Είχαμε γράψει παλιότερα για το μνημείο των Κωνσταντινουπολιτών στο Παλαιό Φάληρο. Εμπνευστής του ήταν ο κύριος Νίκος Ισ. Μιχαηλίδης, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει πολυετή έρευνα για τους Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έχει δώσει μεγάλη έμφαση σε ένα τραγικό όσο και αποσιωπημένο γεγονός. Τον τορπιλισμό του καϊκιού «Ευαγγελίστρια» στις 4 Ιουλίου του 1941, από βρετανικό υποβρύχιο, όπου 78 εθελοντές στρατιώτες Έλληνες της Κωνσταντινούπολης που επέστρεφαν στον τόπο τους, βρήκαν τον θάνατο…
Από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος αυτής της σημαντικής ερευνητικής εργασίας με τίτλο «Τα ελληνοτουρκικά και οι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, 1939-1944».
Στο μνημείο του Φαλήρου με 196 ονόματα πεσόντων, υπάρχει ο στίχος του Κώστα Ουράνη «Τότε πεθαίνουν οι νεκροί / όταν τους λησμονάμε» και ο συγγραφέας-ερευνητής φροντίζει να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη τους, παραθέτοντας ένα-ένα τα ονόματα με όποιο φωτογραφικό υλικό βρέθηκε και με βιογραφικά/μαρτυρίες για τη δράση τους. Μια απίστευτη πινακοθήκη ηρώων, μια υποδειγματική δουλειά…
Όμως το βιβλίο με ένα επίσης καλοδουλεμένο χρονολόγιο μας παρουσιάζει και την πολιτική της Τουρκίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το παιχνίδι που έπαιξε μεταξύ των δυο συνασπισμών καταφέρνοντας να αποκομίσει μόνο κέρδος από τον πόλεμο.
Την ίδια ώρα που εκθείαζε τον ηρωισμό των Ελλήνων στον πόλεμο, δεν τήρησε καμιά συμβατική υποχρέωση, ενώ προέβη και σε ανηλεή διωγμό των Ελλήνων της Τουρκίας μέσα από μια πολιτική άγριας φορολόγησής τους και όχι μόνο.
Ανατριχιαστικές είναι οι ομοιότητες της πολιτικής αυτής με τα όσα σήμερα πράττει στο ζήτημα της Ουκρανίας…
Ποια υπήρξε η αφορμή για να ξεκινήσετε την έρευνά σας για τους Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές;
Πατρίδα είναι ο τόπος που γεννιέσαι και περνάς τα παιδικά σου χρόνια. Σαν Κωνσταντινουπολίτης και εγώ, είχα και έχω μεγάλη αγάπη για τη χαμένη μου πατρίδα, την Πόλη. Από σχετικά νεαρή ηλικία μου άρεσε να ασχολούμαι με τα διάφορα ιστορικά και όχι μόνο θέματά της. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το όλο θέμα όσο περίεργο κι αν φαίνεται ξεκίνησε μεταξύ αστείου και σοβαρού. Κάποια μέρα συζητώντας με έναν πολύ καλό μου φίλο Ελλαδίτη, ίσως για να με πειράξει μού είπε πως όταν εδώ στην Ελλάδα πολεμούσανε εμείς στην Πόλη καλοπερνούσαμε. Αυτό ήταν το έναυσμα για να ασχοληθώ με την εθελοντική προσφορά των Κωνσταντινουπολιτών κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Στον μεγάλο αγώνα του έθνους έναντι του Ναζισμού και υπέρ της Ελευθερίας δεν υπήρχε μια επιστημονικά τεκμηριωμένη έγκυρη και ολιστική αποτύπωση της Κωνσταντινουπολίτικης εθελοντικής προσφοράς. Η εθελοντική προσφορά των Κωνσταντινουπολιτών κατά τον Β’ ΠΠ είναι πραγματικά αξιομνημόνευτη, όχι μόνο για το μέγεθος της προσφοράς τους προς την Ελλάδα, αλλά κυρίως γιατί όλο αυτό το κύμα εθελοντισμού των ελληνοφώνων μη μουσουλμάνων της Πόλης γεννήθηκε και θέριεψε σε μια άλλη χώρα, χωρίς να υπάρχει κρατικός εξαναγκασμός και κυρίως χωρίς το ευρύ κοινωνικό τους περιβάλλον να γνωρίζει την οικειοθελή προσφορά τους. Οι περίπου χίλιοι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές ήταν και ο τελευταίος στρατός της Βασιλεύουσας που συντεταγμένα προσφέρθηκε να πολεμήσει για την Ελευθερία που είχε στερηθεί για πεντακόσια χρόνια.
