Τί είδαμε στη φετινή Βενετσιάνικη Μόστρα
Ανταπόκριση από Βενετία, Ιφιγένεια Καλαντζή
Πολλαπλά ενδιαφέρουσα η φετινή Βενετσιάνικη Μόστρα, με παρουσίες όπως του αειθαλή Αντρέι Βάιντα, του Φιλίπ Γκαρέλ και του Πατρίς Λεκόντ. Η εκτός συναγωνισμού καλτ ταινία Moebius του Κιμ Κι Ντουκ, περυσινού νικητή της διοργάνωσης, χαρακτηρίζεται από έναν ακραίο συμβολισμό ευνουχισμών με κωμικές εκφάνσεις, για τους πολύπλοκους οιδιπόδειους δεσμούς στην οικογένεια, ανάμεσα στο σπλάτερ και τον σαρκασμό. Στα όρια ανοχής μιας ακραίας ηθικής, κινείται και το Child of God, του Τζέιμς Φράνκο στο Διαγωνιστικό, για το πορτρέτο ενός κατά συρροήν δολοφόνου. Η σωματοποιημένη βία στην αμερικανική ύπαιθρο, με αυθεντική κάντρι μουσική, καταλήγει ως τη νεκροφιλία.
Ακραία βία, με διαφορετική όμως, προσέγγιση, ενυπάρχει και στο Miss Violence, του Αλέξανδρου Αβρανά, την ελληνική συμμετοχή στην αποψινή διεκδίκηση του Χρυσού Λέοντα. Με ένα σκοτεινό συμβολισμό που ξεκινάει με την αυτοχειρία μιας εντεκάχρονης, ξετυλίγεται το νήμα ενός αιμομεικτικού οικογενειακού περιβάλλοντος. Με σταθερά μετωπικά πλάνα και σκηνική αφαιρετικότητα που εδράζεται στον Χάνεκε, η ταινία έκανε αίσθηση, σοκάροντας έντονα. Με εμφανώς πολιτικοποιημένο λόγο, ο Αβρανάς καυτηρίασε τη βία που ασκεί η εξουσία, μέσα από μια θελημένη αποστασιοποίηση με σιωπές, υπαινισσόμενος και ένα κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, για την παθητικότητα που εκκολάπτεται μέσα στην οικογένεια, εμποδίζοντας την αντίδραση μιας ολόκληρης κοινωνίας. Εντούτοις, η υπερβολή μιας ψυχοπαθολογίας επισκιάζει την διεύρυνση της κοινωνικής καταγγελίας.
Στο συγκινητικό μελόδραμα Philomena, του Στίβεν Φρίαρς, μια αφελής 70άρα Ιρλανδή θρησκευόμενη αναζητά, με τη βοήθεια ενός άθεου κυνικού δημοσιογράφου, τον γιο που της απέσπασαν με βία στο μοναστήρι όπου μεγάλωσε. Η εξαιρετική ερμηνεία της Τζούντι Ντέντς την κατατάσσει στα φαβορί. Οι αντιθετικοί χαρακτήρες διαμορφώνουν μια διαλεκτική για τη θρησκευτική πίστη και τα σκάνδαλα παράνομων υιοθετήσεων στα καθολικά μοναστήρια, όμως παρά τις πιπεράτες λεπτομέρειες πνίγεται σε έναν συγκρατημένο πουριτανισμό.
Ενθουσίασε ο 73χρονος Τέρι Γκίλιαμ (Μπραζίλ, 12 Πίθηκοι), με το The Zero Theorem, ένα απολαυστικά θλιμμένο παραμύθι για την υπαρξιακή ματαιότητα. Σε μια φουτουριστική μητρόπολη, ο μοναχικός πρωταγωνιστής (Κρίστοφερ Βαλτς) ζει σε ένα ρημαγμένο πρώην καθεδρικό ναό, ως θλιμμένος Νοσφεράτου, μακριά από τον κόσμο, μέχρι να τον σαγηνεύσει η Μελανί Τιερί. Πάντα χαμογελαστός, φορώντας πλουμιστό πουκάμισο, ο Γκίλιαμ εμφανίστηκε στο Λίντο προβληματισμένος για το μέλλον και την ανθρώπινη αποξένωση, εστιάζοντας στον εθισμό με την εικονική πραγματικότητα. Οι αναγεννησιακές αισθητικές καταβολές του, με ψήγματα σουρεαλισμού, δημιουργούν ένα περιβάλλον με φουτουριστικά κοστούμια και ευρυγώνιες λήψεις, στο χαρακτηριστικό του εκκεντρικό πολύχρωμο σύμπαν.
