis, μας έφερε στη μνήμη, τη σαπίλα και τη διαπλοκή που επικρατούσε στη φαρμακευτική αγορά, μία απ’ τις πολλές και πολυσύνθετες αιτίες της κρίσης.
Στη φαρμακευτική αγορά κυριάρχησε ο νόμος του Vilfredo Pareto ή αλλιώς «Pareto’s law». Σύμφωνα με τον νόμο αυτόν, το 20% των γιατρών απέδιδε το 80% της συνταγογράφησης.
Μηχανισμός και κατηγορίες
Ο μηχανισμός λειτουργούσε ως εξής: φαρμακευτικές εταιρείες αξιολογούσαν και κατέτασσαν τους γιατρούς σε Α, Β, Γ, Δ, ανάλογα με τη δυνατότητα συνταγογράφησης, και σε 1, 2, 3, 4, ανάλογα με τις ιδιαίτερες σχέσεις που είχαν με τις εταιρείες και την αποδοχή των προϊόντων των εταιρειών, από αυτούς.
Με αυτό το σκεπτικό, ένας γιατρός που συνταγογραφούσε «πολύ» ήταν Α, ενώ αν συνταγογραφούσε αποκλειστικά τα προϊόντα μιας εταιρείας ήταν 1 για την εταιρεία αυτή. Ο στόχος, λοιπόν ήταν να επιστρατευτούν οι Α γιατροί μιας ειδικότητας και να καταστούν 1. Έτσι γίνεται κατανοητό, γιατί στα ιατρικά συνέδρια σπάνιζαν οι ειδικευόμενοι γιατροί (κατηγορίες Γ, Δ), ενώ οι γιατροί της κατηγορίας Α, «επώνυμοι» και «τιτλούχοι», ήταν σταθερά παρόντες.
Στη λογική «pareto», εκτός από τον ενδιαφερόμενο για την εξέλιξη της ιατρικής (κατά κανόνα Α1 ή Α2 ή Β1) γιατρό, στο συνέδριο μπορούσαν να συμμετάσχουν η σύζυγος ή ο σύζυγος, το παιδί, η γραμματέας κ.λπ. Στις κατηγορίες Β2, Α3, Γ1, ανάλογα με την περίπτωση, οι δυνατότητες ήταν πιο περιορισμένες. Με αυτόν τον μηχανισμό η συμμετοχή στα συνέδρια είχε καταντήσει ανταλλακτικό μέσο παροχής τουριστικών υπηρεσιών. Μια έκφραση «ευγνωμοσύνης» των εταιρειών στις υπηρεσίες κατευθυνόμενης συνταγογράφησης.
Έτσι φαρμακευτικές εταιρείες προσανατολίστηκαν στο να συνεργάζονται σταθερά με τουριστικά πρακτορεία… Και τελικά, σε πολλές περιπτώσεις, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία είχαν τις έδρες τους μέσα στα γραφεία των φαρμακευτικών εταιρειών…
Πολύμορφες «ανάγκες» και υπηρεσίες
Επειδή όμως τα συνέδρια δεν κάλυπταν πάντα ούτε τις πολύμορφες ανάγκες, ούτε την αθρόα προσφορά υπηρεσιών, το σύστημα «pareto» προέβλεπε «ποικιλία χορηγιών» από κρουαζιέρες σε εξωτικούς προορισμούς, όπως Μεξικό, Βιετνάμ, Κίνα, Κούβα, Αραβική Χερσόνησο, Ταϊλάνδη κ.α., μέχρι αεροπορικά εισιτήρια εσωτερικού – εξωτερικού για κάθε αιτία και αναλόγως του τζίρου, π.χ. για επίσκεψη σε πόλεις όπου σπούδαζαν τα παιδιά του «συνεργάτη», με πρόσχημα ψευτοσυνέδρια.