Τι περιλαμβάνει το βιβλίο σας ως βασικά κεφάλαια;
Ο Α’ τόμος αποτελείται από τρία μέρη. Στο Πρώτο μέρος περιγράφονται χρονολογικά τα διεθνή γεγονότα με έμφαση στα Ελληνοτουρκικά από το 1939 έως το 1944. Η Τουρκία αυτά τα 6 χρόνια επωφελείται και εφαρμόζει τις πολιτικές της εναντίον των Ρωμιών της Πόλης. Όταν φυσικά οι διεθνείς καταστάσεις το επιτρέπουν. Χωρίς τη γνώση των διεθνών γεγονότων δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τις ενέργειες της Τουρκίας. Στο Δεύτερο μέρος άντλησα πληροφορίες από 171 μεγάλες και 170 μικρότερες συνεντεύξεις, στο σύνολο 341, που πήρα από τους ίδιους ή από τους συγγενείς των καταταγέντων εθελοντών. Αν και τα προσωπικά βιώματα και οι αφηγήσεις δεν θεωρούνται πάντα αξιόπιστες πηγές, γιατί με φυσικό και αβίαστο τρόπο επιφορτίζονται με συναισθήματα, σκέψεις, προσωπικές απόψεις και αναμνήσεις, εντούτοις όταν οι αφηγήσεις είναι πολλές και τα στοιχεία συμπίπτουν και αλληλοεπιβεβαιώνονται, τότε θεωρούνται αξιόπιστες πηγές, πρωτογενείς και σημαντικές για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Εξάλλου οι μαρτυρίες των ανθρώπων αυτών είναι Ιστορία, γιατί στο κάτω-κάτω «Η Ιστορία είναι η Ιστορία των ανθρώπων». Η αναφορά ενός ιστορικού γεγονότος, όσο τραγικό και αν είναι, δεν απευθύνεται στον συναισθηματισμό του αναγνώστη. Όταν όμως στο ίδιο αυτό γεγονός προσθέσουμε εικόνες και προσωπικές αφηγήσεις τότε διαβάζοντάς το, ο αναγνώστης ταυτίζεται και του αγγίζει τον συναισθηματικό του κόσμο. Στο Τρίτο μέρος υπάρχουν συμπεράσματα τα οποία προκύπτουν από την έρευνα, καταγράφονται στατιστικοί πίνακες για τον τόπο καταγωγής, τη μόρφωση, την υπηκοότητα, το θρήσκευμα των εθελοντών, ευρετήριο των καταταγέντων κ.λπ.
Ο δεύτερος τόμος που θα ακολουθήσει το 2023, θα έχει τον τίτλο: «Το π/κ Ευαγγελίστρια και οι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές στον Β’ ΠΠ».
Διαγράφεται μια πολιτική της Τουρκίας όσο και των «συμμάχων» μας εις βάρος της Ελλάδας, με μια επαμφοτερίζουσα στάση.
