Ασθενείς κι εργαζόμενοι πασχίζουν να σταθούν όρθιοι εν μέσω κατάρρευσης. Του Ηλία Σταθάτου
Φανταστείτε εξουθενωμένους εργαζόμενους να καλούνται να δώσουν ελπίδα και νόημα στη ζωή ανθρώπων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, που έζησαν είκοσι ή τριάντα χρόνια σε κάποιο ελληνικό ίδρυμα. Εργαζόμενοι που δεν γνωρίζουν αν αύριο θα έχουν δουλειά ή αν θα υπάρχει ο ξενώνας ή το οικοτροφείο όπου εργάζονται και καλούνται να προσφέρουν ασφάλεια και προοπτική στους ενοίκους των εξαιρετικά απαραίτητων ψυχιατρικών δομών που στελεχώνουν.
Εργαζόμενοι που χάνουν καθημερινά τα δικαιώματά τους, απλήρωτοι μέχρι και 10 μήνες, σε καθεστώς εργασιακής ανασφάλειας και πολλές φορές εργοδοτικής τρομοκρατίας, καλούνται να υποστηρίξουν τα δικαιώματα των ασθενών τους καθώς και αυτούς τους ίδιους τους ασθενείς… Οι οποίοι, ακόμη περισσότερο εξαθλιωμένοι, πολλοί από αυτούς άποροι, βλέπουν τις δομές που τους βοηθούν να στραγγαλίζονται και το ίδιο το επίδομα απορίας, έπειτα από μνημονιακή ρύθμιση να παρακρατείται(!), εν είδει «συμμετοχής».
Ο λόγος για τους εργαζομένους στο Δίκτυο «Ψυχαργώς» οι οποίοι με δημόσια έκκλησή τους προς όποιον ενδιαφέρεται -όπως χαρακτηριστικά είπαν-, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς στην Ελλάδα του 2013 τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και των οικογενειών τους καταπατούνται συλλήβδην. Πώς έφτασε όμως η κατάσταση σε αυτό το σημείο;
«Λέρος»
Όλα ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με την αποκάλυψη του σκανδάλου της Λέρου και τη διεθνή διάσταση των αποτρόπαιων εικόνων που είδαν το φως της δημοσιότητας από το εκεί ίδρυμα το οποίο βρισκόταν σε τραγική κατάσταση, με ασθενείς γυμνούς και δεμένους. Όπως δήλωσε στον Δρόμο ο Αχιλλέας Βασιλικόπουλος, εργαζόμενος πάνω από 20 έτη στις δομές Ψυχικής Υγείας, «τότε μας επιβλήθηκε ουσιαστικά από την Ευρώπη μια ψυχιατρική μεταρρύθμιση που άλλα κράτη την είχαν εκκινήσει δύο δεκαετίες πριν. Οπότε ξεκινήσαμε στραβά».
Σκοπός της μεταρρύθμισης ήταν να σταματήσει το καθεστώς του εγκλεισμού στα άσυλα και σταδιακά να αντικατασταθεί από κοινοτικές δομές, όπως ξενώνες, οικοτροφεία, κλινικές σε νοσοκομεία και διαμερίσματα. Οι νέες δομές επιδιώχθηκε πλέον να στηθούν με βάση την αρχή της τομεοποίησης, δηλαδή για ένα συγκεκριμένο αριθμό κατοίκων να υπάρχουν και οι αντίστοιχες δομές ώστε οι ψυχικά πάσχοντες να μην αναγκάζονται να αφήνουν το σπίτι τους αν θέλουν να επισκεφθούν κάποιον ψυχολόγο. Όμως «και πάλι δεν έγινε τίποτα μέχρι τις αρχές του 1990. Με το νέο κύμα δημοσιευμάτων σε BBC, Observer κ.λπ., που αναπόφευκτα ήρθε μια και είχαν εγκριθεί τα κονδύλια χωρίς να τα κάνουμε τίποτα, η κατάσταση πλέον άρχισε να αλλάζει, με την πρώτη είσοδο Μη Κυβερνητικών Σωματείων και Οργανώσεων που ανέλαβαν ένα κομμάτι του βάρους ώστε να επιταχυνθεί η απορρόφηση των κονδυλίων».