Επίσης, ηλεκτρικές συσκευές, αξεσουάρ αυτοκινήτων (ζαντολάστιχα, στη γλώσσα της πιάτσας) και ποικίλος οικιακός εξοπλισμός αναδείχτηκαν σε δώρα αντικαταβολής των «παρεχομένων υπηρεσιών».
Για τους ιατρούς Α1 ή Α2 ή Β1, διατίθετο από εταιρείες ακόμα και «IBAN» τραπεζικών λογαριασμών τους οποίους, τροφοδοτούσαν με τα αντίστοιχα ποσά που αναλογούσαν στη συνταγογράφηση.
Τη συνταγογράφηση την παρακολουθούσαν οι ιατρικοί επισκέπτες, οι λεγόμενοι «κομματάκηδες», από τα φαρμακεία της περιοχής ή από τα συνταγολόγια, καταγράφοντας τον αριθμό των σκευασμάτων που συνταγογραφήθηκαν (τα κομμάτια).
Φαρμακευτικές εταιρείες επιλαμβάνονταν των υλικών αναγκών και των νέων γιατρών, π.χ. εάν το ιατρείο ενός Γ1 που ξεκινούσε κάποια στιγμή, ή ενός Β4 που έπρεπε να ενταχθεί στη συνταγογράφηση της εταιρείας, απαιτούσε ενίσχυση όπως εξοπλισμό αίθουσας αναμονής (καναπέδες, καρέκλες, γραφεία) ή του εξεταστηρίου (καρδιογράφοι, σπιρόμετρα, γαστροσκόπια, εξεταστικές κλίνες, νεφελοποιητές, υπερηχογράφοι) κ.λπ.
Στις ημέρες της κρίσης, επινοήθηκαν τα κουπόνια: η μέθοδος περιλαμβάνει κουπόνια για super markets ή «restaurant tickets», κουπόνια «compliments» που αφορούν ένδυση και υπόδηση, κουπόνια βενζίνης από συγκεκριμένη εταιρεία πετρελαιοειδών κ.λπ.
Στο τέλος πληρώνει ο πολίτης
Όλα αυτά τα κίνητρα, για την «προώθηση της ιατρικής επιστήμης», τα επικοινωνούσαν στους γιατρούς οι ιατρικοί επισκέπτες, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους, δεν είχαν σχέση (αντίστοιχες σπουδές) με το αντικείμενο (φάρμακο). Τα bonus όμως των πωλήσεων ήταν αρκετά υψηλά, ώστε να παρακάμπτονται οι όποιες αναστολές. Είναι ο νόμος της αγοράς, ο νόμος της κερδοφορίας χωρίς ηθικούς φραγμούς. Αρκεί να πουλάμε και ας κατασπαταλάται δημόσιο χρήμα, αυτό είναι το δόγμα που επικράτησε.
Αν όσα περιγράφηκαν αφορούσαν αποκλειστικά και μόνο, έναν αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών, ίσως να μην είχαν και τόσο μεγάλη σημασία. Δυστυχώς όμως όλες αυτές οι παροχές των εταιρειών προς τους γιατρούς και όχι μόνο, δικαιολογούνταν από τις εταιρείες ως «έξοδα marketing» και μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα τιμολόγησης επιβάρυναν τελικά την τιμή του φαρμάκου και κατ΄ επέκταση τη φαρμακευτική δαπάνη, η οποία προς τα τέλη του 2009 είχε φτάσει τα 9 δισ. ευρώ, τιμή υπερβολικά υψηλή, για τον πληθυσμό της χώρας.
Μήπως τελικά η ευθύνη για την κρίση είναι και συλλογική;
Α.Χ.
Πηγές από άρθρα των: Γεωργίου Ζορμπά (χημικός μηχανικός), Δημήτρη Παρθένη (αγγειοχειρούργος), Ιωάννη Γιαννακάκη (Τμήμα Υγιεινής και Επιδημιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Ιωάννη Ιωαννίδη (Τμήμα Κλινικών δοκιμών και βασισμένης σε ενδείξεις Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) και Α.Χ. (φαρμακοποιός).