Το 1941 η Τουρκία υπογράφει με τη ναζιστική Γερμανία συμφωνία για την κατασκευή 72 αεροσκαφών τύπου, «Focke-Wulf Fw 190 Würger». Τα αεροπλάνα αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ. Το 1947 κατόπιν εντολής των ΗΠΑ τα αεροπλάνα αυτά εξαφανίστηκαν. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Sabah», θάφτηκαν κάτω από το πρώην αεροδρόμιο της επαρχίας Καισάρειας της Κεντρικής Ανατολίας. Επίσης ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα διπλωματικά γεγονότα του Β’ ΠΠ που ήρθε στο φως της δημοσιότητας από τα απόρρητα αρχεία του Foreign Office ύστερα από 63 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, είναι η μυστική συνάντηση του Τσόρτσιλ με τον Ινονού που πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1943, σε ένα βαγόνι τρένου κοντά στα Άδανα. Στόχος της συνάντησης ήταν η Τουρκία να παραχωρήσει αεροπορικές βάσεις για να βομβαρδιστούν οι ρουμανικές πετρελαιοπηγές, που ήταν απαραίτητες στον Άξονα. Σαν αντάλλαγμα η Τουρκία θα εφοδιαζόταν με σύγχρονο πολεμικό υλικό. Και το πλέον δελεαστικό «η αποκατάσταση της παλαιάς κυριαρχίας της στα Δωδεκάνησα», παρά του ότι το γεγονός αυτό θα προκαλούσε την οργή των Ελλήνων. Μην ξεχνάμε, η Άγκυρα ποτέ δεν σταμάτησε να διεκδικεί τα Δωδεκάνησα, και αν και γνώριζε ότι θα ήταν δυσκολότερο να τα ανακτήσει από μια απελευθερωμένη Ελλάδα παρά από μια ηττημένη Ιταλία, για διάφορους λόγους συμφερόντων της, την εποχή εκείνη δεν δέχθηκε την προσφορά του Τσόρτσιλ.
Από τα πλέον τραγικά συμβάντα υπήρξε η βύθιση μας «Ευαγγελίστριας». Ουσιαστικά το γεγονός έχει αποσιωπηθεί. Το φέρατε στην επικαιρότητα με το μνημείο στο Παλαιό Φάληρο. Θα μπορούσατε να μας πείτε τι ακριβώς συνέβη;
Οι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές επιστρέφοντας από το Μέτωπο στην Αθήνα ναύλωσαν ένα μεγάλο καΐκι, «Το Ευαγγελίστρια», για να επιστρέψουν στην Πόλη. Τελικά απέπλευσαν στις 4 Ιουλίου 1941 από τον Πειραιά. Δυστυχώς το πετρελαιοκίνητο «Ευαγγελίστρια», δεν έφτασε ποτέ στην αγαπημένη τους Πόλη. Βυθίστηκε αύτανδρο και οι 78 εθελοντές, μαζί με το πενταμελές πλήρωμά του, χάθηκαν. Έπειτα από μια μεγάλη ιστορική έρευνα μάθαμε τα πραγματικά αίτια της βύθισης του «Ευαγγελίστρια» και ότι ο κυβερνήτης του αγγλικού υποβρυχίου που το βύθισε παρά του ότι κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε αλλά βραβεύτηκε και με τα ανώτερα αξιώματα. Στο βιβλίο αυτό θα μάθουμε, ύστερα από 80 χρόνια, τα όσα πραγματικά συνέβησαν.
Υπήρξαν επιπτώσεις για τους αυτουργούς;
Δυστυχώς όχι και ενώ για παρόμοια εγκλήματα Γερμανός κυβερνήτης υποβρυχίου εκτελέστηκε μετά τη λήξη του πολέμου από τους συμμάχους, ο Άγγλος κυβερνήτης όχι μόνο δεν κατηγορήθηκε, αλλά βραβεύτηκε με το ανώτερο μετάλλιο, το «Victoria Cross» και του αποδόθηκε ο τίτλος του «Sir». Περισσότερα για την άγνωστη αυτή υπόθεση, με πάρα πολλά αποδεικτικά στοιχεία θα διαβάσετε στο βιβλίο.