«Ψυχαργώς»
Τομή αποτέλεσε το πρόγραμμα «Ψυχαργώς», μέσω του οποίου υλοποιούνταν δράσεις και δομές για την ψυχική υγεία σε τέτοια έκταση, ώστε κατέληξε να θεωρείται συνώνυμο με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Χρηματοδοτούνταν κατά 75% από ευρωπαϊκούς πόρους (+25% από το ελληνικό κράτος). «Ουσιαστικά η Ε.Ε. χρηματοδοτούσε το ξεκίνημα, με τη σκέψη ότι σταδιακά τα μεγάλα ψυχιατρεία θα κλείσουν και οι ασθενείς θα μεταφερθούν στις δομές μέσα στην κοινότητα… Και εδώ ξεκίνησε το πρώτο μεγάλο λάθος, καθώς κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ και κληθήκαμε να συντηρήσουμε μια διπλή δομή και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις χωρίς καμία επικοινωνία μεταξύ τους. Παρ’ όλα αυτά μέσω του “Ψυχαργώς” άνοιξαν πολλές δομές και βοηθήθηκε πλήθος ανθρώπων να βγει από τα ιδρύματα. Και μιλάμε για ανθρώπους που ήταν έγκλειστοι για δεκαετίες», μας πληροφορεί ο Μιχάλης.
«Χημεία»
Το 2008, με υπουργό Υγείας τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, άρχισαν πάλι τα προβλήματα με το κράτος να αποφεύγει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του και την υποχρηματοδότηση να αποτελεί γεγονός. Η πολιτική ηγεσία, επικαλούμενη το πλήθος των φορέων και το γεγονός ότι δεν ελέγχονται (οι εκκλήσεις των εργαζομένων ώστε το κράτος να πράξει ακριβώς αυτό, αγνοούνταν επιδεικτικά), δήλωνε ότι κατέβαλε τα χρήματα αλλά αυτά δεν έφταναν σε αυτούς, ενώ οι φορείς δήλωναν ότι ουδέποτε έφτασαν χρήματα στα χέρια τους. Έπειτα από αρκετά τεχνάσματα του υπουργείου ώστε να καταβάλει κουτσουρεμένα τα προβλεπόμενα και ύστερα από διακηρύξεις μέτρων μηδέποτε υλοποιηθέντων, ήρθε το πρώτο Μνημόνιο στην Ψυχική Υγεία το οποίο, όπως λέει ο κ. Βασιλικόπουλος, «απλά υπενθύμιζε τις υποχρεώσεις του κράτους». Στη συνέχεια και επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ πλέον, «τίποτε δεν άλλαξε. Ούτε διαχειριστικοί έλεγχοι έγιναν, ούτε οι πόροι καταβλήθηκαν, ενώ με την ανακύκλωση 1-2 ίσως ανύπαρκτων σκανδάλων, απαντούσαν στα αιτήματά μας».
Κάπως έτσι φτάσαμε στον Ανδρέα Λοβέρδο, ο οποίος «εκτός του να κάνει ό,τι και οι προκάτοχοί του, επέδειξε ακόμα μεγαλύτερο ζήλο και νομοθέτησε την παρακράτηση των συντάξεων των ασθενών, μιας και οι τρόφιμοι σε κάποιο ψυχιατρείο, ξενώνα κ.λπ. δικαιούνται μιας μικρής σύνταξης, αν και οι περισσότεροι από αυτούς είναι άποροι και απλά λαμβάνουν το επίδομα της Πρόνοιας που εξυπηρετεί τις βασικές καθημερινές τους ανάγκες». Ο Αχιλλέας Βασιλικόπουλος μάλιστα, όταν εξέφρασε τη διαφωνία του με την παρακράτηση των επιδομάτων των ασθενών, απολύθηκε – «λόγω χημείας», όπως του ανακοίνωσε η διοίκηση…
Στο δεύτερο Σύμφωνο που υπογράφτηκε με τον αρμόδιο Ευρωπαίο επίτροπο, άνοιξε η κερκόπορτα για την περαιτέρω περικοπή της χρηματοδότησης και τον περιορισμό των υπηρεσιών, μέσω του υπολογισμού του κόστους «ανά κεφάλι» και όχι ανά μονάδα. Όπως αναφερόταν στο σύμφωνο, «η διαδικασία είναι δυναμική και θα προσαρμόζεται στα οικονομικά της χώρας»…
Σημειώνεται τέλος ότι από 1/1/2016, το κράτος θα «έχει την υποχρέωση να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες από κάθε πιθανή πηγή», ανοίγοντας ουσιαστικά την πόρτα στον ιδιωτικό τομέα.
Ακόμη ένα success story της εποχής μας…