Όαση στο κύμα βίας που κατέκλεισε φέτος το Διαγωνιστικό, το L’ intrepido του Τζιάνι Αμέλιο, με ήρωα έναν καλοπροαίρετο χαρακτήρα που στα 48 του εργάζεται ως αναπληρωματικός σε οποιαδήποτε εργασία, με ελάχιστο μεροκάματο. Αρνούμενος να το βάλει κάτω, είναι πάντα πρόθυμος να συμπαρασταθεί στον αποκαρδιωμένο σαξοφωνίστα γιο του και μια απελπισμένη κοπέλα.
Με πρωταγωνιστή τον διάσημο Ιταλό κωμικό, Αντόνιο Αλμπανέζε, ο κοινωνικά ευαίσθητος Αμέλιο (Lamerica, 1994) σκαρώνει ένα μικρό αριστούργημα με ψυχή, που θυμίζει ιταλικό νεορεαλισμό.
Χωρίς να αποσιωπά τις άγριες συνθήκες της εποχής μας, με την αύξηση αυτοκτονιών, αφήνει νότα αισιοδοξίας. Αναφερόμενος στο πατρικό ένστικτο της γενιάς του, που οφείλει να μεταγγίσει στα παιδιά της τη σπίθα της πάλης, δήλωσε πως μια δικαιότερη κοινωνία δεν είναι ουτοπία.
Στο Διαγωνιστικό ξεχώρισαν το Ana Arabia, του Ισραηλινού Άμος Γκιτάι, που αναζητάει μέσα από μια ευαίσθητη κινηματογραφική φόρμα, την έκφραση της πολιτικής του θέσης, για το καυτό ισραηλινό-παλαιστινιακό ζήτημα ειρηνικής συνύπαρξης. Με αφορμή το ρεπορτάζ μιας νεαρής δημοσιογράφου, σε μια φτωχική γειτονιά ανάμεσα στη Χάιφα και το Τελ-Αβίβ, όπου συγκατοικούν Άραβες και Εβραίοι, ο φακός του Γκιτάι περιδιαβαίνει τον χώρο μέσα σ’ ένα μονοπλάνο, και γίνεται μάρτυρας μιας αρμονικής συμβίωσης στην κινηματογραφική της συνένωση.
Ο 25άρης Καναδός Ζαβιέ Ντολάν συμμετέχει με το Tom à la ferme. Ένας νεαρός ομοφυλόφιλος χάνει τον σύντροφό του και γνωρίζεται με την ιδιότυπη οικογένειά του, που ζει σε μια απομονωμένη φάρμα. Βία και ερωτικό μυστήριο αλά Χίτσκοκ, συνυπάρχουν στην οπισθοδρομική επαρχία, σ’ ένα ψυχολογικό θρίλερ με καλογραμμένο σενάριο απ’ τον ίδιο τον Ντολάν, που κρατάει με επιτυχία και τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ανάμεσα στα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ, υπάρχουν αφιερώματα στον εμβληματικό Μπερτολούτσι, πρόεδρο της φετινής κριτικής επιτροπής, αλλά και στον πολιτικοποιημένο Παζολίνι, που ανέδειξε το περιθωριακό προλεταριάτο. Με αφορμή το ποίημά του Προφητεία, σχολιάζεται η μαρξιστική του πεποίθηση πως ο Τρίτος Κόσμος και η Αφρική ξεκινάνε απ’ τις φτωχογειτονιές, στα περίχωρα της Ρώμης.
Τέλος, γιορτάζοντας τα 70 χρόνια της, πριν από κάθε παράσταση, προβάλλονταν φέτος στη Μόστρα ολιγόλεπτα φιλμάκια αρχειακού υλικού, που ζωντάνευαν στην οθόνη μύθους του ιταλικού σινεμά, όπως οι Άννα Μανιάνι, Αλμπέρτο Σόρντι, Βιτόριο Γκάσμαν, Βισκόντι και Φελίνι, τεκμήρια μιας αλλοτινής αίγλης.
